Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Formy prawne działalności gospodarczej – którą wybrać?

Spis treści
rozwiń spis treści

Postanowienie o rozpoczęciu działalności gospodarczej, stwarza konieczność dokonywania kolejnych istotnych dla życia przedsiębiorcy wyborów. Jednym z pierwszych jest wybór formy prowadzenia działalności. Skutki tej decyzji są długofalowe i mają wpływ na codzienne funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Jakie są formy prawne działalności gospodarczej, i którą z nich wybrać?

Formy prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce

W Polsce istnieje kilka form działalności gospodarczej.

  • jednoosobowa działalność gospodarcza;
  • spółka cywilna (umowa pomiędzy osobami prowadzącymi działalność gospodarczą);
  • spółki osobowe: spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna;
  • spółki kapitałowe: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, prosta spółka akcyjna i spółka akcyjna.

Działalność gospodarczą można prowadzić również m.in. poprzez fundacje oraz fundacje rodzinne. Nie są one jednak formami prawnymi prowadzenia działalności gospodarczej. Ich główny cel jest inny, a działalność gospodarczą mogą prowadzić jedynie w ograniczonym zakresie.

Dlaczego forma prawna działalności gospodarczej ma znaczenie?

Forma prawna działalności gospodarczej decyduje o kosztach jej założenia i sposobie rejestracji. Przedsiębiorca odczuje więc konsekwencje swojej decyzji już na samym początku działalności.

Najważniejsze jest jednak to, że wybór formy prowadzenia działalności ma wpływ na codzienne funkcjonowanie przedsiębiorstwa i obszary takie jak:

  • podejmowanie decyzji oraz reprezentacja firmy;
  • postrzeganie firmy przez inne podmioty w obrocie;
  • odpowiedzialność właściciela firmy za zobowiązania;
  • opodatkowanie firmy, sposób oraz koszty księgowości.

Każda z form prowadzenia działalności gospodarczej ma swoją specyfikę, a przez to również indywidualne wady oraz zalety. W dalszej treści artykułu przedstawione zostaną podstawowe informacje dotyczące poszczególnych form, w tym również najważniejsze wady oraz zalety.

Jednoosobowa działalność gospodarcza

Jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG) jest najprostszą formą prowadzenia działalności gospodarczej. Jej założenie jest najszybsze i nie jest warunkowane posiadaniem kapitału początkowego. Wymaga jedynie złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Wniosek ten należy składać w wybranym urzędzie miasta lub gminy, albo drogą elektroniczną. Do założenia JDG online konieczne jest posiadanie profilu zaufanego e-PUAP lub bezpiecznego podpisu elektronicznego. Formalności, których trzeba dopełnić, zakładając firmę jednoosobową, są bezpłatne.

Jednoosobową działalność gospodarczą może założyć wyłącznie osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Przedsiębiorca, który prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą odpowiada za swoje działania całym osobistym majątkiem. W przypadku JDG nie ma bowiem rozdziału majątku przedsiębiorstwa od majątku jego właściciela. Z jednej strony wiąże się to z prostszymi zasadami księgowości oraz jej niższymi kosztami, z drugiej większą odpowiedzialnością.

Osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą może zatrudniać pracowników, zawierać umowy handlowe, wystawiać faktury oraz rachunki. Ta forma prawna nie wyklucza więc dynamicznego rozwoju oraz budowy dużego przedsiębiorstwa. W obrocie funkcjonuje wielu indywidualnych przedsiębiorców, którzy zbudowali liczące się w swoich branżach firmy. Rozwój JDG wiąże się jednak z pewnym ryzykiem. Poruszona wyżej kwestia odpowiedzialności ma istotne znaczenie właśnie w przypadku działalności prowadzonej na dużą skalę. Taka działalność wiąże się z wysokimi przychodami, ale również kosztami.

Wady i zalety jednoosobowej działalności gospodarczej

Zalety jednoosobowej działalności gospodarczej, to:

  • łatwość oraz niskie koszty rozpoczęcia działalności;
  • brak konieczności zgromadzenia kapitału zakładowego;
  • możliwość wyboru formy opodatkowania jednoosobowej działalności gospodarczej;
  • ułatwiona księgowość i niższe koszty jej zlecenia;
  • łatwiejsze i szybsze zamknięcie działalności.

Wady jednoosobowej działalności gospodarczej, to:

  • odpowiedzialność całym majątkiem za zobowiązania związane z prowadzeniem działalności gospodarczej;
  • rozwój firmy oparty na jednej osobie;
  • ograniczone możliwości wdrożenia rozwiązań korporacyjnych;
  • budowanie struktury nieprzygotowanej na wejście inwestora lub transakcję M&A.

Spółka cywilna

Mimo swojej nazwy, spółka cywilna nie jest „spółką” w rozumieniu przepisów prawa handlowego. Spółkę cywilną można nazwać umową zawartą pomiędzy dwoma przedsiębiorcami, którzy zarejestrowali swoje JDG. Konstrukcję tę reguluje prawo zobowiązań w art. 860-875 Kodeksu cywilnego (k.c.).

Zgodnie z art. 860 k.c. przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Spółka cywilna powstaje więc na podstawie pisemnej umowy, którą zawierają miedzy sobą wspólnicy. Umowa spółki cywilnej określa prawa i obowiązki wspólników, cel i sposób prowadzenia firmy, w tym również może określać zasady dotyczące udziału w zyskach i stratach.

Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej. Oznacza to, że podmiotem wszelkich praw i obowiązków są wspólnicy spółki. W związku z tym nie posiada ona własnego mienia. Nabywane prawa i zaciągane zobowiązania wchodzą do łącznego majątku wspólników. Za zobowiązania zaciągnięte w ramach działalności spółki cywilnej wspólnicy odpowiadają więc swoim majątkiem osobistym.

Wspólnicy muszą uzyskać wpis do CEIDG przed podjęciem działalności w ramach spółki. W CEIDG istnieje możliwość wskazania przez wspólników, że działają oni jedynie w ramach spółki cywilnej.

Wady i zalety spółki cywilnej

Wady i zalety spółki cywilnej są dość podobne do tych wymienionych przy okazji omawiania JDG. Tutaj istotną zmianą jest jednak fakt, iż wspólnicy odpowiadają wspólnie za zobowiązania spółki cywilnej.

Do zalet spółki cywilnej można więc zaliczyć:

  • łatwość oraz niskie koszty rozpoczęcia działalności;
  • brak konieczności zgromadzenia kapitału zakładowego;
  • możliwość wyboru formy opodatkowania przez wspólników spółki cywilnej;
  • ułatwiona księgowość i niższe koszty jej zlecenia;
  • łatwiejsze i szybsze zamknięcie działalności.

Wady spółki cywilnej to:

  • odpowiedzialność całym majątkiem za zobowiązania związane z prowadzeniem działalności gospodarczej;
  • rozwój firmy oparty na jednej osobie;
  • ograniczone możliwości wdrożenia rozwiązań korporacyjnych;
  • budowanie struktury nieprzygotowanej na wejście inwestora lub transakcję M&A.

Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki osobiście, bez ograniczeń, całym swoim majątkiem zarówno obecnym, jak i przyszłym. W przypadku spółki cywilnej ma to szczególne znaczenie, bowiem przedsiębiorca odpowiada całym swoim majątkiem również za działania podjęte przez swojego wspólnika. Ponadto, przepisy znajdujące się w kodeksie cywilnym nie regulują specyficznych i bardziej skomplikowanych sytuacji, które mogą wystąpić przy prowadzeniu spółki. Istnieje więc ryzyko pojawiania się problemów związanych z rozstrzyganiem wewnętrznych konfliktów.

Spółki prawa handlowego – osobowe i kapitałowe

Spółki prawa handlowego można podzielić na spółki osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna) oraz kapitałowe (z ograniczoną odpowiedzialnością, prosta akcyjna oraz akcyjna).

Najważniejsza różnica pomiędzy nimi polega na tym, że spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną, podczas gdy spółki osobowe są jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, mającymi jednak zdolność prawną.

Spółki osobowe zgodnie z art. 8 § 1 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) mają zdolność prawną. Mają odrębny majątek niż majątek wspólników, mogą m.in. we własnym imieniu nabywać nieruchomości, prawa rzeczowe i inne prawa. Mogą także zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Mają prawo do prowadzenia działalności gospodarczej pod własną firmą. Nie posiadają natomiast osobowości prawnej. Są to tak zwane jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Jeśli egzekucja z majątku spółki jest bezskuteczna, odpowiedzialność za długi spółki osobowej ponoszą solidarnie wspólnicy (bez ograniczeń, całym swoim majątkiem).

Z kolei spółki kapitałowe posiadają kapitał zakładowy, osobowość prawną i własny majątek, odrębny od majątku osobistego wspólników, którzy nie odpowiadają zobowiązania spółki swoim majątkiem.

Formy prawne działalności gospodarczej – spółka jawna

Spółka jawna, to najprostsza forma prowadzenia działalności regulowana przez Kodeks spółek handlowych. Zgodnie z art. 22 § 1 k.s.h. spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową.

Firma spółki jawnej musi zawierać nazwiska wspólników: wszystkich, niektórych albo jednego z nich. Jeśli wspólnikiem spółki jawnej jest inna spółka prawa handlowego, należy w firmie spółki jawnej umieścić jej pełną nazwę z dodatkowym określeniem „spółka jawna” – które wskazuje formę organizacyjną przedsiębiorcy. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp. j.”

Umowa spółki jawnej może być w miarę swobodnie konstruowana. Powinna zawierać co najmniej:

  • oznaczenie firmy spółki jawnej;
  • wspólników spółki jawnej wraz ze wskazaniem wnoszonych przez nich wkładów;
  • przedmiot działalności spółki określony zgodnie z klasyfikacją PKD;
  • czas trwania spółki jawnej, jeśli został określony.

Umowę spółki jawnej należy zawrzeć w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

Spółka jawna – wady i zalety

Spółka jawna jest podstawową spółką prawa handlowego. Z jej prostoty wynikają zarówno dobre, jak i złe cechy.

Zalety spółki jawnej, to:

  • podmiotowość prawna;
  • prostsza i tańsza w stosunku do innych spółek handlowych rejestracja;
  • brak konieczności zawarcia umowy spółki w formie aktu notarialnego;
  • możliwość prowadzenia księgowości uproszczonej;
  • brak podwójnego opodatkowania;
  • uproszczone prowadzenie spraw spółki, spowodowane brakiem organów;
  • brak minimalnej wartości wkładów;
  • możliwość opodatkowania w formie ryczałtu.

Wady spółki jawnej, to:

  • brak ograniczenia odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki – odpowiadają oni całym swoim majątkiem;
  • obowiązkowe dla wspólników składki ZUS oraz ubezpieczeń zdrowotnych i społecznych;
  • konieczność opłacenia podatku PCC przy zawarciu lub zmianie umowy spółki jawnej;
  • brak możliwości prowadzenia działalności w ramach spółki jawnej w okresie pomiędzy zawiązaniem spółki a jej zarejestrowaniem w KRS (brak instytucji spółki jawnej w organizacji).

Formy prawne działalności gospodarczej – spółka partnerska

Spółka partnerska, to spółka osobowa, którą mogą zawiązać jedynie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów. Ta forma prawna działalności powstała w wyniku potrzeby oddzielenia odpowiedzialności wspólników za czynności podejmowane w ramach wykonywania wolnych zawodów. Wspólnicy, zwani partnerami mogą zawiązać spółkę partnerską w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu, jednak są ograniczeni przepisami ustaw o ich zawodach. Na przykład adwokat może założyć spółkę partnerską z radcą prawnym, ale nie z notariuszem.

Koniecznym elementem oznaczenia każdej firmy spółki partnerskiej jest wskazanie nazwiska co najmniej jednego partnera. Firma spółki partnerskiej oprócz nazwisk lub nazwiska partnera tej spółki powinna zawierać dodatkowe oznaczenie „i partner” lub „i partnerzy” albo „spółka partnerska”. W firmie spółki partnerskiej nie można umieścić nazwiska osoby, która nie jest partnerem.

Umowa spółki partnerskiej musi określać:

  • wolny zawód wykonywany przez partnerów w ramach spółki;
  • przedmiot działalności spółki;
  • nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki;
  • nazwiska i imiona partnerów reprezentujących spółkę;
  • firmę i siedzibę spółki;
  • czas trwania spółki jeśli, jest oznaczony
  • wkłady wnoszone przez każdego partnera i ich wartość.

Spółka partnerska – wady i zalety

Specyfika spółki partnerskiej wynika z jej przeznaczenia dla osób wykonujących wolne zawody. Tak jak inne formy prawne działalności gospodarczej, ma ona minusy, jak i plusy.

Do zalet spółki partnerskiej należą:

  • łatwość zawarcia umowy spółki, która nie musi być zawarta w formie aktu notarialnego;
  • brak minimalnego kapitału zakładowego;
  • dowolność co do uregulowania sposobu reprezentacji spółki – może być reprezentowana przez każdego z partnerów lub poprzez wybrany przez nich zarząd;
  • brak odpowiedzialności wspólnika spółki partnerskiej za zobowiązania jego partnera, które powstały wskutek wykonywania wolnego zawodu w spółce.

Do wad spółki partnerskiej należą:

  • ograniczenia związane z faktem, że spółkę partnerską mogą założyć wyłącznie osoby fizyczne wykonujące wolne zawody oraz zakazy dotyczące łączenia ich działalności;
  • jeśli jeden z partnerów utraci kwalifikacje do wykonywania wolnego zawodu, musi wystąpić ze spółki z końcem roku obrotowego;
  • brak ograniczenia odpowiedzialności wspólników za zobowiązania wynikające z prowadzonej działalności, inne niż wynikające z wykonywania wolnego zawodu;
  • obowiązkowe dla wspólników składki ZUS oraz ubezpieczeń zdrowotnych i społecznych.

Formy prowadzenia działalności gospodarczej – spółka komandytowa

Spółka komandytowa, to spółka osobowa, która ma jednak pewne podobieństwa do spółek kapitałowych. W spółce komandytowej istnieją dwa rodzaje wspólników – komandytariusze oraz komplementariusze. Odpowiedzialność tych pierwszych jest zazwyczaj ograniczona do sumy komandytowej oraz swojego wkładu do spółki, jeśli przewyższa on sumę komandytową. W zależności od ułożenia stosunków pomiędzy wspólnikami spółki komandytowej – komandytariuszami i komplementariuszami, może ona funkcjonować w sposób zbliżony do spółki jawnej lub spółek kapitałowych.

Firma spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp.k.”. Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowa”. Często spotykana jest zwłaszcza spółka z o.o. spółka komandytowa.

Umowa spółki komandytowej musi być zawarta w formie aktu notarialnego, a do jej essentialia negotii należą:

  • firma i siedziba;
  • przedmiot działalności;
  • czas trwania spółki, jeśli jest oznaczony;
  • oznaczenie wkładów wnoszonych przez poszczególnych wspólników oraz ich wartości;
  • suma komandytowa – oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli.

Spółka komandytowa – wady oraz zalety

Sporządzając umowę spółki komandytowej, wspólnicy mogą określić jej charakter. W zależności od ich decyzji może ona przypominać bardziej spółki osobowe lub kapitałowe.

Do zalet spółki komandytowej należą:

  • brak minimalnej wysokości wkładów, jakie muszą wnieść wspólnicy;
  • ograniczona odpowiedzialność komandytariuszy;
  • ograniczone podwójne opodatkowanie – spółka oraz jej wspólnicy są podatnikami podatku dochodowego (spółka – CIT; jej wspólnicy – CIT lub PIT), komplementariusz może korzystać z ograniczonego podwójnego opodatkowania zaś komandytariusz z kwoty wolnej do 60 000 złotych rocznie;
  • możliwość dalszego prowadzenia spółki pomimo śmierci komandytariusza.

Formy prowadzenia działalności – którą wybrać? Jaką spółkę założyć?

Nie istnieje coś takiego jak „najlepsza forma prawna działalności gospodarczej”. Różnią się one od siebie i wyboru należy dokonać w oparciu o indywidualną sytuację oraz specyfikę planowanego projektu biznesowego.

Decyzja dotycząca wyboru formy prawnej powinna zostać poprzedzona dokładną analizą przepisów. Konsultacja ze specjalistą znacznie ułatwi ten proces. Doświadczony doradca na podstawie swojej praktyki pomoże przedsiębiorcy dokonać właściwego wyboru oraz uniknąć kosztownych błędów.

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career