Co przyniesie nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy?

Ministerstwo Finansów opublikowało projekt zmian ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy (Dz.U.2020.971 t.j. z dnia 2020.06.01). Wiąże się to z koniecznością dostosowania polskiego prawa do prawa unijnego.

Konkretnie mowa tu o dyrektywie AMLD V. Powinna ona zostać zaimplementowana do polskiego porządku prawnego do 10 stycznia 2020 r. Zmieniona ustawa pociągnie za sobą szereg zmian. Między innymi będą się one wiązać z nowymi uprawnieniami Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Pojawi się także szerszy katalog instytucji obowiązanych i rozszerzony katalog ich obowiązków. Podmioty, na które już poprzednia ustawa nakłada obowiązki, także powinny przygotować się na zmiany.

Polskie prawo musi się dostosować do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2015/849 ws. zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniającej dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE (Dz. Urz. UE L nr 156 z 19.06.2018 r., str. 43).

Polska miała na to czas do 10 stycznia 2020 r., nadal nie dokonano jednak jeszcze pełnej implementacji Dyrektywy do porządku prawnego. Termin implementacji VI Dyrektywy, czyli AMLD 6, mija 3 grudnia bieżącego roku. Należy zaznaczyć, że projekt nowelizacji ustawy znajduje się dopiero w Rządowym Centrum Legislacji. Oznacza to, że ostateczna treść tego aktu prawnego jest obecnie nieznana. Warto jednak przygotować się na nadchodzące zmiany.

Przeczytaj również:
Na czym polega pranie brudnych pieniędzy?

Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy –rozszerzony katalog instytucji obowiązanych

Pierwszą ze zmian, jakie szykuje Ministerstwo Finansów w nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, jest rozszerzenie listy instytucji obowiązanych. Nowymi podmiotami w katalogu będą przedsiębiorcy zajmujący się obrotem lub pośrednictwem w obrocie dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi oraz antykami. Będzie to dotyczyło jedynie transakcji o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro. Bez znaczenia będzie to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane. Obowiązki określone w ustawie będą obowiązywały także, gdy działalność taka jest prowadzona w galeriach sztuki lub domach aukcyjnych. Podmioty te powinny więc przygotować się do wypełniania obowiązków, które będą w przyszłości na nie nałożone. W wielu przypadkach z pewnością niezbędne będzie zatrudnienie nowych pracowników.

Do instytucji obowiązanych dołączą także przedsiębiorcy świadczący usługi polegające na sporządzaniu deklaracji, prowadzeniu ksiąg podatkowych, udzielaniu porad, opinii lub wyjaśnień z zakresu przepisów prawa podatkowego lub celnego.

Uszczegółowienie pojęć

W znowelizowanej ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy znajdzie się również miejsce na bardziej szczegółowe definicje niektórych pojęć. Z doprecyzowaniem mamy więc do czynienia w przypadku pojęć beneficjenta rzeczywistego oraz grupy. Szczególnie istotna wydaje się zmiana definicji tego drugiego pojęcia. Jeżeli projektowane zmiany wejdą w życie, grupa będzie rozumiana jako:

Jednostka dominująca wraz z jej jednostkami zależnymi oraz podmiotami, w których jednostki te posiadają udziały oraz jednostkami powiązanymi ze sobą jednym ze związków, o których mowa w przepisach państw członkowskich wydanych na podstawie art. 22 dyrektywy 2013/34/UE

Wiele banków w Polsce posiada bowiem spółki matki poza granicami naszego kraju. Zmiana ta umożliwi więc wymianę informacji dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy w znacznie szerszym zakresie. Usprawni to działanie wielu podmiotów, a wymiana informacji z pewnością przyczyni się łatwiejszej identyfikacji przestępców. Dodatkowo zmianie ulegnie także definicja osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne, czyli osoby PEP.

Zmiana zasad stosowania środków bezpieczeństwa finansowego

Art. 35 ustawy AML wskazuje sytuacje, w których instytucja obowiązana musi stosować środki bezpieczeństwa finansowego. Jeżeli projektowane zmiany wejdą w życie, katalog ten się powiększy. Obowiązek pojawi się także w przypadkach przeprowadzania transakcji okazjonalnej z wykorzystaniem waluty wirtualnej o równowartości 1000 euro lub większej. Zmiana będzie dotyczyła podmiotów świadczących usługi w zakresie wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi, oraz wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi. Ale także pośrednictwa w wymianie, a także prowadzenia rachunków.

Zmianie ulegnie także ust. 2 tego artykułu. W obecnym brzmieniu nakłada on obowiązek stosowania środków bezpieczeństwa finansowego na instytucje obowiązane wobec klientów, z którymi utrzymują stosunki gospodarcze, z uwzględnieniem rozpoznanego ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. Wiąże się to z tzw. „risk-based approach”. Przepis szczególnie zwraca przy tym uwagę na sytuacje, w których dochodzi do zmiany uprzednio ustalonego charakteru lub okoliczności stosunków gospodarczych.

W opublikowanym projekcie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy obowiązek zaistnieje także w przypadku zmiany uprzednio ustalonych danych dotyczących klienta lub beneficjenta rzeczywistego. Projekt nie doprecyzował jednak, jakie zmiany danych powinny nieść za sobą zastosowanie środków bezpieczeństwa finansowego. Jeżeli do czasu wejścia w życie ustawy sytuacja nie zmieni się, może okazać się, że instytucje obowiązane będą zobligowane do pełnego zastosowania środków bezpieczeństwa, nawet wtedy gdy zmiana danych będzie niewielka. Z pewnością będzie to rzutowało na obciążenie działów AML znacznie większą ilością pracy niż dotychczas.

Takie same obowiązki względem swoich klientów zaistnieją w przypadku, gdy instytucja obowiązana była w ciągu danego roku kalendarzowego zobowiązana na podstawie przepisów prawa do skontaktowania się z klientem w celu weryfikacji informacji dotyczących beneficjentów rzeczywistych, w szczególności gdy obowiązek taki wynikał z przepisów ustawy z dnia – 8 – 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami (Dz.U z 2019 r. poz. 648, 694, 730 i 2200).

Zmiana zasad dotyczących identyfikacji klienta

Zmianie ulegnie także art. 36 ustawy AML, a więc zasady dotyczące identyfikacji klienta. Najważniejszą z nich jest to, że dane dotyczące serii i numeru dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby fizycznej będą nieobowiązkowe. Jeżeli zmiana ta wejdzie w życie, może w dużym stopniu zmienić proces pozyskiwania danych od nowych klientów. Kolejną zmianę znajdziemy w przepisach dotyczących identyfikacji klienta będącego osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej. Obecnie jeżeli dany podmiot nie posiada numeru NIP, należy wskazać jego państwo rejestracji, a także numer oraz datę rejestracji. Nowością za to będzie wskazanie także nazwy rejestru, w którym podmiot jest zarejestrowany. Zmianie ulegnie również proces identyfikacji beneficjenta rzeczywistego. Ministerstwo Finansów uznało bowiem obywatelstwo beneficjenta rzeczywistego za informację nieobowiązkową. Oznacza to, że jeżeli planowane zmiany wejdą w życie, dane, które będzie musiała posiadać instytucja obowiązana, zostaną ograniczone. Będzie to jedynie imię i nazwisko.

Zmiana zasad dotyczących stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego

Zgodnie z art. 43 ust. 1 ustawy AML instytucje obowiązane stosują wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego w przypadkach wyższego ryzyka prania pieniędzy oraz w przypadkach, o których mowa w art. 44-46. Art. 43 ust. 2 zawiera natomiast otwarty katalog sytuacji, które mogą świadczyć o wyższym ryzyku prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. To właśnie tam dodano punkt 11 w brzmieniu:

powiązanie stosunków gospodarczych lub transakcji okazjonalnej z ropą
naftową, bronią, metalami szlachetnymi, produktami tytoniowymi,
artefaktami kulturowymi, kością słoniową, gatunkami chronionymi lub
innymi przedmiotami o znaczeniu archeologicznym, historycznym,
kulturowym i religijnym lub o szczególnej wartości naukowej;

oraz punkt 12:

powiązanie stosunków gospodarczych lub transakcji okazjonalnej
z klientem będącym obywatelem państwa trzeciego i ubiegającym się
o prawo pobytu lub obywatelstwo w państwie członkowskim w zamian za transfery kapitałowe, nabycie własności lub obligacji skarbowych bądź
inwestycje w podmioty o charakterze korporacyjnym w danym państwie
członkowskim.

Oprócz tego zmianie ulegnie także ustęp 4 art. 43. Wskazuje on, w przypadku ujawnienia jakich transakcji należy wyjaśnić ich okoliczności oraz zintensyfikować bieżące monitorowanie stosunków gospodarczych klienta. W przypadku wejścia w życie projektowanych zmian będzie to dotyczyło transakcji:

• skomplikowanych,
• opiewających na wysokie kwoty, które nie są uzasadnione okolicznościami przeprowadzenia transakcji,
• przeprowadzanych w nietypowy sposób,
• wydających się nie mieć uzasadnienia prawnego lub gospodarczego.

Ciężar zidentyfikowania takiej transakcji nadal jednak będzie leżał po stronie instytucji obowiązanej.

Zmiany dotyczące państw trzecich wysokiego ryzyka

Definicję państwa trzeciego wysokiego ryzyka możemy znaleźć w art. 2 ust. 2 pkt 13 ustawy AML:

Państwo trzecie wysokiego ryzyka – rozumie się przez to państwo identyfikowane na podstawie informacji pochodzących z wiarygodnych źródeł, w tym raportów z ewaluacji krajowych systemów przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu przeprowadzanych przez Grupę Specjalną do spraw Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF) oraz organy lub organizacje z nią powiązane, jako nieposiadające skutecznego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy lub finansowaniu terroryzmu lub posiadające znaczące braki w systemie przeciwdziałania praniu pieniędzy lub finansowaniu terroryzmu, w szczególności państwo trzecie zidentyfikowane przez Komisję Europejską w akcie delegowanym przyjętym na podstawie art. 9 dyrektywy 2015/849.

Zgodnie z art. 44 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy na instytucjach obowiązanych leży obowiązek stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego klientów pochodzących z tego rodzaju państw lub mających tam siedzibę. Nie dotyczy to jednak oddziałów instytucji obowiązanych oraz jednostek zależnych z ich większościowym udziałem. Obowiązki te nie dotyczą także oddziałów i jednostek zależnych z większościowym udziałem podmiotów mających siedzibę na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Sytuacja ta jednak może się wkrótce zmienić.

Projektowane zmiany dotyczące państw trzecich wysokiego ryzyka

W projekcie nowelizacji wskazany został katalog czynności, które instytucje obowiązane będą musiały podjąć w przypadkach stosunków gospodarczych lub transakcji związanych z państwem trzecim wysokiego ryzyka. Będą to:

1. uzyskanie
   • dodatkowych informacji o:
     a) kliencie oraz beneficjencie rzeczywistym,
     b) zamierzonym charakterze stosunków gospodarczych;
   • informacji o źródle majątku klienta oraz beneficjenta rzeczywistego i źródle pochodzenia wartości majątkowych pozostających w dyspozycji klienta oraz beneficjenta rzeczywistego w ramach stosunków gospodarczych lub transakcji;
   • informacji o przyczynach i okolicznościach zamierzonych lub przeprowadzonych transakcji;
   • akceptacji kadry kierowniczej wyższego szczebla na nawiązanie lub kontynuację stosunków gospodarczych;
2. zintensyfikowanie stosowania środka bezpieczeństwa finansowego, o którym mowa w art. 34 ust. 1 pkt 4, poprzez zwiększenie liczby oraz częstotliwości monitorowania stosunków gospodarczych oraz zwiększenie liczby transakcji typowanych do dalszej analizy.

Oznaczać to będzie, że w przypadku każdej transakcji lub stosunków gospodarczych powiązanych z państwem trzecim wysokiego ryzyka – trzeba będzie podjąć wyżej wymienione czynności. Lecz to nie koniec nowych obowiązków. W przypadku podmiotu związanego z państwem trzecim wysokiego ryzyka, zidentyfikowanym przez Komisję Europejską w odpowiednim akcie delegowanym – oprócz wyżej wymienionych czynności – instytucja obowiązana będzie musiała podjąć co najmniej jedno z poniższych działań:

• podjęcie dodatkowych czynności w ramach stosowanych wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego;
• wprowadzenie zintensyfikowanych obowiązków związanych z przekazywaniem informacji lub raportowaniem transakcji;
• ograniczenie zakresu stosunków gospodarczych lub transakcji.

Celem tego będzie ograniczenie ryzyka związanego z daną transakcją. Wprowadzenie tak rygorystycznych wymogów jest bezpośrednio związane z implementacją V dyrektywy AML. Rozwiązania te mają niebagatelne znaczenie dla bezpieczeństwa systemu finansowego Unii Europejskiej. Mają one bowiem za zadanie zabezpieczenie go przed wpływem zagranicznych środków pochodzących z przestępstw i innych nielegalnych źródeł.

Państwa trzecie wysokiego ryzyka – kolejne nowości

Jednak to nie koniec nowych regulacji, które odnoszą się do państw trzecich wysokiego ryzyka. Również utworzenie przez instytucję obowiązaną oddziału lub przedstawicielstwa w tego typu państwie będzie pociągało za sobą nowe obowiązki. Najważniejszym z nich jest uzyskanie zezwolenia Generalnego Inspektora albo Komisji Nadzoru Finansowego. Zezwolenie KNF będzie wymagalne dla instytucji obowiązanych, które przez nią są nadzorowane. Ale aby takie zezwolenie uzyskać, podmiot musi najpierw złożyć wniosek zawierający:

• nazwę, siedzibę i formę organizacyjną instytucji obowiązanej;
• określenie państwa trzeciego wysokiego ryzyka, w którym ma zostać utworzony oddział lub przedstawicielstwo;
• informację o rozwiązaniach zapewniających przestrzeganie przez oddział lub przedstawicielstwo obowiązków z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu odpowiadających wymogom wynikającym z przepisów Unii Europejskiej.

Ostatni punkt tego wyliczenia będzie miał zasadnicze znaczenie dla pozytywnego rozpatrzenia sprawy. W przypadku gdy GIIF albo KNF uznają przedstawione rozwiązania za niewystarczające – wydadzą decyzję o odmowie utworzenia oddziału lub przedstawicielstwa w państwie trzecim. Jeżeli jednak przedstawione rozwiązana spotkają się z aprobatą GIIF albo KNF – decyzja będzie pozytywna. W tym przypadku instytucja obowiązana może zostać zobowiązana do wprowadzenia zaostrzonych wymogów w zakresie nadzoru lub audytu zewnętrznego oddziału lub przedstawicielstwa.

Nowości w sprawie osób zajmujących eksponowane stanowisko polityczne

Oprócz zaktualizowanej definicji osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne możemy spodziewać się także kolejnej istotnej nowości w tym zakresie. Jeżeli projekt ustawy wejdzie w życie, powstanie wykaz krajowych stanowisk i funkcji publicznych będących eksponowanymi stanowiskami politycznymi. Sporządzi go minister właściwy do spraw finansów. Dla pracowników działów AML, zajmujących się weryfikacją osób typu PEP, będzie to z pewnością znaczna zmiana w codziennej pracy. Co więcej, GIIF będzie przekazywał informacje zawarte w wyżej wspomnianym wykazie Komisji Europejskiej. Nowy obowiązek powstanie także dla organizacji międzynarodowych z siedzibą na terytorium Polski. Będą one musiały podawać do publicznej wiadomości na swojej stronie internetowej aktualne stanowiska oraz funkcje w tych organizacjach międzynarodowych, będące eksponowanymi stanowiskami politycznymi.

Kolejne zmiany dotyczące beneficjenta rzeczywistego

Jednak to nie koniec zmian, jeśli chodzi o kwestię beneficjentów rzeczywistych. Projekt ustawy zawiera także nowe obowiązki instytucji obowiązanych, których będzie trzeba przestrzegać podczas identyfikacji beneficjenta rzeczywistego. Przede wszystkim zaistnieje obowiązek dokumentowania czynności podjętych w celu weryfikacji tożsamości beneficjenta rzeczywistego, w przypadku gdy jest on osobą zajmującą wyższe stanowisko kierownicze. Trzeba będzie dokumentować także wszelkie napotkane utrudnienia podczas weryfikacji tożsamości beneficjenta rzeczywistego. Co istotne, podczas identyfikacji beneficjenta rzeczywistego instytucja obowiązana nie może wykorzystywać jedynie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. Oznacza to, że nawet jeśli dany podmiot zgłosił do CRBR beneficjenta rzeczywistego, to i tak będziemy musieli zweryfikować te informacje we własnym zakresie.

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (w skrócie: CRBR) to publicznie dostępny system służący do przetwarzania i gromadzenia danych o beneficjentach rzeczywistych. Beneficjentami rzeczywistymi są osoby fizyczne, które sprawują bezpośrednią lub pośrednią kontrolę nad daną spółką. Wprowadzony został ustawą z dnia ustawą z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Wiązało się to bezpośrednio z implementacją IV dyrektywy AML. Dla przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu ma znaczenie kluczowe. W zamierzeniu ma bowiem za zadanie uniemożliwienie działania przestępcom, którzy chcą ukryć się za skomplikowaną strukturą przedsiębiorstwa. Dodatkowo dzięki bezpłatnemu i ogólnemu dostępowi do rejestru możliwe jest także sprawdzenie jego zawartości praktycznie przez każdego.

Jakie spółki są obowiązane do przekazania informacji do CRBR?

• jawne,
• komandytowe,
• komandytowo-akcyjne,
• z ograniczoną odpowiedzialnością;
• proste spółki akcyjne (od 1 marca 2021 r.);
• akcyjne, z wyjątkiem spółek publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 623).

Termin na dokonanie zgłoszenia do CRBR

Dla wszystkich spółek powstałych po 13 października 2019 r. termin na dokonanie zgłoszenia do CRBR wynosi 7 dni (nie wliczając sobót ani dni ustawowo wolnych od pracy) od dnia zarejestrowania spółki. Dla spółek powstałych przed datą 13 października 2019 r. termin początkowo wyznaczono na 13 kwietnia 2020 r. Z powodu pandemii koronawirusa zdecydowano się jednak na przesunięcie tego terminu na dzień 13 lipca 2020 r. Dokonano tego w ramach pakietu tarcz antykryzysowych. Uznano bowiem, że pandemia jest wystarczającym obciążeniem dla wielu podmiotów i w ten sposób zdecydowano się je odciążyć.

Jednak i ta data nie okazała się terminem ostatecznym. Na dzień 13 lipca zostały bowiem zaplanowane prace serwisowe dotyczące profilu zaufanego. Co więcej, Ministerstwo Finansów poinformowało o występowaniu zakłóceń w funkcjonowaniu systemu teleinformatycznego, służącego do obsługi CRBR. Efektem było to, że bardzo wielu użytkowników nie było w stanie dokonać zgłoszenia. Resort finansów poinformował jednak, że na podstawie art. 60 ust. 3 ustawy AML do biegu terminu na dokonanie zgłoszenia nie wliczał się dzień 13 lipca. Ostateczny termin wyznaczono więc na dzień 14 lipca 2020 r.

Problemy CRBR

Wraz z upływem terminu na zgłoszenie danych beneficjentów rzeczywistych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych w mediach zaczęły pojawiać się głosy o niedoskonałościach tego systemu. Przede wszystkim niektóre spółki same nie są świadome tego, kto właściwie jest ich beneficjentem rzeczywistym. Nie trudno wyobrazić sobie sytuację, w której podmiot będący udziałowcem spółki działającej w Polsce zarejestrowany jest w jednym z rajów podatkowych. Znana jest oczywiście nazwa tego podmiotu, ale kto jest jej beneficjentem rzeczywistym pozostaje tajemnicą.

Sytuacja była skomplikowana także w przypadku Funduszów Inwestycyjnych Zamkniętych Aktywów Niepublicznych. Problem stanowił art. 280 ust. 1 i 2 ustawy z 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz.U.2020.95 t.j. z dnia 2020.01.21). Zgodnie z przepisami FIZAN nie może ujawniać informacji dotyczących tego, kto jest uczestnikiem funduszu. Jakie rozwiązanie znalazły FIZAN-y? Zaproponowano wpisanie do rejestru zarząd funduszu jako beneficjentów rzeczywistych. Rozwiązanie to jest jednak niezgodne z prawem, gdyż jako beneficjent rzeczywisty powinien zostać wskazany ten, kto jest w posiadaniu większości certyfikatów.

Jak widać, Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych może mieć duży problem z jakością zebranych danych. Jednak często nie będzie to wynikało ze złych zamiarów spółek. Należy bowiem zaznaczyć, że za niedopełnienie obowiązku wskazania beneficjenta rzeczywistego grozi kara administracyjna w wysokości 1 000 000 zł. Rozwiązania przyjęte w obecnej ustawie AML nie przewidują jednak narzędzi kontroli nad rejestrem.

Zmiany w CRBR

Sytuacja rejestru ma się jednak zmienić wraz z wejściem w życie nowelizacji ustawy AML. Zgodnie z projektem ustawy to na instytucjach obowiązanych będzie ciążył obowiązek weryfikacji danych zebranych w CRBR. Stosując środki bezpieczeństwa finansowego, identyfikują one beneficjentów rzeczywistych. Za każdym razem gdy zauważą rozbieżność między własnymi ustaleniami a danymi zebranymi w CRBR, są one obowiązane te różnice odnotować oraz wyjaśnić, dlaczego one powstały. W przypadku potwierdzenia rozbieżności dana instytucja będzie musiała powiadomić GIIF. Ten natomiast w pierwszej kolejności będzie starał się wyjaśnić powstałe różnice. W uzasadnionych przypadkach organ jednak będzie musiał wszcząć postępowanie w celu zapewnienia aktualności i prawidłowości informacji zebranych w Rejestrze. Istotne jest to, że informacja o tego typu postępowaniu znajdzie się w CRBR. GIIF będzie miał także możliwość wydania decyzji o sprostowaniu danych w Rejestrze.

Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy – podsumowanie

Ministerstwo Finansów w projekcie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy przedstawiło wiele zmian, które w znaczny sposób wpłyną na działalność działów AML w instytucjach obowiązanych. Większość z nich wiąże się z implementowaniem do polskiego porządku prawnego prawa unijnego. Na pewno najbardziej widocznym skutkiem będzie duże zapotrzebowanie kadrowe zarówno po stronie obecnych instytucji obowiązanych, jak i podmiotów, które dopiero mają trafić do tego grona. Niezbędne będzie także dostosowanie wewnętrznych regulacji do projektowanych zmian w zakresie identyfikacji klienta, stosowania środków bezpieczeństwa finansowego oraz stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego.

Dużym wyzwaniem będzie także dostosowanie się do nowych obowiązków związanych z beneficjentami rzeczywistymi. Obowiązek dokumentowania napotkanych podczas ich identyfikacji trudności może okazać się dla instytucji obowiązanych poważnym wyzwaniem. Nie wiadomo bowiem, w jakich sytuacjach GIIF będzie uznawał, że trudności wymagają powzięcia tych środków. Jeżeli okaże się, że będzie to wymagane za każdym razem, gdy jako beneficjent rzeczywisty wskazywany jest członek zarządu, instytucje obowiązane będą musiały uporać się z ogromnym nakładem dodatkowej pracy. Nie wiadomo też, czy dokumentacja powinna być gotowa od razu po wejściu w życie ustawy, czy może instytucje obowiązane powinny przygotowywać to na bieżąco w toku okresowych weryfikacji.

Kolejną dużą zmianą będzie udział instytucji obowiązanych w kontroli danych zebranych w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych. Ilość nowych obowiązków jest trudna do określenia, ponieważ nie wiadomo, ile podmiotów dokonało błędnego zgłoszenia beneficjenta rzeczywistego do rejestru. Niemniej jednak nawet zakładając, że odsetek ten jest niewielki, konieczność każdorazowego wyjaśnienia rozbieżności oraz ich zgłoszenia będzie się wiązała z bardzo dużym obciążeniem kadrowym.

Wszystkie powyższe argumenty z pewnością usłyszymy podczas całego procesu legislacyjnego. Czy w związku z tym ustawa wejdzie w życie w innym brzmieniu, niż jest to projektowane? To dopiero pokażą najbliższe miesiące. Nie mniej istotne jest też to, w jak bardzo restrykcyjny sposób Generalny Inspektor Informacji Finansowej zamierza podchodzić do zapowiedzianych zmian.