Morderstwo a zabójstwo – czym się różnią?

Morderstwo czy zabójstwo? Jedno jest pewne. Nie są to pojęcia tożsame i nie można ich stosować zamiennie. Warto więc dowiedzieć się, jakie są różnice między morderstwem a zabójstwem i w jakiej sytuacji mamy z nimi do czynienia.

Zabójstwo a morderstwo – różnice określone przez społeczeństwo

W opinii publicznej zabójstwo to inaczej świadome i dobrowolne pozbawienie życia innej osoby.

Przykład: Jan Kowalski nakrywa żonę na zdradzie i pod wpływem emocji zabija na miejscu jej kochanka.

Morderstwo jest zaś specyficznym sposobem zabójstwa. Zazwyczaj kojarzy się z planowaniem i wyrachowaniem. Morderca działa z zimną krwią.

Przykład: Jan Kowalski nakrywa żonę na zdradzie, wyrzuca kochanka z domu. Na drugi dzień planuje jego zabójstwo i kiedy przychodzi odpowiedni moment porywa mężczyznę, torturuje go, a następnie uśmierca.

Czym jest zabójstwo?

Jak to wygląda od strony prawnej? Zwykłe przestępstwo zabójstwa polega na umyślnym pozbawieniu życia innej osoby. Taki czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 8 lat.

§ 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

art. 148 – ustawa Kodeks karny

Czym jest morderstwo?

O ile pojęcie zabójstwa zostało uznane przez ustawodawcę za pojęcie oficjalne (obecne w języku prawnym) i odnosi się do każdego umyślnego pozbawienia życia innego człowieka, to zwyczajowo w terminologii języka polskiego wykształciło się także pojęcie morderstwa. Tak właśnie określa się zabójstwo, w którym sprawca działa:

• ze szczególnym okrucieństwem,
• w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem,
• w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie,
• z użyciem materiałów wybuchowych.

Zgodnie z tym można uznać, że typ kwalifikowany zabójstwa to inaczej morderstwo. Sprawca tego czynu, zgodnie z ustawą, musi być skazany na minimum 12 lat pozbawienia wolności. To o 4 lata więcej niż w najniższym progu kary za zwykłe zabójstwo.

Za mordercę będzie uchodzić również człowiek, który jednym umyślnym czynem pozbawił życia więcej niż jedną osobę. To samo tyczy się przestępcy, który był już w przeszłości skazany za zabójstwo. Mordercą jest także sprawca zabójstwa funkcjonariusza publicznego, który zginął w trakcie lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych związanych z ochroną bezpieczeństwa lub porządku publicznego.

Ustawodawca przewiduje siedem typów kwalifikowanych zabójstw (art. 148 § 2 i 3 kk). W doktrynie nie przyjęła się jedna nazwa na określenie zabójstwa w typie kwalifikowanym. Używane są nazwy: „morderstwo”, „ciężkie zabójstwo” lub „zabójstwo kwalifikowane”.

Mozgawa Marek – Kodeks karny. Komentarz 2019

Morderstwo ze szczególnym okrucieństwem

Uśmiercenie drugiej osoby ze szczególnym okrucieństwem zachodzi wtedy, kiedy sprawca decyduje się na taki sposób zabicia człowieka, który jest związany z zadaniem dodatkowych cierpień. Nie są one wymagane do pozbawienia życia, a jedynie zwiększają męczarnie, w których ofiara odchodzi z tego świata.

Nie chodzi jedynie o cierpienia fizyczne, ale również te psychiczne (np. tortury, znęcanie psychiczne).

Morderstwo w związku z porwaniem, zgwałceniem albo rozbojem

W tym wypadku musi wystąpić związek pomiędzy wymienionym czynem przestępnym a zabójstwem. Przykładem może być:

• porwanie dziecka z domu tuż po zabiciu jego rodziców i zrabowaniu domu;
• zabójstwo ojca, tuż po tym jak zgwałcono jego córkę.

Zobacz również:
Zgwałcenie w prawie karnym – cechy, rodzaje, klasyfikacja

Morderstwo w związku z motywacją zasługującą na szczególne potępienie

Zazwyczaj są to czyny, które w oczach społeczeństwa uchodzą za wyjątkowo brutalne i nieakceptowalne. Innymi słowy, wywołuje duże oburzenie. Przykładem może być sytuacja, w której matka zabija swoje kilkuletnie dziecko, ponieważ nie chciało ono przestać płakać.

Morderstwo z użyciem materiałów wybuchowych

Taki rodzaj morderstwa związany jest przede wszystkim z zamachami bombowymi, w których może ucierpieć duża liczba osób. Wysoka kara ma pomóc w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej.

Morderstwo wielu osób jednocześnie

Mordercą jest również sprawca, który jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo oraz sprawca zabójstwa funkcjonariusza publicznego popełnionego podczas lub w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych związanych z ochroną bezpieczeństwa ludzi lub ochroną bezpieczeństwa lub porządku publicznego.

Ważne! Nie można kwalifikować do tego rodzaju zabójstwa sprawcy zabójstwa ciężarnej kobiety.

Inne rodzaje morderstwa

Mordercą nazywa się również sprawcę, którego kolejny raz skazano za zabójstwo. Należy jednak odróżnić mordercę, który pozbawił życia osobę, odbył wyrok w więzieniu i następnie po jego opuszczeniu zabił kolejną osobę od tzw. seryjnego mordercy. Ten drugi zazwyczaj pozostaje nieuchwytny przez dłuższy czas, a w trakcie jego poszukiwań, za jego sprawą, giną kolejni ludzie.

Morderstwem określa się również zabicie funkcjonariusza publicznego podczas lub w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych związanych z ochroną bezpieczeństwa ludzi lub ochroną bezpieczeństwa albo porządku publicznego.

Zobacz również:
Napaść na funkcjonariusza. Konsekwencje prawne

Kto może odpowiadać za zabójstwo, a kto za morderstwo?

W tym wypadku ustawodawca nie określa żadnych różnic. Zabójca i morderca odpowiadają tak samo. Inna jest jedynie kwalifikacja karna i wysokość kary. Polskie prawo karne określa, że podmiotem przestępstwa zabójstwa lub morderstwa może być jedynie osoba fizyczna, która ma przynajmniej 17 lat. W pewnych okolicznościach do odpowiedzialności można pociągnąć nieletniego, czyli osobę mającą skończone 15 lat.

Zgodnie z art. 10 § 2 nieletni może odpowiadać na takich samych zasadach jak dorosły, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień jego rozwoju, a także jego właściwości i warunki osobiste, za tym przemawiają. Sąd może ukarać taką osobę w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

Ważne! W przypadku skazania sprawcy zabójstwa, w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie, sąd może (nie musi) orzec środek karny w postaci pozbawienia praw publicznych (art. 40 § 2 kk). Nie można orzec tego środka, kiedy sprawcę skazano za inny typ zabójstwa.

Morderstwo a nadzwyczajne złagodzenie kary

Sąd Najwyższy stwierdził, że zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary wobec mordercy, czyli sprawcy zabójstwa kwalifikowanego (art. 148 § 2 kk), nie stanowi naruszenia prawa materialnego. Zdaniem SN nie istnieje żaden przepis, który zakazuje zastosowania tej instytucji. W dalszej części podkreśla on również, że  wprowadzanie istnienia takiego zakazu, prowadziłoby do zmiany zasad odpowiedzialności karnej określonych w kodeksie karnym (III KK 245/07).