Jak przebiega badanie trzeźwości i na obecność narkotyków u nieletniego?

Wprowadzone do ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich przepisy dotyczące badania trzeźwości nieletnich i obecności w ich organizmie środków odurzających dość precyzyjnie określiły rolę i pozycję kuratora sądowego. Jak przebiegają takie badania? Kiedy można przeprowadzić badanie trzeźwości u nieletniego?

Zobowiązanie nieletniego do poddania się badaniu

Używanie alkoholu lub innych środków odurzających przez nieletnich jest jednym z szerzej zaznaczających się problemów wychowawczych.  Wymaga on stanowczego przeciwdziałania.  Niestety problem ten był dość trudny do niewątpliwego stwierdzenia bez określonych diagnostycznych badań. Zgodnie z art. 70b § 1 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (dalej jako „upsn”) jeżeli zachowanie nieletniego wskazuje, że jest on w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, kurator sądowy może zobowiązać nieletniego do poddania się badaniu w celu ustalenia w organizmie nieletniego obecności alkoholu lub innego środka użytego w celu wprowadzenia się w stan odurzenia przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego. Kuratorzy sądowi wyposażeni zostali w kompetencję do ich przeprowadzenia przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego. Mowa o użyciu urządzenia elektronicznego dokonującego pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu. W wypadku natomiast  innych środków odurzających – przy pomocy urządzenia do oznaczania środków odurzających lub substancji psychotropowych w oparciu o analizę pobranej próbki śliny.

Przeczytaj również:
Małoletni, nieletni, młodociany – czy to ta sama osoba?

Badanie trzeźwości u nieletniego – odmowa

Celem ułatwienia kuratorom sądowym egzekwowania od nieletnich obowiązku poddania się nieinwazyjnym badaniom na obecność alkoholu lub środków odurzających albo psychotropowych w organizmie nieletniego w przepisie art. 70b § 2 upsn przewidziano konkretne konsekwencje odmowy nieletniego poddania się zaproponowanym badaniom. Zgodnie z tym przepisem nieletniego odmawiającego poddania się badaniu uznaje się za osobę uchylającą się od nadzoru kuratora. Może to rodzić konsekwencje w postaci złożenia wniosku o zamianę tego środka wychowawczego na inny środek. O tej konsekwencji kurator ma obowiązek pouczyć nieletniego, zobowiązując go do poddania się badaniu. Kurator może to uczynić od razu, po raz pierwszy formułując wobec nieletniego obowiązek poddania się stosownemu badaniu. Może to również uczynić dopiero po uzyskaniu odmowy, przed przystąpieniem do ponownej próby zrealizowania żądania poddania się badaniu. 

Ustalenie obecności alkoholu lub innego środka

Zgodnie z art. 70b § 3 upsn w razie ustalenia obecności alkoholu lub innego środka użytego w celu wprowadzenia się w stan odurzenia w organizmie nieletniego albo w wypadku odmowy poddania się badaniu, kurator może wystąpić do sądu rodzinnego z wnioskiem o zmianę środka wychowawczego. Tym samym oddano całkowicie pod ocenę i do decyzji kuratora sądowego skorzystanie z możliwości wystąpienia do sądu rodzinnego z takim wnioskiem. Kurator w oparciu o znajomość nieletniego i posiadane informacje na jego temat powinien ocenić sytuację i rozważyć kwestię potrzeby zmiany nadzoru kuratora na inny środek. W szczególności mowa tu o ocenie częstotliwości używania alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia. Musi mieć przy tym na uwadze dobro nieletniego i konieczność przeciwdziałania jego demoralizacji.

Badanie trzeźwości u nieletniego – procedura

Zgodnie z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie warunków i sposobu przeprowadzania badań na obecność alkoholu lub innego środka użytego w celu wprowadzenia się w stan odurzenia w organizmie nieletniego (dalej jako „rozporządzenie”) badania nieletniego polegają na badaniu: 

1. wydychanego powietrza;
2. śliny;
3. krwi.

Badanie w celu ustalenia zawartości alkoholu w organizmie nieletniego przeprowadza kurator sądowy w sposób nieinwazyjny. Dzieje się to za pomocą urządzenia elektronicznego dokonującego pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu. W przypadku pozytywnego wyniku, potwierdzającego obecność alkoholu w organizmie nieletniego, stwierdzonego w trakcie pierwszego badania należy, zgodnie z instrukcją obsługi urządzenia, przeprowadzić drugie i ewentualnie kolejne badanie w oznaczonym czasie. Nieletni, u którego kurator przeprowadził badanie przy pomocy metod nieinwazyjnych, może dodatkowo zażądać badania krwi w celu weryfikacji wyników. O tym należy go pouczyć, podobnie jak i obecnego rodzica lub opiekuna. Rodzic lub opiekun nieletniego również mogą dodatkowo zażądać badania krwi. W szczególności – gdy nie byli obecni przy tych badaniach. 

Obecność rodzica lub opiekuna

Badanie przeprowadza się w obecności rodzica lub opiekuna. Nie zawsze jednak zapewnienie ich obecności jest w danym przypadku możliwe. Wówczas dzieje się to w miarę możliwości w obecności nauczyciela, przedstawiciela powiatowego centrum pomocy rodzinie lub przedstawiciela organizacji społecznej, do której statutowych zadań należy oddziaływanie wychowawcze na nieletnich lub wspomaganie procesu ich resocjalizacji. O poddaniu nieletniego badaniu i jego wynikach kurator sądowy niezwłocznie zawiadamia jego rodzica lub opiekuna.

Z przebiegu badania kurator sądowy sporządza zawsze protokół. W protokole w szczególności należy opisać objawy lub okoliczności uzasadniające przeprowadzenie badania. Musi się tu pojawić opis wyniku przeprowadzonego badania. Należy wskazać osoby obecne przy badaniu. Istotna jest także adnotacja o dacie i sposobie zawiadomienia rodzica lub opiekuna o badaniu. Protokół podpisują osoby obecne przy badaniu.