U podłoża koncepcji kary ograniczenia wolności leżała idea ograniczenia orzekania krótkoterminowych kar pozbawienia wolności. Na gruncie kodeksu karnego wykonawczego wskazano, że wykonanie kary ograniczenia wolności ma na celu wzbudzenie w skazanym woli kształtowania jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego. Jakie wyróżniamy rodzaje kar ograniczenia wolności? Na jaki czas są one orzekane?
Zgodnie z art. 53 § 1 ustawy Kodeks karny wykonawczy (dalej jako „kkw”), wykonanie kary ograniczenia wolności ma na celu wzbudzenie w skazanym woli kształtowania jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego.
Kara ograniczenia wolności ma charakter nieizolacyjny. Zawiera też w sobie elementy probacyjne ze względu na możliwość orzeczenia obowiązków wskazanych w art. 72 ustawy Kodeks karny (dalej jako „kk”), takich jak przykładowo obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego, poddania się terapii uzależnień czy opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym. Zasadniczo kara ta stanowi alternatywę dla kary grzywny. Posiadając charakter wolnościowy, w rzeczywistości wolność tę ogranicza (M. Szewczyk, Kara ograniczenia wolności [w:] Kary i środki karne. Poddanie sprawcy próbie. System prawa karnego, t. 6, red. M. Melezini, Warszawa 2010, s. 240–242; A. Grześkowiak [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2012, s. 277). Jej istota polega na ograniczeniu swobody osobistej sprawcy przez nałożenie na niego rygorów wskazanych w art. 34 § 1a – 3 kk.
Kara ograniczenia wolności może zostać orzeczona w przypadku, gdy występuje bezpośrednio w przepisie części szczególnej Kodeksu karnego (czyli gdy przewiduje ją sankcja danego czynu zabronionego), a ponadto w sytuacjach takich jak:
Co istotne, od 2015 r. nie ma już możliwości warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej kary ograniczenia wolności. Natomiast możliwe jest odroczenie wykonania kary ograniczenia wolności (art. 62 kkw), udzielenie przerwy w jej odbywaniu (art. 63 kkw), jak również zmiana formy obowiązku pracy (art. 63a kkw).
Zgodnie z art. 34 § 1a kk, obecnie kara ograniczenia wolności polega na:
Wyżej wymienione obowiązki i potrącenie orzeka się łącznie lub osobno (art. 34 § 1b kk). Co więcej, zgodnie z art. 34 § 2 kk, w czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany:
Przeczytaj również:
Nieodpłatna praca na cele społeczne
Zgodnie z art. 34 § 1 kk, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata; wymierza się ją w miesiącach i latach. Przy obostrzeniu kary (art. 38 § 2 kk) oraz przy wymierzaniu kary łącznej (art. 86 § 1 kk), maksymalny wymiar kary ograniczenia wolności może wynosić również do 2 lat. Oznacza to, że kodeks karny właściwie nie przewiduje możliwości nadzwyczajnego obostrzenia kary ograniczenia wolności. Karę ograniczenia wolności wykonuje się w miejscu stałego pobytu lub zatrudnienia skazanego albo w niewielkiej odległości od tego miejsca, chyba że ważne względy przemawiają za wykonaniem kary w innym miejscu (art. 54 kkw).
Artykuł 34 § 3 kk stanowi, iż wymierzając karę ograniczenia wolności, sąd może orzec świadczenie pieniężne (art. 39 pkt 7 kk) lub obowiązki, o których mowa w art. 72 § 1 pkt 2 – 7a. Sąd może zatem zobowiązać skazanego do:
Przeczytaj również:
Czy można ubezwłasnowolnić osobę uzależnioną od alkoholu?
Jak już wspomniano, zgodnie z art. 53 § 1 kkw, wykonanie kary ograniczenia wolności ma na celu wzbudzenie w skazanym woli kształtowania jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego. Funkcją zobowiązań, o których mowa w art. 72 kk, jest przede wszystkim oddziaływanie wychowawcze na skazanego, a poprzez to skorygowanie jego dotychczasowej postawy i wzorców zachowania. Obowiązki te służą jakiemuś przemodelowaniu sposobu zachowania się czy trybu życia skazanego albo zadośćuczynieniu za wyrządzone przestępstwem krzywdy i szkody (E. Bieńkowska [w:] Kodeks karny. Część ogólna..., s. 1129). Obowiązek ich wykonania uświadamia sprawcy szkodliwość jego czynu oraz sens odpowiedzialności, skłaniając do poszanowania naruszonego przez ten czyn dobra prawnego. W tym znaczeniu wzbudza w skazanym wolę kształtowania jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego. Realizuje zatem cele wskazane w art. 53 § 1 kkw.