Czym jest Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych?

Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 971 z późn. zm., dalej również jako „ustawa AML”) wprowadziła Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych. CRBR to rejestr osób, które sprawują kontrolę nad spółkami prawa handlowego. Rejestr ten jest systemem teleinformatycznym. Służy przetwarzaniu informacji o beneficjentach rzeczywistych spółek jawnych, komandytowych, komandytowo-akcyjnych, spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2080).

Czym jest CRBR?

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) to system, w którym są gromadzone i przetwarzane informacje o beneficjentach rzeczywistych. Są to osoby fizyczne sprawujące bezpośrednią lub pośrednią kontrolę nad spółką. Jednym z głównych zadań CRBR jest przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Posiadanie dokładnych i aktualnych danych o beneficjentach rzeczywistych ma kluczowe znaczenie dla zwalczania tych zjawisk. Uniemożliwia to bowiem przestępcom ukrycie swojej tożsamości w skomplikowanej strukturze korporacyjnej. Publiczny charakter rejestru umożliwia każdemu nieodpłatny dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych. Dzięki temu można zatem mówić o większej kontroli informacji przez społeczeństwo obywatelskie. Co istotne, rejestr przyczynia się także do zwiększenia zaufania do rynku finansowego i uczestników obrotu gospodarczego.

Rejestr gromadzi dane dotyczące beneficjentów rzeczywistych spółek:

• jawnych,
• komandytowych,
• komandytowo-akcyjnych,
• z ograniczoną odpowiedzialnością,
• prostych spółek akcyjnych (od 1 marca 2021 r.),
• akcyjnych, z wyjątkiem spółek publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2080).

Kim jest beneficjent rzeczywisty spółki?

Beneficjentem rzeczywistym spółki jest osoba lub osoby fizyczne, które sprawują bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad spółką. Posiadane przez te osoby uprawnienia wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych. Przede wszystkim umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na działania podejmowane przez spółkę. Mają także wpływ na czynności, w imieniu których przeprowadzana jest transakcja okazjonalna.

W przypadku spółki – osoby prawnej, innej niż spółka, której papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, podlegającym wymogom ujawniania informacji na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej lub odpowiadającym im przepisom prawa państwa trzeciego, beneficjentem rzeczywistym spółki jest osoba fizyczna:

• będąca udziałowcem lub akcjonariuszem spółki, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej,
• dysponująca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym spółki, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
• sprawująca kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji spółki, lub łącznie dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie spółki, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
• sprawująca kontrolę nad spółką przez posiadanie w stosunku do niej uprawnień, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 217), lub
• zajmująca wyższe stanowisko kierownicze w organach spółki w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w powyższych punktach oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Inne przypadki identyfikacji beneficjentów rzeczywistych

Godne uwagi jest również to, że ustawa AML definiuje jeszcze 2 przypadki, w których instytucje obowiązane identyfikują beneficjentów rzeczywistych swoich klientów:

• w przypadku klienta, który jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, wobec którego nie stwierdzono przesłanek lub okoliczności mogących wskazywać na sprawowanie kontroli nad nim przez inną osobę fizyczną lub osoby fizyczne przyjmuje się, że taki klient jest jednocześnie beneficjentem rzeczywistym,
• w przypadku klienta będącego trustem przyjmuje się, że beneficjentem rzeczywistym jest założyciel, powiernik, nadzorca (jeśli został ustanowiony), beneficjent trustu i/lub inna osoba, która sprawuje kontrolę nad trustem.

Jednak w tych przypadkach informacji o beneficjentach rzeczywistych nie przekazuje się do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. Pełna definicja beneficjenta rzeczywistego znajduje się natomiast w art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy AML.

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych – podstawa prawna

Utworzenie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych stanowi realizację przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (tzw. IV dyrektywa AML). Przepisy Unii Europejskiej zobowiązują państwa członkowskie do przechowywania informacji na temat beneficjentów rzeczywistych w centralnym rejestrze. Informacje te muszą być udostępniane właściwym organom i jednostkom analityki finansowej, a także podmiotom zobowiązanym. W Polsce podstawą funkcjonowania CRBR jest ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o AML. Sposób i tryb składania zgłoszeń do CRBR oraz sposób sporządzania i składania wniosków o udostępnienie informacji, wraz z trybem składania i udostępniania, jest natomiast uregulowany w rozporządzeniach ministra finansów.