Niekiedy prowadząc biznes, może dojść do sporu miedzy przedsiębiorcą a klientem. Najczęściej takie spory dotyczą rozliczeń finansowych, np. zaległości w zapłacie. Swoje pieniądze można odzyskać w sądzie – jednym ze sposobów na osiągnięcie tego celu jest postępowanie nakazowe. Kiedy wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym będzie niemożliwe?
Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym
Nakaz zapłaty to orzeczenie sądowe wydawane na posiedzeniu niejawnym bez udziału stron wyłącznie na podstawie treści pozwu oraz załączonych do niego dokumentów. Zgodnie z art. 480(1) § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1575 z późn. zm., dalej również jako „k.p.c.”) sąd w postępowaniu nakazowym lub w postępowaniu upominawczym wydaje nakaz zapłaty:
- jeśli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych lub
- jeśli przepis szczególny tak stanowi.
Przepis ten normuje zatem przedmiotowe podstawy wydania nakazu zapłaty.
Negatywne przesłanki wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym
Zgodnie z art. 499 k.p.c. sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w sprawach określonych w art. 4801 § 1 k.p.c., chyba że według treści pozwu:
- roszczenie jest oczywiście bezzasadne – powszechnie przyjmuje się, że z oczywistą bezzasadnością roszczenia mamy do czynienia w przypadku, gdy już na pierwszy rzut oka widoczne jest, że zgłoszone przez powoda żądanie nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem jest ono sprzeczne z przepisami prawa materialnego lub procesowego; ocena taka nasuwa się już po analizie treści pozwu oraz dowodów, jeżeli zostały zgłoszone,
- twierdzenia co do faktów budzą wątpliwość – wątpliwości muszą budzić podniesione przez powoda twierdzenia co do faktów. Przesłanka ta może odnosić się zarówno do sytuacji, gdy przytoczone przez powoda fakty budzą wątpliwości, jak i do przypadku, gdy wprawdzie przytacza on fakty niebudzące wątpliwości, ale wyprowadza z nich nieprawidłowe wnioski (niepozostające z tymi faktami w związku). Fakty budzą wątpliwości, jeżeli z samego ich opisu wynikają wątpliwości co do rzeczywistej możliwości ich nastąpienia,
- zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego – w tym przypadku z samych okoliczności i faktów przytoczonych w pozwie musi wynikać, że strona powodowa zobowiązana była do świadczenia wzajemnego, ale swojego świadczenia nie spełniła.
Wystąpienie choćby jednej z powyższych przesłanek skutkuje niemożnością wydania nakazu zapłaty. Następuje wówczas konieczność rozpoznania sprawy w trybie zwykłym (ewentualnie postępowaniu odrębnym). Wszystkie trzy przesłanki wiążą się z merytoryczną oceną zasadności powództwa, choć na jego bardzo wczesnym etapie. Ocena następuje na podstawie zarówno okoliczności przytoczonych w pozwie, jak i załączonych do niego dokumentów.
Przeczytaj również: Sprzeciw w postępowaniu upominawczym
Elektroniczne postępowanie upominawcze (EPU)
Elektroniczne postępowanie upominawcze uregulowano jako postępowanie odrębne. Określa się je mianem odmiany postępowania upominawczego. Zgodnie z art. 505(28) § 2 k.p.c. nakaz zapłaty nie może być wydany, jeżeli:
- powód dochodzi roszczenia innego niż pieniężne;
- doręczenie pozwanemu nakazu miałoby nastąpić poza granicami kraju.
Elektroniczne postępowanie upominawcze kształtuje więc zasadę, że w postępowaniu tym nie dochodzi się roszczeń innych niż pieniężne. Wszystkie sprawy cywilne, które mogą być przekazane do rozpoznania w odrębnych postępowaniach nakazowych lub rozpoznawane w postępowaniu uproszczonym w sprawach zastrzeżonych dla sądów rejonowych (a zatem dla których nie określono konkretnej właściwości funkcjonalnej, jak to ma miejsce w skonkretyzowanych sprawach, np. z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, ochrony konkurencji i konsumentów, telekomunikacji i poczty, europejskich postępowań w sprawach transgranicznych, nakazowych, uproszczonych, a wreszcie – gospodarczych i spraw własności intelektualnej), mogą podlegać rozpoznaniu w postępowaniu odrębnym – EPU. Jednak przy wprowadzeniu EPU nadano mu walor fakultatywnego postępowania odrębnego, mającego charakter wezwania do zapłaty, w sposób uproszczony prowadzącego do orzeczenia o roszczeniu według powoda bezspornego, ewentualnie – wyrażenia sprzeciwu przez pozwanego.
Sądem właściwym dla rozpoznania spraw w elektronicznym postępowaniu upominawczym jest VI Wydział Cywilny Sądu Rejonowego w Lublinie (e-Sąd), został wyznaczony jako właściwy rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 29 listopada 2012 r. w sprawie przekazania rozpoznawania spraw w elektronicznym postępowaniu upominawczym (tj. Dz.U. poz. 1348), natomiast sądem właściwym odwoławczym jest Sąd Okręgowy w Lublinie Wydział Cywilny.
Przeczytaj także: Jak samodzielnie napisać pozew o zapłatę
Wniesienie pozwu w EPO
W elektronicznym postępowaniu upominawczym mogą być dochodzone roszczenia, które stały się wymagalne w okresie trzech lat przed dniem wniesienia pozwu (art. 505(29a) k.p.c.). Przepis ten jest wyrazem nie tylko eliminacji roszczeń zadawnionych, co do których pozwani nie dysponują dowodami spełnienia świadczenia, lub ich adres zamieszkania z przyczyn losowych uległ zmianie, ale jest rozwiązaniem komplementarnym do przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 z późn. zm., dalej również jako „k.c.”). tj. art. 117 § 2(1) k.c., stanowiącego, że po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, oraz art. 117(1) k.c., wskazującego na względy słuszności jako podstawę nieuwzględnienia upływu terminu przedawnienia oraz podstawowego przepisu art. 118 k.c., w zakresie przedawnień roszczeń cyklicznych i wynikających z prowadzenia działalności gospodarczej.
