Bezpodstawny zwrot podatku

Wnioskowanie o zwrot podatku możliwe jest podczas składania rocznych zeznań w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w ramach deklaracji VAT. Jakie konsekwencje przewiduje ustawa w przypadku oparcia wniosku na nieprawdziwych okolicznościach?

Wyłudzenie zwrotu podatku

Przestępstwa i wykroczenia z art. 76 Kodeksu karnego skarbowego są częstym przedmiotem zainteresowania organów skarbowych. Zgodnie z art. 76 § 1 ustawy Kodeks karny skarbowy (dalej jako „kks”), kto przez podanie danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym lub zatajenie rzeczywistego stanu rzeczy wprowadza w błąd właściwy organ, narażając na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej, w szczególności podatku naliczonego, zwrot nadpłaty lub jej zaliczenie na poczet zaległości podatkowej lub bieżących albo przyszłych zobowiązań podatkowych, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie. Jeżeli kwota narażona na nienależny zwrot podatku jest małej wartości, sprawca podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych (art. 76 § 2 kks). Natomiast jeżeli kwota narażona na nienależny zwrot podatku nie przekracza ustawowego progu, sprawca podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe (art. 76 § 3 kks).

Nienależny podatek

Ujęcie czynności z art. 76 kks nawiązuje nie tylko do kwestii nadwyżki naliczonego podatku VAT nad należnym, ale także do innej instytucji podatkowej, jaką jest nadpłata podatku. Zgodnie z art. 72 § 1 Ordynacji podatkowej pod pojęciem nadpłaty rozumie się m.in. kwotę nadpłaconego lub nienależnie wpłaconego podatku. W przeciwieństwie do klasycznego oszustwa z art. 286 § 1 ustawy Kodeks karny (dalej jako „kk”) dla bytu przestępstwa z art. 76 § 1 kks nie jest wymagane wystąpienie skutku w postaci wypłaty nienależnych kwot. Wystarcza samo narażenie danego organu na bezpodstawną wypłatę należności publicznoprawnej. 

Wprowadzenie w błąd

Przyczyną powstania możliwości bezpodstawnego zwrotu należności jest błędna ocena uprawnień podatnika przez właściwy organ. Błąd ten stanowi rozbieżność między obiektywną rzeczywistością a wyobrażeniem o niej. Wynika on zawsze z niepełnej lub nieprawidłowej oceny stanu rzeczywistego. W konsekwencji prowadzi to do podjęcia wadliwej decyzji. W przypadku oszustw z przepisu art. 76 kks czynności, jakich dokonuje sprawca, polegają wyłącznie na wprowadzeniu w błąd, a więc na działaniu. Jest to o tyle oczywiste, że podstawowym warunkiem ewentualnego zwrotu nadwyżki podatku VAT lub innych należności publicznoprawnych jest zawsze złożenie stosownych deklaracji podatkowych lub wniosków czy też pism wyjaśniających. Stąd też błąd ten musi dotyczyć okoliczności faktycznych związanych z powstaniem po stronie podatnika prawa do żądania zwrotu nadwyżki tego podatku lub stwierdzeniem nadpłaty podatku. 

Nie wymaga się tu szczególnej podstępności działania sprawcy. Oznacza to, że podanie w deklaracji podatkowej danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym lub zatajenie w niej istotnych dla tego podatku okoliczności (np. zaniżenie wartości obrotu objętego podatkiem VAT) jest zachowaniem wystarczającym dla realizacji znamion przestępstwa z art. 76 kks.

Czas popełnienia przestępstwa i jego istota

Czyn zabroniony z art. 76 kks uznaje się za dokonany z chwilą dostarczenia (doręczenia) do właściwego organu podatkowego żądania zwrotu, opartego na nieprawdziwych danych. Takie działanie już z tą chwilą wywołuje stan konkretnego niebezpieczeństwa nienależnego zwrotu podatku VAT lub nadpłaty podatku. Dalsze zachowania sprawcy (podejmowane np. podczas ewentualnych czynności sprawdzających lub kontrolnych), choć mogą mieć znaczenie dla decyzji właściwego organu, nie mają już znaczenia dla dokonania przestępstwa. Tym bardziej, że potencjalny skutek w postaci „wysokiego prawdopodobieństwa nienależnego zwrotu podatku” należy oceniać z chwilą złożenia wniosku o zwrot i nie uwzględniać przy tym przebiegu postępowania mającego na celu ocenę zasadności tego rodzaju wniosku.

Co istotne, w art. 76 kks brak jest charakterystycznego dla oszustw szczególnego celu i zamiaru sprawcy. Jednak podawanie nieprawdziwych informacji wiąże się z określoną intencją sprawcy, a także kierunkiem jego działania. Oznacza to, że sprawca musi wiedzieć o całkowitym braku podstaw prawnych i faktycznych do wypłaty określonych należności podatkowych. Wyłączną intencją jego działania jest bowiem chęć wzbogacenia się kosztem Skarbu Państwa, np. przy wykorzystaniu konstrukcji podatku VAT.