ENCYKLOPEDIA PRAWA
AKT OSKARŻENIA
Akt oskarżenia jest wnioskiem uprawnionego oskarżyciela o stwierdzenie winy oskarżonego. Kieruje się go do sądu, a w jego treści wskazuje się na osobę i przestępstwo jakiego się dopuściła. Celem aktu oskarżenia jest wyciągnięcie odpowiednich konsekwencji prawnokarnych.
Działając w imieniu własnym niniejszym wnoszę prywatny akt oskarżenia przeciwko (...), którego oskarżam o to, że w dniu (...) roku dopuścił się zniesławienia mojej osoby w ten sposób, że za pomocą środków masowego komunikowania pomówił mnie o to, że (...), tj. o czyn z art. 212 § 2 Kodeksu karnego.
Fragment prywatnego aktu oskarżenia
Jest najważniejszym rodzajem skargi w procesie karnym. Dzielimy go na:
Warunkuje on wszczęcie i prowadzenie postępowania, które odbywa się przed sądem. Tam też rozstrzyga się o zasadniczym przedmiocie procesu - odpowiedzialności karnej osoby oskarżonej (oskarżonego). Do najbardziej powszechnych funkcji aktu oskarżenia należą funkcje:
Ważne! Związanie sądu aktem oskarżenia idzie dwukierunkowo, mianowicie w kierunku: pozytywnym - wpłynięcie dokumentu zobowiązuje sąd do rozpoznania sprawy w pełnym zakresie i negatywnym - uniemożliwia sądowi orzekanie o tym, czego nie uwzględniono w akcie oskarżenia.
Wyróżniamy zwykły akt oskarżenia i szczególny akt oskarżenia. Pierwszy z nich dotyczy spraw podlegających rozpoznaniu w tzw. trybie zwyczajnym. Jego wymagania określono w ustawie Kodeks postępowania karnego (KPK). Ten sam dokument stosuje się również w sprawach, w których osoba pokrzywdzona (pokrzywdzony) działa jako subsydiarny oskarżyciel posiłkowy i samodzielnie wnosi akt oskarżenia.
Ważne! W razie powtórnego wydania postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania w wypadku, pokrzywdzony może w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu wnieść akt oskarżenia do sądu (art. 55 - ustawa Kodeks postępowania karnego).
Szczególny akt oskarżenia występuje pod trzema postaciami, mianowicie:
Akty oskarżenia dzielą się także na:
Prokurator ma 14 dni na sporządzenia aktu oskarżenia lub zatwierdzenia aktu oskarżenia sporządzonego przez Policję.
Ważne! W przypadku, gdy podejrzany jest tymczasowo aresztowany powyższy termin wynosi jedynie 7 dni (art. 331 § 3 - ustawa Kodeks postępowania karnego).
Czas liczy się od dnia, w którym zamknięto śledztwo lub od dnia otrzymania aktu oskarżenia sporządzonego przez funkcjonariuszy. Zamiast tego, prokurator może także wydać postanowienie o umorzeniu, zawieszeniu lub uzupełnieniu śledztwa/dochodzenia. (art. 331 § 1 - ustawa Kodeks postępowania cywilnego).
Ważne! Organ, o którym wspomniano wyżej (art. 325d - ustawa Kodeks postępowania cywilnego), ma prawo wnieść akt oskarżenia bezpośrednio do sądu, jeżeli prokurator nie wyraża sprzeciwu.
Opisywany dokument powinien spełniać określone ustawowo wymagania formalne. Przede wszystkim chodzi o te ogólne, uregulowane w art. 119 (cechy pisma procesowego) ustawy Kodeks postępowania karnego. Ponadto akt oskarżenia powinien zawierać:
Ważne! Do aktu oskarżenia należy dołączyć uzasadnienie, w którym wnioskodawca przytacza wszystkie znane mu fakty i dowody. W miarę potrzeby należy również wyjaśnić podstawę prawną oskarżenia i omówić wszelkie okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swojej obronie (art. 332 § 2 - ustawa Kodeks postępowania karnego).
W przypadku, gdy postępowanie przygotowawcze zakończono w formie dochodzenia, akt oskarżenia może nie zawierać uzasadnienia.
W akcie oskarżenia powinno się także zawrzeć:
Ważne! Prokurator ma możliwość wnosić o zaniechanie wzywania świadków i w zamian odczytanie na rozprawie ich zeznań. Chodzi o te osoby, które przebywają za granicą lub te mające potwierdzić okoliczności, których sam oskarżony nie zaprzeczył. (art. 333 § 2 - ustawa Kodeks postępowania karnego). Nie dotyczy to osób wspomnianych w art. 182 Kodeksu postępowania karnego (osoby najbliższe).
Ponadto prokurator może dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o orzeczenie zwrotu korzyści majątkowej albo jej równowartości uprawnionemu podmiotowi. Może również wnosić o orzeczenie przepadku świadczenia lub jego równowartości na rzecz Skarbu Państwa. Obie możliwości wymagają pisemnego uzasadnienia. (art. 333 § 5 - ustawa Kodeks postępowania karnego).
Ważne! O przesłaniu aktu oskarżenia do sądu oskarżyciel publiczny (np. prokurator) zawiadamia oskarżonego i ujawnionego pokrzywdzonego. Takie same zawiadomienie otrzymują osoby i instytucje, które złożyły zawiadomienie o przestępstwie (art. 334 § 1 - ustawa Kodeks postępowania karnego).