Nagrywanie przesłuchania na policji – czy jest możliwe?

Z jednej strony przepisy Kodeksu postępowania karnego wprowadzają podstawę prawną (a czasami względny obowiązek) rejestracji przebiegu czynności procesowych za pomocą urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk albo obraz i dźwięk, a z drugiej umożliwiają ograniczenie protokołu do zapisu najistotniejszych kwestii. Jak wygląda kwestia utrwalania czynności przesłuchania? Czy nagrywanie przesłuchania na policji jest dozwolone?

Utrwalać czy nie utrwalać?

Prawnicy nie mają wątpliwości, że czynności śledcze szczególnie zasługują na nagrywanie. Pozwala to na obiektywną ocenę wiarygodności i sprawności przeprowadzanych czynności. Co więcej, rejestrację wdrożono już na dobre w sprawach cywilnych i wykroczeniowych. Zapadła już decyzja o swego rodzaju nadzorowaniu okiem kamery czynności komorniczych. Trwają też przymiarki do rozszerzenia rejestracji na sprawy karne. Pozostaje jednak pytanie, czy nagrywanie przesłuchań powinno być powszechne.

Procedura karna dopuszcza nagrywanie czynności procesowych, w szczególności gdy zachodzi niebezpieczeństwo, że przesłuchanie świadka nie będzie możliwe później. Może on bowiem np. planować wyjechać za granicę. Decyzja należy do prowadzącego postępowanie – w śledztwie do prokuratora (art. 147 kpk).

Przesłuchanie świadka? Obligatoryjne utrwalanie

Zgodnie z art. 147 § 2 ustawy Kodeks postępowania karnego (dalej jako „kpk”) przesłuchanie świadka lub biegłego utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk, gdy:

1. zachodzi niebezpieczeństwo, że przesłuchanie tej osoby nie będzie możliwe w dalszym postępowaniu;
2. przesłuchanie następuje w trybie określonym w art. 396 kpk, czyli w ramach czynności dokonywanych poza rozprawą.

Obraz i dźwięk utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego niezależnie od jakichkolwiek przesłanek w przypadku prowadzenia przesłuchania: 

1. pokrzywdzonego małoletniego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat,
2. pokrzywdzonych w sprawach o przestępstwo na tle seksualnym, oraz 
3. świadka małoletniego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat (art. 147 § 2a kpk).

Utrwalanie fakultatywne

Z wyjątkiem czynności opisanych w art. 147 § 2 i 2a kpk (wspomniane powyżej) pozostałe czynności protokolarne, i to zarówno te, dla których jest to jedyny sposób dokumentowania, jak i inne, o których protokolarnej formie decyduje prowadzący, mogą, ale nie muszą, być utrwalane za pomocą rejestracji obrazu lub dźwięku.

Nagrywanie przesłuchania na policji

Artykuł 147 § 1 kpk stanowi, że przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony ponadto za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, o czym należy przed uruchomieniem urządzenia uprzedzić osoby uczestniczące w czynności. Oznacza to, że przepis ten dotyczy tylko dźwięku, tylko obrazu albo obu łącznie, z tym zastrzeżeniem, że w przypadku czynności, podczas których utrwalenie czynności jest obligatoryjne (wspomniane w akapicie pierwszym – obligatoryjne utrwalenie), utrwala się obie formy. W przypadku zaś innych czynności możliwe staje się utrwalenie dźwięku lub obrazu.

Strona, obrońca, pełnomocnik i przedstawiciel ustawowy ma prawo otrzymać odpłatnie jedną kopię zapisu obrazu lub dźwięku. Nie dotyczy to przebiegu rozprawy lub innej czynności odbywającej się z wyłączeniem jawności albo czynności w postępowaniu przygotowawczym. Z ważnych przyczyn, uzasadnionych ochroną interesu prywatnego osób biorących udział w rozprawie, prezes sądu może nie wyrazić zgody na sporządzenie dla stron, obrońców, pełnomocników i przedstawicieli ustawowych kopii zapisu obrazu z rozprawy (art. 147 § 4 kpk).

Należy również pamiętać, że równolegle z czynnością rejestracyjną powinien zostać sporządzony protokół. Nie można go bowiem sporządzić na podstawie zapisu dźwięku lub obrazu. W sytuacji zaniechania sporządzenia protokołu zapis ten może być wykorzystany jedynie kontrolnie – uzupełniająco. Jedyną formą uzyskania dowodów jest natomiast przesłuchanie uczestników czynności jako świadków ze słyszenia.

Czy jako uczestnik muszę wyrazić zgodę na utrwalenie czynności?

Co istotne, na dokonanie rejestracji czynności nie jest wymagana zgoda jej uczestnika. O dokonaniu utrwalenia tego typu jedynie informuje się uczestników. W sytuacji przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego i świadka (art. 185a - 185b kpk), z uwagi na możliwy negatywny wpływ przesłuchania na tych małoletnich, uznaje się jednak, że na ogół uprzedzenie ich o takiej rejestracji jest całkowicie sprzeczne z celem utrwalenia czynności, w której biorą udział.  Jednakże już przy przesłuchaniu pokrzywdzonego w trybie wskazanym w art. 185c (pokrzywdzeni w sprawach o przestępstwo na tle seksualnym) uprzedzenie takie powinno zostać dokonane.

Możliwość uzyskania zapisu obrazu lub dźwięku

Możliwość uzyskania przekładu zapisu dźwięku warunkują ogólne przepisy dotyczące udostępniania akt i sporządzania z nich odpisów. Z mocy prawa wyłączono możliwość uzyskania kopii zapisu przebiegu:

1. rozprawy z wyłączeniem jawności;
2. innej czynności niż rozprawa, odbywającej się z wyłączeniem jawności;
3. czynności w postępowaniu przygotowawczym.

Istotne regulacje zawiera również wydane na podstawie art. 147 kpk rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 11 stycznia 2017 r. w sprawie utrwalania obrazu lub dźwięku dla celów procesowych w postępowaniu karnym. Warto w tym miejscu wskazać, że kopię wykonuje się w organie procesowym albo laboratorium. Zgodnie z § 20 rozporządzenia nie jest dopuszczalne:

1. przekazanie zapisu na nośniku dostarczonym przez wnioskodawcę,
2. samodzielne kopiowanie przez podmiot uprawniony zapisu udostępnionego mu w siedzibie organu prowadzącego postępowanie.