Istota akcji za aporty

Udziały i akcje w spółkach prawa handlowego mogą być obejmowane nie tylko za gotówkę, ale również w zamian za tzw. wkłady niepieniężne (aporty), czyli prawa majątkowe inne niż środki pieniężne. Na czym polega instytucja akcji za aporty?

Akcje aportowe

Akcje aportowe są szczególnym rodzajem akcji. Stanowią one rodzaj papieru wartościowego, który łączy w sobie zarówno prawa majątkowe, jak i niemajątkowe. Akcje aportowe stanowią więc prawa majątkowe inne niż środki pieniężne. Mogą być pokryte świadczeniami takimi jak nieruchomości, wierzytelności czy rzeczy ruchome. Nie mogą być to z kolei prawa niezbywalne, świadczenie pracy lub usług. Nazwa tego rodzaju akcji pochodzi od aportu, czyli wkładu niepieniężnego. W przypadku akcji aportowych istnieje konieczność ich pokrycia w pełni, jeszcze przed zarejestrowaniem spółki. Wiąże się to z niepodzielnością aportu na etapy.

Wnoszenie aportu

Przy wnoszeniu aportów obowiązuje szczególny, sformalizowany tryb ich wnoszenia. Wiąże się to z obowiązkiem sporządzenia sprawozdania i poddania tego sprawozdania opinii biegłych rewidentów. Należy zaznaczyć również ten fakt w aktach o zawiązaniu spółki. Ponadto trzeba także zawiadomić przyszłych akcjonariuszy, którzy powinni potwierdzić znajomość tych faktów. Chodzi jednak nie tyle o dokument akcyjny, ile o akcje rozumiane jako kompleks praw i obowiązków. Wniesienie wkładu niepieniężnego oznacza – jeżeli umowa nie stanowi inaczej – przeniesienie na spółkę wszelkich praw do przedmiotu wkładu, a więc również własności, jeżeli przysługuje ona wspólnikowi (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 199 r., sygn. akt III CRN 14/91).

Obejmowanie akcji w zamian za wkłady niepieniężne

Zgodnie z art. 336 § 1 ustawy Kodeks spółek handlowych (dalej jako „ksh”), akcje obejmowane w zamian za wkłady niepieniężne powinny pozostać imiennymi do dnia zatwierdzenia przez najbliższe zwyczajne walne zgromadzenie sprawozdania finansowego za rok obrotowy (tj. za rok kalendarzowy lub inny okres trwający pełnych dwanaście miesięcy), w którym nastąpiło pokrycie tych akcji, i w ciągu tego okresu nie mogą być zbyte ani zastawione. Oznacza to, że dopóki akcje aportowe nie zostaną w pełni pokryte, pozostają one w spółce. Akcje te należy zatrzymać w spółce na zabezpieczenie roszczeń o odszkodowanie z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań do wniesienia wkładów niepieniężnych (art. 336 § 2 ksh). Roszczeniom tym służy pierwszeństwo zaspokojenia przed innymi wierzytelnościami nieuprzywilejowanymi.

Przeczytaj również:
Formy prawne działalności gospodarczych – spółka akcyjna

Zaspokojenie roszczeń spółki z zatrzymanych akcji

Spółka może uzyskać zaspokojenie swych roszczeń z zatrzymanych akcji, gdy będzie dysponować tytułem wykonawczym przeciwko akcjonariuszowi. Mowa o trybie sprzedaży egzekucyjnej akcji. Spółka ma następujące możliwości działania:

1. może pozwać akcjonariusza o wydanie spółce przedmiotu aportu bądź jego niewniesionej części (lub o zobowiązanie akcjonariusza do zawarcia umowy o skutku rzeczowym, gdy on tylko zobowiązał się do wniesienia aportu, np. do wniesienia nieruchomości pod warunkiem rozwiązującym, że spółka nie zostanie zarejestrowana, a teraz uchyla się od przeniesienia własności na spółkę);
2. ma możliwość pozwania akcjonariusza o odszkodowanie w wysokości stanowiącej różnicę między wkładem zadeklarowanym a rzeczywiście wniesionym;
3. może wdrożyć procedurę unieważnienia dokumentów akcji należących do akcjonariusza zalegającego z wniesieniem aportu, wydania nowych dokumentów i ich sprzedaży (art. 331 ksh).

Najwygodniejsza dla spółki wydaje się właśnie trzecia możliwość, czyli brak konieczności występowania na drogę sądową, a następnie prowadzenia egzekucji. Jeżeli natomiast spółka zdecyduje się na postępowanie odszkodowawcze, uzyska wyrok zasądzający, a akcjonariusz zapłaci odszkodowanie, to roszczenie spółki o przeniesienie na nią przedmiotu aportu wygasa. Spółka powinna wówczas wydać akcjonariuszowi akcje.

Akcje obejmowane w razie podwyższenia kapitału

Zgodnie z art. 336 § 3 ksh, przepisów § 1 i 2 nie stosuje się do akcji obejmowanych w razie podwyższenia kapitału, które w związku z ubieganiem się spółki o ich dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym podlegają dematerializacji zgodnie z przepisami o obrocie instrumentami finansowymi, oraz akcji wydawanych w przypadku łączenia, podziału i przekształcania spółek. Wiąże się to z zamiarem zabezpieczenia wszelkich roszczeń odszkodowawczych spółki względem akcjonariusza, na wypadek gdyby aport wyceniono w sposób wygórowany.

Restrukturyzacja kapitałowa spółki

Akcje wydawane w związku z procesami restrukturyzacji kapitałowej spółek nie są akcjami aportowymi. Aport jest bowiem wyłącznie niepieniężnym świadczeniem konkretnego akcjonariusza na rzecz spółki. W przypadku natomiast procesów restrukturyzacyjnych poszczególni akcjonariusze nie świadczą żadnych wkładów niepieniężnych. Należy więc stwierdzić, że art. 336 § 1 i 2 ksh nie stosuje się do akcji obejmowanych w razie podwyższenia kapitału zakładowego. Akcje te, w związku z ubieganiem się spółki o ich dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym, podlegają dematerializacji. Mimo że spółka emituje w danym przypadku akcje aportowe. Przepisów tych natomiast nie stosuje się do akcji wydawanych w przypadku łączenia się, podziału i przekształcania spółek. W tych wypadkach wydawane akcje nie są bowiem aportowe.

Przeczytaj również:
Na czym polega restrukturyzacja?