Rodzaje przestępstw i sposób ich ścigania
Polskie prawo karne wyróżnia trzy rodzaje przestępstw: ścigane z urzędu, ścigane na wniosek i z oskarżenia prywatnego. W zależności od tego, do jakiego typu przestępstwo jest zaliczane, w odmienny sposób ściga się jego sprawcę.
Przestępstwa ścigane z urzędu
Ten rodzaj przestępstw jest najszerzej reprezentowany w kodeksie karnym. Ściganie z urzędu oznacza, że, niezależnie od działania pokrzywdzonego, policja lub prokuratura sama wszczyna postępowanie. Przestępstwo takie może być zatem ścigane nawet wbrew woli pokrzywdzonego. Kiedy organ ścigania otrzyma informację o popełnieniu przestępstwa, musi wszcząć postępowanie.
Do kategorii przestępstw ściganych z urzędu należy najwięcej czynów zabronionych ujętych w kodeksie karnym. Są to najcięższe przestępstwa oraz takie, które naruszają interes społeczny, czyli zagrażają państwu lub społeczeństwu. Do tej kategorii zaliczamy więc między innymi:
- zabójstwo,
- pobicie,
- korupcję,
- kazirodztwo,
- rozpijanie małoletniego,
- znęcanie się,
- kradzież z włamaniem,
- przywłaszczenie mienia.
Przestępstwa ścigane na wniosek
W tej kategorii przestępstw do ich ścigania niezbędne jest złożenie wniosku o ściganie przez pokrzywdzonego. Jeśli zatem mamy do czynienia z przestępstwem wnioskowym, organ ścigania nie zajmie się przestępstwem (nawet jeśli o nim wiedział), dopóki pokrzywdzony wyraźnie tego nie zażąda. Po złożeniu takiego wniosku postępowanie toczy się tak samo jak przy przestępstwach ściganych z urzędu. Jednakże przed złożeniem wniosku o ściganie policja lub prokuratura nie ma do końca związanych rąk. Może bowiem podjąć czynności konieczne do zabezpieczenia dowodów.
Do przestępstw ściganych na wniosek należą między innymi:
- groźba karalna,
- gwałt,
- zabieg leczniczy wykonany bez zgody pacjenta,
- niszczenie, uszkadzanie lub czynienie niezdatną do użytku rzeczy cudzej.
Przestępstwa z oskarżenia prywatnego
Przestępstwa należące do tej kategorii nie są ścigane przez organy ścigania. Policję czy prokuratora zastępuje sam pokrzywdzony. Składa do sądu prywatny akt oskarżenia i pełni funkcję oskarżyciela. Prokurator może jednak wstąpić do postępowania w każdym jego stadium. Wystarczy, że uzna on, iż wymaga tego interes społeczny.
Przestępstw należących do tej kategorii jest niewiele. Zaliczamy tutaj tylko te o najmniejszej społecznej szkodliwości czynu. Wymienić tutaj można przede wszystkim:
- zniesławienie,
- zniewagę,
- naruszenie nietykalności cielesnej,
- uszkodzenie ciała poniżej 7 dni.