Black Friday, Black Week i Cyber Monday – UOKiK radzi, jak nie dać się oszukać

W tym tygodniu w Stanach Zjednoczonych oraz innych państwach, w których przyjął się zwyczaj obchodzenia Black Friday, klienci rzucą się do sklepów w poszukiwaniu okazji. Wiele osób zachęconych przez chwytliwe hasła marketingowe może podjąć nieracjonalne decyzje zakupowe. Naruszeń ze strony sprzedających jest tak wiele, że do sprawy odniósł się nawet UOKiK. Czy robienie zakupów w tym okresie faktycznie się opłaca?

Kiedy jest Black Friday i jaka jest jego historia?

Zwyczaj masowego kuszenia konsumentów obniżkami w ostatni piątek listopada powstał w Stanach Zjednoczonych. Data Black Friday nie jest przypadkowa. Wiąże się z innym, prawdziwym świętem Amerykanów – Dniem Dziękczynienia. Święto Dziękczynienia jest w USA dniem wolnym i obchodzone jest w ostatni czwartek listopada.

Wiele osób pracujących w Stanach Zjednoczonych planuje urlop na piątek po Święcie Dziękczynienia. W ten sposób wydłużają swój weekend do czterech dni. Sprzedawcy świadomi faktu, że czas wolny sprzyja zakupom, postanowili wykorzystać tę okazję do zwiększenia obrotów. Obniżali ceny asortymentu, co przekładało się na tłumy w sklepach. Co więcej, Black Friday wypada mniej więcej na miesiąc przed świętami Bożego Narodzenia, które od lat kojarzą się z wzajemnym obdarowywaniem. W efekcie wiele osób znajduje dodatkową motywację do udania się na wyprzedaże.

Trend ze Stanów Zjednoczonych doskonale przyjął się w wielu krajach na całym świecie. Trudno jest nie zauważyć, że Black Friday oraz współwystępujące Black Week i Cyber Monday wyjątkowo przypadły do gustu działom marketingowym i klientom polskich sklepów. Jednak wielu sprzedawców nie spełnia obietnic złożonych w materiałach marketingowych. Dopuszczają się za to do stosowania metod, których uczciwość może budzić wątpliwości.

Zakupy w Black Friday, Black Week i Cyber Monday – czy w Polsce to się opłaca?

W USA niewiele osób kwestionuje sens Black Friday, ze względu na fakt, iż tego dnia ceny produktów w sklepach istotnie różnią się od regularnej oferty. Nieco inaczej rzecz ma się w Polsce.

Świadczą o tym wyniki badania przeprowadzonego przez Deloitte w 2020 roku. Według tego badania średnie obniżki cen podczas zeszłorocznego Black Friday wyniosły jedynie 3,8% w stosunku do cen z piątku tydzień wcześniej. Niskie rabaty nie są jednak powodem skarg wysyłanych przez konsumentów do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wątpliwości może budzić przede wszystkim zjawisko zwane „żonglowaniem cenami”.

Na czym polega żonglowanie cenami?

Jak sama nazwa wskazuje, żonglowanie cenami polega na szybkich zmianach ich wysokości. Przedsiębiorcy tuż przed wyprzedażami podnoszą ceny produktów, aby przyciągnąć uwagę konsumenta obniżkami. Przez zwiększenie różnicy w cenie produktu przed i po rabacie oferta może wydawać się bardziej atrakcyjna, niż jest w rzeczywistości. Wielu nieświadomych klientów sklepów nabiera się i podejmuje nieracjonalne decyzje zakupowe. Zdaniem UOKiK tego typu praktyki mogą stanowić naruszenie zbiorowych interesów konsumentów.

Z żonglowaniem cenami można sobie radzić na różne sposoby. Najbardziej oczywistym i jednocześnie skutecznym sposobem na uniknięcie wpadki jest stałe monitorowanie cen interesujących produktów. Obserwacje wystarczy prowadzić na przestrzeni kilku tygodni przed Black Friday. Mając rozeznanie w cenach oraz planując zakupy wcześniej, łatwo uniknąć manipulacji ze strony sprzedawców.

Jeśli zakupu nie planowało się wcześniej i niemożliwym jest dotarcie do danych z poprzednich tygodni, warto sprawdzić ceny oferowane przez konkurencję. Rzadko zdarza się, aby wszyscy sprzedawcy obejmowali promocją ten sam produkt. Niekiedy cena towaru po rabacie w jednym sklepie okaże się bardzo zbliżona do ceny regularnej w innym. U świadomego klienta powinno wzbudzić to wątpliwości.

Na co jeszcze skarżą się konsumenci podczas Black Friday? Reakcja UOKiK

Zgodnie z informacjami podanymi przez UOKiK, klienci czują się nieuczciwie traktowani przez sprzedawców stosujących promocje z gatunku „kup jeden produkt, a drugi otrzymasz w niższej cenie”. W sklepach odnoszą wrażenie, że promocją objęty jest cały asortyment, po czym okazuje się, że chodzi wyłącznie o towary konkretnej marki. Zresztą nie jest to jedyny przykład niejasnego dla konsumenta systemu naliczania rabatów.

Wątpliwości konsumentów wzbudza również anulowanie opłaconych zamówień przez sklep. Sprzedawcy tłumaczą się najczęściej „błędem systemu”.

W reakcji na skargi UOKiK deklaruje monitoring najpopularniejszych sklepów internetowych, który prowadzi we współpracy z Inspekcją Handlową.

Prawo do reklamacji działa niezależnie od Black Friday

Każdy konsument powinien być świadomy praw, jakie przysługują mu w związku z jego pozycją względem przedsiębiorcy. W praktyce najwięcej wątpliwości budzą kwestie związane z reklamowaniem produktów nabytych w promocyjnych cenach. Niezależnie od tego, czy produkt kupowany był w cenie regularnej, czy promocyjnej – konsument ma prawo do reklamacji wadliwego towaru w ciągu dwóch lat od daty jego wydania.

W przypadku reklamowania produktu w oparciu o prawo rękojmi kupujący może żądać naprawy, wymiany lub obniżenia ceny. Jeśli wada jest istotna – również zwrotu pieniędzy. W tym przypadku nie ma znaczenia to, czy produkt został kupiony stacjonarnie, czy online. Istotną kwestią jest natomiast to, czy sprzedawca uprzedzał o wadzie przed dokonaniem transakcji z klientem. Możliwa jest sytuacja, w której obniżona cena towaru wynika z jego wady. Kupujący, który świadomie zdecydował się na skorzystanie z takiej oferty, nie może później reklamować produktu ze względu na wspomnianą wadę.

Prawo do zwrotu przecenionego towaru

Wątpliwości konsumentów budzi często również kwestia dokonywania zwrotów przecenionych towarów. W przypadku towarów nabytych przez internet promocyjna cena nie może wpłynąć na możliwość dokonania zwrotu. Sprawa zwrotów jest bardziej skomplikowana w przypadku zakupów w sklepach stacjonarnych. W tych sytuacjach możliwość dokonania zwrotu uzależniona jest od woli sprzedawcy.

Produkty zakupione przez internet (z nielicznymi wyjątkami) można zwrócić w ciągu 14 dni od ich otrzymania. Nie trzeba podawać przy tym żadnej przyczyny. Jedynym warunkiem, jaki powinien zostać spełniony przez kupującego, który chce skutecznie zwrócić towar nabyty w sieci, jest wypełnienie oświadczenia o odstąpieniu od umowy oraz doręczenie go sprzedawcy. Sprzedawcy internetowi zazwyczaj udostępniają wzór takiego oświadczenia, jednak można napisać je samodzielnie. Po dokonaniu zwrotu przez konsumenta przedsiębiorca ma obowiązek zwrócić wszystkie dokonane płatności, w tym koszty dostawy. Jeżeli przedsiębiorca nie poinformuje o prawie do odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni od daty otrzymania towaru zakupionego przez internet, termin ten wydłuża się do 12 miesięcy.

Unia Europejska chce chronić konsumentów. Żonglerka cenami będzie zabroniona

Unia Europejska, dostrzegając problem prowadzenia kampanii promocyjnych na granicy uczciwości, regularnie wprowadza zmiany w prawie wspólnotowym, które mają chronić konsumentów. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta, wprowadza zmiany w zakresie handlu e-commerce, które znacząco wpłyną na możliwości prowadzenia marketingu.

Odnosząc się do najbardziej popularnego problemu związanego z Black Friday, czyli żonglowania cenami, kluczowy jest zapis, który wprowadzi obowiązek informowania o zmianach cen danego produktu na przestrzeni miesiąca wstecz.

Państwa członkowskie zadeklarowały implementację przepisów niezbędnych do wykonania omawianej dyrektywy do dnia 28 listopada 2021 r. Natomiast ich stosowanie nie może nastąpić później niż od dnia 28 maja 2022 r.

Źródła: https://www2.deloitte.com/pl/pl/pages/press-releases/articles/podczas-tegorocznego-Black-Friday-srednie-obnizki-cen-siegnely-3-proc.html, https://www.uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=16980.