Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 971 z późn. zm., dalej również jako „ustawa AML”) wprowadziła Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych. CRBR to rejestr osób, które sprawują kontrolę nad spółkami prawa handlowego. Rejestr ten jest systemem teleinformatycznym. Służy przetwarzaniu informacji o beneficjentach rzeczywistych spółek jawnych, komandytowych, komandytowo-akcyjnych, spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2080).
Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) to system, w którym są gromadzone i przetwarzane informacje o beneficjentach rzeczywistych. Są to osoby fizyczne sprawujące bezpośrednią lub pośrednią kontrolę nad spółką. Jednym z głównych zadań CRBR jest przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
Posiadanie dokładnych i aktualnych danych o beneficjentach rzeczywistych ma kluczowe znaczenie dla zwalczania tych zjawisk. Uniemożliwia to bowiem przestępcom ukrycie swojej tożsamości w skomplikowanej strukturze korporacyjnej. Publiczny charakter rejestru umożliwia każdemu nieodpłatny dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych. Dzięki temu można zatem mówić o większej kontroli informacji przez społeczeństwo obywatelskie. Co istotne, rejestr przyczynia się także do zwiększenia zaufania do rynku finansowego i uczestników obrotu gospodarczego.
Rejestr gromadzi dane dotyczące beneficjentów rzeczywistych spółek:
Beneficjentem rzeczywistym spółki jest osoba lub osoby fizyczne, które sprawują bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad spółką. Posiadane przez te osoby uprawnienia wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych. Przede wszystkim umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na działania podejmowane przez spółkę. Mają także wpływ na czynności, w imieniu których przeprowadzana jest transakcja okazjonalna.
W przypadku spółki – osoby prawnej, innej niż spółka, której papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, podlegającym wymogom ujawniania informacji na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej lub odpowiadającym im przepisom prawa państwa trzeciego, beneficjentem rzeczywistym spółki jest osoba fizyczna:
Godne uwagi jest również to, że ustawa AML definiuje jeszcze 2 przypadki, w których instytucje obowiązane identyfikują beneficjentów rzeczywistych swoich klientów:
Jednak w tych przypadkach informacji o beneficjentach rzeczywistych nie przekazuje się do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. Pełna definicja beneficjenta rzeczywistego znajduje się natomiast w art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy AML.
Utworzenie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych stanowi realizację przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (tzw. IV dyrektywa AML). Przepisy Unii Europejskiej zobowiązują państwa członkowskie do przechowywania informacji na temat beneficjentów rzeczywistych w centralnym rejestrze. Informacje te muszą być udostępniane właściwym organom i jednostkom analityki finansowej, a także podmiotom zobowiązanym. W Polsce podstawą funkcjonowania CRBR jest ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o AML. Sposób i tryb składania zgłoszeń do CRBR oraz sposób sporządzania i składania wniosków o udostępnienie informacji, wraz z trybem składania i udostępniania, jest natomiast uregulowany w rozporządzeniach ministra finansów.