Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Co to jest faktoring i w jaki sposób działa? Definicja, rodzaje i charakterystyka umowy

Spis treści
rozwiń spis treści

Większość osób prowadzących własną działalność przyzna, że opóźnienia kontrahentów w płatnościach nie są rzadkim zjawiskiem, a do tego niezwykle uciążliwym. W praktyce prowadzi to do wielu problemów. Przede wszystkim powstają przez to zatory płatnicze, które utrudniają prowadzenie firmy i wpływają niekorzystnie na jej rozwój. Rozwiązaniem w takich sytuacjach może okazać się faktoring, który ze względu na swoje praktyczne zastosowanie stale zyskuje na popularności.

Czym jest faktoring? Definicja oraz sposób działania

Upraszczając, cały omawiany proces można opisać jako wymianę przyszłej niepewnej należności na pewną, ale uszczuploną o prowizję gotówkę w chwili obecnej.

Faktoring jest usługą finansową skierowaną głównie do przedsiębiorców, którzy wystawiają swoim kontrahentom faktury z odroczonym terminem płatności. Usługa faktoringowa polega na wykupie od przedsiębiorców nieprzeterminowanych krótkoterminowych należności (zazwyczaj jest to okres od 14 do 210 dni) przez wyspecjalizowaną firmę faktoringową lub instytucję bankową. Dzięki faktoringowi firma szybko otrzymuje środki za swoje należności, poprawiając jednocześnie swoją płynność finansową. Usługi faktoringowe to nie tylko szybki sposób na brak gotówki, ale również szereg dodatkowych usług, takich jak kontrola i egzekwowanie należności. W przypadku niektórych rodzajów faktoringu faktor przejmuje także ryzyko niewypłacalności dłużnika.

Faktoring może być niczym haust świeżego powietrza dla firmy, która czeka na spełnienie zobowiązań swojego klienta. Przedsiębiorca, który skorzysta z faktoringu, może otrzymać kwotę odpowiadającą wierzytelności z tytułu dostawy, usługi lub sprzedaży (pomniejszoną o prowizję faktora, która zazwyczaj wynosi od 10 do 20) nawet w dniu przekazania faktur faktorowi.

Przeczytaj również:                                                                                                                                                         Czym jest prawo handlowe i jakie są jego źródła?

Historia faktoringu

Pierwsze usługi faktoringowe świadczone były już w starożytności! Rzecz jasna ich kształt był nieco inny niż dziś. Faktoring znany był Rzymianom, Fenicjanom, Grekom, a nawet Babilończykom. W omawianym okresie polegał on na tym, że bogaci rzemieślnicy i kupcy korzystali z usług faktorów (agentów) do zarządzania sprzedażą. Agenci podejmowali się sprzedaży towarów w imieniu bogatych zleceniodawców, wypłacając im zaliczkę jeszcze przed dokonaniem transakcji.

Faktoring odgrywał bardzo istotną rolę w czasach kolonialnych. Europejscy kupcy w XVIII wieku, podczas kolonizacji Indii i Ameryki Północnej, korzystali z usług faktorów pełniących rolę pośredników, którzy przejmowali i przechowywali towar na czas przewozu. Następnie odnajdowali odbiorców gotowych zapłacić za towar. Wynagrodzeniem dla faktora była prowizja od wartości sprzedanych towarów.

Usługi faktoringowe w obecnym kształcie powstały w XIX wieku w Stanach Zjednoczonych, gdzie spełniały swoją rolę w błyskawicznie rozwijającej się gospodarce. W Europie faktoring pojawił się na szerszą skalę dopiero po II wojnie światowej – najpierw w Wielkiej Brytanii, a później w innych państwach Europy Zachodniej. W Polsce popularność zyskał wraz ze zmianami gospodarczymi, czyli na przełomie lat 80. i 90.

Przeczytaj także:                                                                                                                                                                      Co to jest kredyt kupiecki?

Umowa faktoringu i przepisy prawa

Umowę faktoringu określa się mianem umowy nienazwanej. Oznacza to, że nie została ona uregulowana ani w Kodeksie cywilnym, ani w żadnych innych aktach prawnych porządku krajowego. Umowa faktoringu należy do umów handlowych, co oznacza, że co najmniej jedna ze stron umowy jest przedsiębiorcą. Poza tym jest to umowa konsensualna, wzajemna i odpłatna.

Umowa faktoringu łączy w sobie cechy umowy cesji wierzytelności i umowy zlecenia, jednak różni się od nich. Zgodnie z poglądem niektórych reprezentantów doktryny umowę faktoringu należy uznać za umowę mieszaną. Jej cechą charakterystyczną, odróżniającą ją od opisanego w Kodeksie cywilnym przelewu wierzytelności, jest funkcja usługowa. Zgodnie z Konwencją ottawską podmiot występujący w umowie jako faktor świadczy na rzecz drugiej strony co najmniej dwie usługi dodatkowe. Mogą one polegać np. na:

  • ściąganiu od dłużników należności z tytułu umowy faktoringu;
  • badaniu sytuacji ekonomicznej dłużników;
  • prowadzeniu ksiąg handlowych i rachunkowości;
  • badaniu rynku na rzecz faktoranta;
  • doradztwie biznesowym lub prawnym, a nawet
  • działalności reklamowej.

Usługi te mają szczególne znaczenie w przypadku faktoringu niewłaściwego (niepełnego).

Wobec umowy faktoringu poza ogólnymi przepisami Kodeksu cywilnego – dotyczącymi między innymi czynności prawnych – należy stosować art. 509-516 k.c. w zakresie przeniesienia wierzytelności, a w zakresie usług dodatkowych, które może świadczyć faktor – przepisy dotyczące umowy zlecenia (art. 734 i następne k.c.).

Strony umowy

Na podstawie powyższej definicji można wskazać dwie strony umowy faktoringowej – faktora oraz faktoranta.

W roli faktora występują instytucje bankowe oraz wyspecjalizowani przedsiębiorcy świadczący takie usługi. Faktor jest stroną umowy, która nabywa wierzytelność od swojego klienta (faktoranta) i przelewa na jego rachunek środki w formie zaliczki.

Faktorantem jest natomiast przedsiębiorca, który przelewa wierzytelność faktorowi. W odniesieniu do faktoranta używa się także sformułowań takich jak „klient” (faktora), „zbywca wierzytelności”, czy – ze względu na jego charakter w stosunku z jego kontrahentem –„sprzedawca”, „usługodawca” oraz „dostawca”. Nie istnieją żadne ograniczenia dotyczące formy działalności gospodarczej faktoranta.

Rola dłużnika

Warto wspomnieć też o roli dłużnika, zobowiązanego do spełnienia świadczenia w ramach stosunku obligacyjnego pierwotnie łączącego go z faktorantem. Dłużnik nie jest stroną umowy faktoringowej, jednak po jej zawarciu przez faktora i faktoranta powinien on spełnić świadczenie na rzecz faktora.

Zawarcie ważnej umowy faktoringu jest możliwe bez uzyskania zgody dłużnika. Ponadto nie zawsze konieczne jest powiadamianie go o zawarciu takiej umowy przez jego kontrahenta. Jednak powiadomienie dłużnika o zawarciu tej umowy może rodzić określone skutki prawne, związane z samym sposobem spełnienia świadczenia. Powszechnie stosuje się zasadę, zgodnie z którą faktorant zawiadamia pisemnie dłużnika o zawarciu umowy faktoringowej, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby powierzyć ten obowiązek faktorowi.

Typy faktoringu

Przedsiębiorca, decydując się na skorzystanie z usług faktoringowych, powinien zapoznać się nie tylko z ofertą poszczególnych instytucji, ale również poznać typy faktoringu. Stosując podstawowy podział, można wyróżnić faktoring właściwy (pełny) oraz niewłaściwy (niepełny). Podstawową różnicą między nimi jest regulacja tego, kto ponosi ryzyko związane z wypłacalnością dłużnika. Bez wątpienia jest to kwestia, która w praktyce ma kolosalne znaczenie.

Faktoring właściwy, czyli pełny

Jego istotą jest przejęcie ryzyka niewypłacalności kontrahentów przez faktora. W przypadku podpisania umowy faktoringu pełnego klient pozbawia się ryzyka braku zapłaty przez odbiorców za wykonane usługi lub dostarczony towar. W razie nieregulowania zobowiązań przez dłużnika faktor sam dochodzi należności z tego tytułu.

Pełny faktoring jest formą znacznie korzystniejszą dla przedsiębiorców. Należy jednak pamiętać o większych kosztach tego rodzaju usługi. Są one uzasadnione przejęciem ryzyka niewypłacalności dłużnika przez faktora.

Ciekawą odmianą faktoringu właściwego jest faktoring powierniczy, który polega na tym, że bank faktoranta upoważnia faktora do ściągania od dłużników swojego klienta oznaczonych wierzytelności.

Faktoring niewłaściwy, czyli niepełny

Faktoring niepełny jest podstawowym rodzajem faktoringu oraz najczęściej stosowanym w Polsce. W jego przypadku prowizja faktora jest niższa, jednak ryzyko związane z niewypłacalnością dłużnika ponosi klient. W przypadku braku regulowania zobowiązań przeterminowanych przez dłużnika klient jest zobowiązany zwrócić faktorowi zaliczkę wpłaconą. Jest to tak zwany regres. Termin zwrotu zaliczki zazwyczaj wynosi od 14 do 60 dni.

Rodzaje umów faktoringu: otwarty, półotwarty oraz tajny

Dodatkowo umowy faktoringowe można podzielić ze względu na to, jak i kiedy dłużnik zostaje powiadomiony o przystąpieniu jego wierzyciela do takiej umowy. Przyjmując takie kryterium, można wyróżnić faktoring:

  • otwarty, w którym dłużnik zostaje niezwłocznie powiadomiony o tym, że umowa faktoringowa doszła do skutku;
  • półotwarty, w którym dłużnik jest informowany o zawarciu takiej umowy dopiero przez faktora wraz z jego wezwaniem do zapłaty;
  • tajny, w którym dłużnik w ogóle nie jest informowany o zawarciu umowy faktoringu.

Rodzaje umów faktoringu: krajowy i międzynarodowy

Przyjmując za kryterium podziału rodzajów faktoringu zasięg terytorialny obowiązywania umowy faktoringowej, można wyróżnić:

  • krajowy, czyli taki, który jest skierowany do podmiotów świadczących usługi na terenie kraju, w którym są zarejestrowani, dla klientów także zarejestrowanych w tym kraju;
  • międzynarodowy, w którym przedsiębiorcy współpracują z podmiotami zagranicznymi. W ramach faktoringu międzynarodowego (w zależności od tego, czy faktorant pełni rolę importera czy eksportera) można wyróżnić faktoring importowy oraz faktoring eksportowy.

Rodzaje umów faktoringu: dyskontowy, zaliczkowy oraz wymagalnościowy

Kolejnym kryterium, jakie można przyjąć w procesie typizowania umów faktoringowych, jest moment, w którym faktorant otrzymuje środki od faktora. Wyróżnia się w ten sposób faktoring:

  • dyskontowy, który ze względu na sposób działania nazywany jest także przyśpieszonym. W ramach faktoringu dyskontowego faktorant otrzymuje od faktora zapłatę w bardzo krótkim czasie od przystąpienia do umowy. W przypadku faktoringu dyskontowego prowizja faktora jest zazwyczaj wyższa ze względu na komfort faktoranta, spowodowany błyskawicznym otrzymaniem zapłaty;
  • zaliczkowy, w ramach którego faktorant otrzymuje pieniądze w dwóch transzach. Pierwsza stanowi zaliczkę na poczet należności wynikającej z faktury. Pozostała część należności wypłacana jest przez faktora w momencie uregulowania przez dłużnika należności. Ze względu na swoją specyfikę faktoring zaliczkowy powinien być uznany za rodzaj faktoringu niewłaściwego.

Dodatkowo warto wspomnieć o faktoringu wymagalnościowym, w którego przypadku faktor wypłaca faktorantowi pieniądze dopiero w momencie uregulowania należności przez dłużnika. Sens tego rodzaju faktoringu polega na tym, że faktor zajmuje się wyegzekwowaniem należności od dłużnika. Dzięki temu faktorant nie musi samodzielnie walczyć o jej uregulowanie.

Faktoring odwrotny, czyli odwrócony

Wyróżnia się także faktoring odwrotny, który często nazywany jest odwróconym. Odwrócenie takie polega na tym, że to nie dostawca usług lub towarów jest faktorantem, ale ich odbiorca. Strona, która zazwyczaj występuje w roli dłużnika, jest zatem faktorantem. W przypadku wariantu odwróconego faktor otrzymuje od faktoranta kwotę wykupu faktury wraz z odsetkami oraz opłatą za obsługę administracyjną.

W omawianym modelu przedsiębiorcy otrzymują od faktora środki na pokrycie kosztów zamawianych towarów i usług. Dzięki skorzystaniu z tej usługi mogą płynnie funkcjonować i regulować swoje zobowiązania terminowo. Ich kontrahenci mogą doceniać takie postępowanie i oferować im w zamian korzystne warunki współpracy.

Zalety faktoringu

Faktoring jest usługą finansową, ułatwiającą skuteczne prowadzenie działalności. Dzięki niemu wiele firm jest w stanie utrzymywać płynność finansową. Ponadto dzięki dodatkowym usługom, jakie świadczą faktorzy w ramach zawartej umowy, z faktoringiem często wiąże się także skuteczne monitorowanie i egzekwowanie należności. W przypadku faktoringu pełnego możliwe jest także przejęcie przez faktora ryzyka niewypłacalności kontrahentów.

Dzięki korzystaniu z usług faktoringowych przedsiębiorca może efektywniej zaplanować finanse. Przykładowo: umożliwia on stosowanie dłuższych terminów płatności dla swoich kontrahentów, co może spotkać się z ich aprobatą. Zadowolenie kontrahentów wpływa korzystnie zarówno na długofalowe stosunki biznesowe, jak i warunki zawieranych umów.

Istotnym plusem faktoringu jest także jego dostępność. Skorzystać z niego mogą nie tylko duże przedsiębiorstwa, ale także firmy z sektora MSP. Zdolność do bycia stroną w umowie faktoringowej jest niezależna od zdolności kredytowej.

Wady faktoringu

Oczywiście faktoring posiada także wady, które mogą zniechęcić niektórych przedsiębiorców. Niektórzy kontrahenci mogą odebrać informację o skorzystaniu z usługi faktoringowej jako przejaw braku zaufania, czy słabszej kondycji firmy. Może to finalnie doprowadzić do pogorszenia stosunków biznesowych.

Innym argumentem przeciw faktoringowi jest jego stosunkowo wysoki koszt w porównaniu do innych form finansowania. Wynika on między innymi z dodatkowych usług świadczonych przez faktorów.

Kolejnym zagrożeniem, jakie może nieść za sobą korzystanie z usług faktoringowych, jest konieczność zwrotu zaliczki w przypadku niektórych umów. W przypadku faktoringu niepełnego to faktorant odpowiada ze zobowiązania swoich kontrahentów. Kiedy kontrahent opóźnia się w spłacie swoich zobowiązań, faktor może zwrócić się z roszczeniem do faktoranta. Nie każda firma jest w stanie spełnić to roszczenie.

Podsumowanie – czy warto skorzystać z usług faktoringowych?

Przedsiębiorcy – po zrealizowaniu usługi, dostawy czy dokonaniu sprzedaży – często muszą uzbroić się w cierpliwość w kwestii otrzymania należnych z tytułu umowy środków. Długi czas oczekiwania może wynikać na przykład z wydłużonego terminu płatności danego drugiej stronie, czy też jej zwłoki. Faktoring wydaje się świetnym rozwiązaniem dla firm, które mają problem z płynnością finansową, zarządzaniem należnościami oraz z egzekwowaniem ich od wypłacalnych kontrahentów. Dzięki faktoringowi przedsiębiorca może w pełni skupić się na prowadzeniu firmy, a długie terminy płatności nie powinny stanowić dla niego przeszkody.

Oczywiście sens korzystania z faktoringu zależy od sytuacji faktoranta oraz tego, jak atrakcyjną umowę jest w stanie zaproponować mu faktor.

 

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career