Projekt ustawy o fundacjach rodzinnych opublikowany

Prace nad przepisami pozwalającymi na tworzenie fundacji rodzinnych trwają od 2019 roku. Po dwóch latach doczekaliśmy się publikacji projektu ustawy na stronie Rządowego Centrum Legislacji. Kto będzie mógł założyć fundację rodzinną? Jakie daje ona korzyści?

Wiceminister rozwoju Marek Niedużak, jeden z autorów projektu, zakłada, że utworzenie fundacji rodzinnych pozwoli na wielopokoleniowe sukcesje. Ułatwi to budowanie ładu korporacyjnego i rodzinnego dzięki rozdzieleniu spraw rodzinnych od spraw biznesowych. Możliwość utworzenia fundacji pomoże też ochronić rodzinny kapitał.

Przepisy dotyczące rodzinnych fundacji mają wejść w życie od 1 stycznia 2022 roku. Szacuje się, że czeka na nie około 830 tys. rodzinnych przedsiębiorstw. Dane Instytutu Biznesu Rodzinnego zakładają, że 57% z nich planuje sukcesję w ciągu najbliższych 5 lat.

Fundacja rodzinna – kto będzie mógł ją założyć?

Aby fundacja rodzinna mogła zacząć działać, niezbędne będzie sporządzenie jej aktu założycielskiego w formie aktu notarialnego. Drugim sposobem na utworzenie fundacji rodzinnej jest jej powołanie w testamencie. Fundatorem, czyli założycielem fundacji, będzie mogła zostać osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Fundację rodzinną może utworzyć kilku fundatorów. Fundatorzy muszą wnieść do fundacji mienie, które przeznaczone będzie do realizacji celów fundacji. Jego minimalna wartość ma wynieść 100 tys. złotych.

Utworzenie fundacji rodzinnej za życia fundatorów ma plusy i minusy. Eksperci mówią, że bez wątpienia zaletą tego rozwiązania jest możliwość zwolnienia z podatku od otrzymywanych z fundacji świadczeń beneficjentów blisko spokrewnionych z fundatorem. To może jednak rodzić pewne problemy. Wymusza bowiem na fundatorach prowadzenie skomplikowanej sprawozdawczości.

– Każdorazowo trzeba będzie ustalać, jaka część majątku została wniesiona przez którego z fundatorów, który majątek posłużył do wypracowania zysku, który następnie jest dystrybuowany do beneficjentów. W konsekwencji wystąpi konieczność dokonywania skomplikowanej analizy, któremu beneficjentowi przysługuje zwolnienie od podatku i w jakiej części – wyjaśnia mec. Rejmer w rozmowie z portalem prawo.pl.

Kto może być beneficjentem?

Beneficjentem fundacji może być każda osoba fizyczna, niezależnie od stopnia pokrewieństwa z fundatorem. Fundator będzie mógł zatem zabezpieczyć każdą osobę dla siebie bliską: partnera, bliskiego przyjaciela czy współpracownika. Nie będą tu miały zastosowania przepisy prawa spadkowego. Ponadto beneficjentem fundacji może być również organizacja pożytku publicznego, czyli np. stowarzyszenie lub inna fundacja.

Krąg beneficjentów należy określić w najważniejszym dokumencie fundacji, czyli statucie. Statut trzeba sporządzić w formie aktu notarialnego. Poza kręgiem beneficjentów w statucie fundacji należy określić:

• wysokość funduszu operatywnego (minimum 100 tys. złotych),
• majątek fundacji rodzinnej w chwili jej ustanowienia,
• zasady powoływania, odwoływania, ustalania okresu kadencji członków organów,
• uprawnienia i obowiązki członków organów,
• zasady reprezentacji fundacji.

Organy fundacji rodzinnej

Organem reprezentującym fundację rodzinną jest zarząd. Dodatkowo fundatorzy mogą powołać radę protektorów. Zgodnie z projektem ustawy beneficjenci mają możliwość zasiadania w organach fundacji, jednakże nie mogą oni stanowić więcej niż połowy członków organów. To ograniczenie – zdaniem ekspertów – wypacza sens fundacji rodzinnej. Nakazuje bowiem fundatorom dopuszczenie do ich rodzinnego majątku obcych osób. Dlatego eksperci podkreślają, że to od fundatorów powinno zależeć, kto będzie zasiadał w organach fundacji.

Co z zachowkiem?

Projekt ustawy zakłada kilka możliwości rozwiązania problemu z zachowkiem. Przede wszystkim beneficjent może zrzec się prawa do zachowku. Drugim rozwiązaniem jest odroczenie terminu płatności zachowku, rozłożenie go na raty lub też zmniejszenie jego wysokości w sytuacji, gdy składnikiem masy spadkowej będzie przedsiębiorstwo. Maksymalny okres rozłożenia na raty, zasadniczo, ma wynieść 5 lat, niemniej jednak, w szczególnych przypadkach sąd może wydłużyć ten okres. Ponadto wysokość zachowku, w przypadku zbiegu świadczeń, będzie się odpowiednio pomniejszało o już wypłacone przez fundację rodzinną świadczenia.

Majątek przekazany przez fundatora (spadkodawcę) do fundacji będzie zaliczany do masy spadkowej po fundatorze na takich samych zasadach jak darowizny dokonywane na rzecz spadkobierców ustawowych i uprawnionych do zachowku. Projekt nie przewiduje żadnego ograniczenia czasowego w tym zakresie. Eksperci mają co do tego zastrzeżenia. Proponują, aby ograniczenie czasowe w przypadku darowizny na rzecz fundacji rodzinnej wynosiło 2-3 lata. To pozwoliłoby w pełni zrealizować cele sukcesji, które mają chronić firmę i beneficjentów.

Przeczytaj również: Podatek od spadków i darowizn

Opodatkowanie fundacji rodzinnej

Największe zastrzeżenia w projekcie budzą zasady opodatkowania fundacji. Fundacja rodzinna ma być opodatkowana 19% podatkiem CIT na zasadach ogólnych. Oznacza to, że nie będzie mogła skorzystać z preferencyjnej stawki 9% podatku dochodowego. Wniesienie przez fundatora mienia do fundacji na realizację celów tej fundacji oraz tzw. fundusz operatywny ma być neutralne podatkowo. Świadczenia otrzymywane przez beneficjentów z fundacji będą objęte podatkiem od spadków i darowizn w wysokości 19 proc. Zwolnieni z podatku od spadku i darowizny będą małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha fundatora oraz sam fundator. Warunkiem zwolnienia jest jednak, by przedmiotem świadczenia było mienie wniesione do fundacji przez tego fundatora. Opodatkowane będą ponadto dywidendy wypłacane fundacji.