ENCYKLOPEDIA PRAWA
APELACJA KARNA
Apelacja karna jest zwyczajnym środkiem odwoławczym, który przysługuje od nieprawomocnego wyroku sądu I instancji. W jej treści można zarzucić obrazę każdego z przepisów prawa materialnego, które zostały użyte przez sędziego przy rozpoznawaniu sprawy.
Działając jako obrońca oskarżonego (…) którego pełnomocnictwo załączam (…) na podstawie art. 425 § 1 i 2 KPK, w zw. z art. 444 KPK, zaskarżam powyższy wyrok w całości na korzyść oskarżonego (…) Na podstawie art. 427 § 2 KPK, wyrokowi temu zarzucam naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie: (…)
Fragment apelacji karnej
Apelacja – czym jest?
Apelacja karna jest zwyczajnym środkiem odwoławczym, który przysługuje od nieprawomocnego wyroku sądu I instancji. Podmiotem uprawnionym do jej wniesienia są strony rozprawy karnej, ich obrońcy lub pełnomocnicy. Apelację karną może wnieść także podmiot, który uzyskał korzyść majątkową na podstawie art. 52 – ustawy Kodeks karny lub art. 416 – ustawy Kodeks postępowania karnego. Apelacja karna przysługuje także pokrzywdzonemu w przypadku wydania na posiedzeniu wyroku warunkowo umarzającego postępowanie.
Apelacja karna zawiera w sobie wszystkie cechy właściwe dla środków odwoławczych. Mowa tu o:
- skargowości;
- reformacyjności;
- dewolutywności;
- suspensywności.
Można ją oprzeć na jednym albo kilku spośród zarzutów należących do względnych lub bezwzględnych przyczyn odwoławczych. W apelacji można podnosić wszystkie zarzuty, które nie mogły stać się przedmiotem zażalenia.
Apelacja karna – względne przyczyny odwoławcze
Składając apelację, należy pamiętać, że orzeczenie ulega uchyleniu lub zmianie w przypadku, gdy zostanie stwierdzona:
- obraza przepisów prawa materialnego;
- obraza przepisów postępowania (jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia);
- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia (jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia);
- rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka (art. 438 – ustawa Kodeks postępowania karnego).
Apelacja karna – bezwzględne przyczyny odwoławcze
Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy, po złożeniu apelacji karnej na posiedzeniu, uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli:
- w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu (art. 40 – ustawa Kodeks postępowania karnego);
- sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie;
- powszechny sąd orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego;
- sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego;
- sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu;
- orzeczono karę, środek karny, środek kompensacyjny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie;
- zapadło orzeczenie z naruszeniem zasady większości głosów;
- orzeczenie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu;
- zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie;
- orzeczenie zostało wydane pomimo tego, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone;
- zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie (art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8-11 – ustawa Kodeks postępowania karnego).
- oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy (art. 79 § 1 i 2 i art. 80 – ustawa Kodeks postępowania karnego) lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy;
- sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa.
Ważne! W trzech ostatnich przypadkach uchylenie orzeczenia może nastąpić jedynie na korzyść oskarżonego.
W posiedzeniu sądu odwoławczego mają prawo wziąć udział strony i ich obrońcy lub pełnomocnicy.
Wniesienie apelacji karnej
W celu wniesienia apelacji karnej należy najpierw złożyć wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku. Trzeba to zrobić w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia wyroku przez sąd I instancji (art. 422 § 1 – ustawa Kodeks postępowania karnego). Następnie w terminie 14 dni od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem należy wnieść apelację na piśmie do właściwego sądu, czyli tego, który wydał zaskarżone orzeczenie (art. 445 § 1 – ustawa Kodeks postępowania karnego).
Ważne! Apelację karną od wyroku sądu rejonowego można złożyć bez wsparcia profesjonalnego pełnomocnika (np. adwokata). W przypadku wniesienia apelacji od wyroku wydanego przez sąd okręgowy jako sąd I instancji obowiązuje przymus adwokacko-radcowski. Wyjątek stanowi prokurator, który apelację karną wnosi samodzielnie.
Apelacja karna w sądzie I instancji
Na samym początku prezes sądu I instancji sprawdza, czy apelację złożyła uprawniona do tego osoba oraz czy dokonała tego w odpowiednim terminie. Ponadto analizowane jest także to, czy apelacja karna stanowi dopuszczalny środek zaskarżenia w danej sprawie i na danym jej etapie (art. 429 § 1 – ustawa Kodeks postępowania karnego).
Ważne! W sytuacji, gdy apelacja karna nie spełnia powyższych warunków, prezes sądu I instancji wydaje zarządzenie o odmowie przyjęcia apelacji. Należy pamiętać, że na to zarządzenie przysługuje zażalenie.
Kiedy prezes sądu I instancji potwierdzi, że warunki formalne apelacji karnej są spełnione, wydaje odpowiednie zarządzenie o przyjęciu apelacji. O tym fakcie zawiadamia również wszystkie zainteresowane osoby, czyli: prokuratora, strony, a także ich obrońców i przedstawicieli ustawowych.
Ważne! Każda z wymienionych osób może złożyć pisemną odpowiedź na środek odwoławczy w postaci apelacji karnej.
Apelacja karna w sądzie II instancji
Apelacja, wraz z aktami, zostaje przekazana do sądu II instancji. Tam prezes sądu ponownie sprawdza, czy spełnia ona wymogi formalne, jak również upewnia się, czy nie zachodzą bezwzględne przyczyny odwoławcze. Jeżeli wszystko jest w porządku, sąd odwoławczy (II instancja) uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia. Może również umorzyć całe postępowanie.
Ważne! Sąd odwoławczy, jeżeli zajdzie taka konieczność, ma możliwość pozostawić apelację bez rozpoznania. W tym wypadku musi on wydać odpowiednie postanowienie. Należy pamiętać, że na to postanowienie przysługuje zażalenie. Dzieje się tak, jeżeli wniesiony został po terminie lub przez osobę nieuprawnioną albo jest niedopuszczalny z mocy ustawy (art. 430 – ustawa Kodeks postępowania karnego).
Apelacja karna – rozprawa
Apelację karną sąd rozpoznaje na rozprawie. Zdarza się również tak, że sąd wyjątkowo decyduje się rozpoznać rozprawę na posiedzeniu. Rozprawa sądu odwoławczego przebiega w następujący sposób:
- rozpoczęcie rozprawy;
- przewód sądowy;
- przemówienia stron;
- ogłoszenie wyroku.
Sąd odwoławczy zawsze orzeka w granicach środka odwoławczego. Jest on związany kierunkiem apelacji. Nie ma znaczenia, czy jest ona wniesiona na korzyść, czy też niekorzyść oskarżonego. Wiąże go także zakres. Innymi słowy: sąd bada zaskarżony wyrok w całości lub w jego części. Wszystko zależy od tego, o co wnosiła storna, składając apelację karną.
Ważne! W przypadku, gdy apelację karną wniósł prokurator lub pełnomocnik jednej ze stron, sąd odwoławczy zajmuje się także wymienionymi w niej zarzutami.
Apelacja karna – wyrok
Sąd odwoławczy może utrzymać w mocy zaskarżony wyrok, uchylić w całości lub w części lub go zmienić (wyrok reformatoryjny), np. poprzez:
- uniewinnienie;
- zaostrzenie kary;
- złagodzenie kary;
- zastosowanie środków karnych;
- zmienienie środków karnych;
- zrezygnowanie ze środków karnych;
- poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej czynu.
Apelacja karna – czynności końcowe
Obowiązkiem sędziów biorących udział w rozprawie apelacyjnej jest sporządzenie uzasadnienia wyroku w ciągu 14 dni od czasu jego ogłoszenia. W tym czasie następuje także rozliczenie kosztów postępowania i przekazanie akt sprawy sądowi I instancji, którego zadaniem będzie wykonanie wyroku lub ponowne rozpoznanie sprawy.
