Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Niekonwencjonalne znaki towarowe

Spis treści
rozwiń spis treści

Nie każdy przedsiębiorca zdaje sobie sprawę z faktu, że znakiem towarowym może być nie tylko nazwa, czy też logotyp. Niekonwencjonalne znaki towarowe, a wśród nich oznaczenia widzialne i oznaczenia niewidzialne, pełnią coraz ważniejszą rolę w obrocie gospodarczym.

Najwięksi gracze na rynku już od dawna próbują przyciągnąć klientów wspaniałym zapachem, chwytliwą melodią, ciekawym kształtem, czy też interesującą animacją. Wszystkie te przykłady (a także kilka innych) mogą być wykorzystane jako tzw. niekonwencjonalne znaki towarowe.

Zanim przejdziesz dalej, zapoznaj się z ogólnym pojęciem, czym jest znak towarowy. Warto też dowiedzieć się czegoś więcej o konwencjonalnych znakach towarowych.

Czym są niekonwencjonalne znaki towarowe?

Znaki towarowe należące do tego gatunku można podzielić na dwa rodzaje. Są to oznaczenia postrzegalne wzrokowo (oznaczenia widzialne) takie jak:

  • przestrzenne znaki towarowe;
  • pozycyjne znaki towarowe;
  • ruchome znaki towarowe;
  • multimedialne znaki towarowe;
  • gesty jako znaki towarowe;
  • hologramy;
  • deseń, faktura i pattern;
  • kolory i ich zestawienia.

Drugim rodzajem niekonwencjonalnych znaków towarowych będą te postrzegane innymi zmysłami, np. węchem, słuchem, dotykiem, smakiem (oznaczenia niewidzialne). Do takich należą:

  • dźwiękowe znaki towarowe;
  • zapachowe znaki towarowe;
  • smakowe znaki towarowe;
  • dotykowe znaki towarowe.

Niekonwencjonalne znaki towarowe – oznaczenia widzialne (znaki przestrzenne)

Kiedyś Andy Warhol powiedział, że podoba mu się to, że „w Ameryce najbogatsi konsumenci w zasadzie kupują te same rzeczy co biedni. Siedzisz przed telewizorem i pijesz Coca-Colę, i wiesz, że prezydent pije colę, Liz Taylor pije colę, i myślisz sobie, że ty też możesz pić colę”. Z tego powodu Coca-Colę znają wszyscy. Jej butelkę również. Forma konkretnego przedmiotu (np. butelki) może więc pełnić funkcję znaku towarowego. Zgodnie z prawem kształt lub opakowanie towaru może bowiem stanowić cechę odróżniającą. Z tego względu podlega ochronie w takim samym stopniu jak towarowy znak słowny i graficzny.

Takie oznaczenie w profesjonalnym obrocie przyjęło nazwę przestrzennego znaku towarowego. Dobrym przykładem chronionego przestrzennego znaku towarowego jest postać szklanej butelki Coca-Coli. EUIPO zarejestrowało ją pod nr 010532653. Butelkę zarejestrowano w kilku klasach towarowych (6, 21, 32 klasa – towar) wg Klasyfikacji Nicejskiej.

Coca-Cola kształt butelki posiadającej zdolność odróżniającą (wtórna zdolność odróżniająca)

Warto również wiedzieć, że przestrzennym znakiem towarowym może być także kształt budynku. W EUIPO można znaleźć zastrzeżony znak towarowy, jakim jest forma Stadionu Narodowego w Warszawie. Znajdziemy go pod nr 011206001. Stadion zarejestrował Skarb Państwa reprezentowany przez ministra sportu i turystyki. Zrobiono to w kilku klasach towarowych (16, 18, 28 klasa – towar; 35, 36, 41, 43 klasa – usługa) wg Klasyfikacji Nicejskiej.

Stadion Narodowy - przestrzenny znak towarowy (niekonwencjonalne znaki towarowe)

Niekonwencjonalne znaki towarowe – oznaczenia widzialne (znaki pozycyjne)

Chodzi o tego rodzaju oznaczenia, które są związane ze szczególnym umiejscowieniem na konkretnym produkcie. Przez wzgląd na swoją naturę nie posiadają one samodzielnej zdolności odróżniającej. Taki znak towarowy staje się chroniony dopiero po zarejestrowaniu rysunku, który wskazuje jego położenie względem towaru.

Buty Adidas - pozycyjne znaki towarowe (niekonwencjonalne znaki towarowe)...

Bardzo dobrym przykładem pozycyjnego znaku towarowego są charakterystyczne 3 paski należące do firmy Adidas AG, których umiejscowienie na bucie EUIPO zabezpieczyło pod nr 003517646 (25 klasa towarowa).

Niekonwencjonalne znaki towarowe – oznaczenia widzialne (znaki ruchome)

Do tego gatunku znaków towarowych zaliczyć można oznaczenia stworzone z sekwencji obrazów lub zdjęć, które składają się na pewien płynny, animowany obraz. Jednym z najbardziej popularnych oznaczeń ruchomych jest motyw znany z telefonów NOKIA. Przy uruchomieniu urządzeń tej firmy pojawiał się obraz przedstawiający dwie chwytające się dłonie. Animacja ta została zarejestrowana przez EUIPO pod nr 003429909 (9 klasa towarowa, 28 klasa towarowa, 38 klasa usługowa, 41 klasa usługowa) przez Nokia Corporation.

Animacja Nokia Conecting People (niekonwencjonalne znaki towarowe)

Kiedy rejestrowano ten znak towarowy, był on przedstawiany w formie kilku klatek, które miały obrazować ruch. W dzisiejszych czasach możliwa jest rejestracja pełnej animacji, której przykładem jest ta poniżej. Dzięki nowym możliwościom każdy może bardzo dokładnie zapoznać się z najdrobniejszymi szczegółami oznaczenia (zobacz: animacja Nokia).

Niekonwencjonalne znaki towarowe – oznaczenia widzialne (kolory i ich zestawienia)

Don Fabun powiedział kiedyś, że „wszystkie obrazy na świecie są kombinacjami zaledwie trzech podstawowych kolorów”. Z tych właśnie barw powstaje ich niezliczona ilość. Prawie każda szanująca się marka identyfikuje swoją firmę w oparciu o konkretny kolor lub pewne ich zestawienie. Czym innym jest jednak stworzenie kolorystycznego brandu, a czym innym otrzymanie zgody na jego zastrzeżenie. Na to drugie pozwolić mogą sobie jedynie przedsiębiorstwa z wysoką renomą, których rozpoznawalność w świecie gospodarczym jest ogromna. Kolor jest bowiem atrybutem świata naturalnego i zgodnie z tym nie należy do nikogo. Jak więc można dokonać rejestracji koloru jako zabezpieczonego oznaczenia firmy?

Przede wszystkim konkretne zabarwienie powinno posiadać wtórną zdolność odróżniającą. Znaczy to tyle, że musi kojarzyć się konsumentom z konkretną marką. Należy jednak mieć na uwadze, że wybrany kolor nie może być funkcjonalny w stosunku do towaru (np. kolor czarny dla węgla, kolor biały dla mleka). Podsumowując, można zarejestrować tylko ekstremalnie znany kolor. Jest to jednak możliwe, co udowodniły 3 bardzo znane firmy. Mowa tu o fioletowej czekoladzie Milka, brązowym tle firmy kurierskiej UPS i amarantowym odcieniu opakowania pełnego smakołyków dla kotów pod nazwą Whiskas.

Kolor zarejestrowany jako znak towarowy dla czekolady Milka nr EUTM 000031336

Kolor zarejestrowano jako znak towarowy dla czekolady Milka pod nr 000031336 (30 klasa towarowa) przez Kraft Foods Schweiz Holding GmbH. Co ciekawe, wiele znanych firm decyduje się także na ochronę pewnych zestawień kolorystycznych. Do jednych z najbardziej popularnych połączeń barw należą baterie produkowane przez Duracell, jak również maszyny budowlane marki CAT.

Zestawienie kolorów zarejestrowane jako znak towarowy dla baterii firmy Duracell nr DE-300600828

Zestawienie kolorów zarejestrowano jako znak towarowy dla baterii firmy Duracell w niemieckim urzędzie patentowym pod nr DE 300600828.

Niekonwencjonalne znaki towarowe – oznaczenia widzialne (gesty)

Gest również może być zarejestrowany jako znak towarowy. Nie jest to jednak proste zadanie. Zazwyczaj prosty ruch ręką nie może stać się wyróżnikiem dla konkretnego towaru lub usługi. Sytuacja zmienia się jednak w momencie, kiedy dany, używany przez konkretną firmę, nabierze dużej popularności, a co za tym idzie – nabierze zdolności odróżniającej. Jednym z najbardziej znanych gestów, które udało się zarejestrować jako znak towarowy, jest charakterystyczna „cieszynka piłkarska” (rodzaj celebracji zdobytego gola przez sportowca).

Znak towarowy Garetha Bale'a

Jej właścicielem jest Gareth Bale. Piłkarz po zdobyciu punktu układa dłonie w kształt serca. W oznaczeniu znajduje się również numer koszulki piłkarza. Znak towarowy Garetha Bale’a zarejestrowany jest w urzędzie patentowym Wielkiej Brytanii pod nr UK 00002657917.

Niekonwencjonalne znaki towarowe – oznaczenia widzialne (hologramy)

Hologramami nazywamy znaki optycznie zmienne. Prawo europejskie nie wyklucza zastosowania ich w formie znaków towarowych. Hologram może optycznie przechowywać i oddawać obrazy w trzech wymiarach. Z tego względu pojawia się trudność w uchwyceniu jego wyglądu na papierze. Podsumowując, hologram, by stać się znakiem towarowym, powinien być przedstawiony dostatecznie jasno i precyzyjnie, albo w formie wyczerpującego opisu, albo w formie nagrania video. Za przykład posłuży hologram marki Plante System zastrzeżony w EUIPO pod nr 012383171 (3 klasa towarowa) przez Laboratoires ARKOPHARMA. Oznaczenie ukazano w formie graficznej wraz z opisem właściwości.

Hologram marki Plante System

Opis hologramu: Znak towarowy stanowi hologram złożony ze sformułowania „PLANTE SYSTEM FRANCE” i 4 kółek, tłoczonych w kolorze srebrnym na fioletowym papierze holograficznym z poziomymi refleksami.

Kolory: Fioletowy, srebrny.

Niekonwencjonalne znaki towarowe – oznaczenia widzialne (multimedialne znaki towarowe)

Tego rodzaju znak towarowy charakteryzuje się połączeniem obrazu, dźwięku i ruchu. By go zarejestrować, należy sporządzić odpowiedni plik audiowizualny i wysłać go do urzędu patentowego. Jednym z przykładów multimedialnych znaków towarowych jest ten stworzony przez firmę IFORI. Zarejestrowano go pod nr 17279704 (45 klasa usługowa).

Niekonwencjonalne znaki towarowe – oznaczenia widzialne (deseń, faktura, pattern)

Tego rodzaju oznaczenie składa się z regularnie powtarzających się elementów. Deseń używany jest do oznaczenia różnego rodzaju tkanin, odzieży i mebli. Wzór nie może być zbyt prosty lub posiadać znamion tradycyjnych używanych przez społeczeństwa od lat (np. szachownica).

Znak towarowy - deseń

Idealnym wzorem, który można było zarejestrować bez problemu, był ten stworzony przez firmę Burberry Limited. Zarejestrowano go w EUIPO pod nr 000377580 (18, 24, 25 klasa – towar).

Niekonwencjonalne znaki towarowe – oznaczenia niewidzialne (dźwięk)

Znak towarowy tego rodzaju uchodzi za niekonwencjonalny, jednak jego historia ma znacznie dłuższy staż niż wymienione wyżej inne przykłady. Zazwyczaj dźwiękowy znak towarowy przedstawia się w formie zapisu nutowego (samodzielnie lub w połączeniu z tekstem).

Zapis nutowy dźwiękowego znaku towarowego nr EUTM 001480805

Zapis nutowy dźwiękowego znaku towarowego zarejestrowanego przez firmę Insurance Limited w EUIPO pod nr 001480805 (36, 37, 39, 42 klasa –  usługa).

Dźwiękowe znaki towarowe można również zarejestrować poprzez sporządzenie mapy cieplnej wraz z dodaniem pliku dźwiękowego (ryk lwa wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer Lion).

Mapa cieplna dźwiękowego znaku towarowego nr EUTM 005170113

Mapa cieplna powyższego nagrania dźwiękowego również została zastrzeżona jako znak towarowy pod nr 005170113. Przy rejestracji dźwiękowego znaku towarowego bardzo ważne jest, by posiadał on zdolność odróżniającą. Nie można chronić utworów zbyt krótkich (np. dźwięk jednej nuty) i zbyt rozbudowanych (pełna, kilkuminutowa piosenka). Dźwięki nie mogą też mieć charakteru rodzajowego (np. dźwięk palonego drewna przy oznaczeniu przedsiębiorstwa zajmującego się sprzedażą kominków).

Niekonwencjonalne znaki towarowe – oznaczenia niewidzialne (zapach)

Zabezpieczenie tego rodzaju znaku towarowego jest bardzo trudne. W historii rejestracji znaków towarowych istnieje niewiele przykładów, gdzie przedsiębiorcom udało się tego dokonać. Najlepszym przykładem będzie zapach świeżo skoszonej trawy zarejestrowany w EUIPO pod nr 000428870 (28 klasa towarowa). Tego spektakularnego wyczynu dokonała Vennootschap onder Firma Senta Aromatic Marketing. Przedsiębiorstwo zajmuje się sprzedażą piłeczek tenisowych. Swój znak opisała tak: „The mark consists of the smell of fresh cut grass applied to the product”.

Zapach świeżo skoszonej trawy (niekonwencjonalne znaki towarowe)

Zgodnie z europejską praktyką nie można przedstawić zapachu w formie słownego opisu, próbki zapachowej, czy też chemicznego zapisu. W praktyce istnieją jednak zapachowe znaki towarowe, które do pozytywnej rejestracji wymagały jedynie opisu. Tak wygląda to m.in. w Stanach Zjednoczonych Ameryki i w Australii. Unia Europejska jest bardziej wymagająca i w czasie swojego istnienia pozwoliła na zabezpieczenie tylko jednego znaku towarowego – zapachu świeżo skoszonej trawy dla sygnowania piłeczek tenisowych.

Niekonwencjonalne znaki towarowe – oznaczenia niewidzialne (smak)

Smak, jako znak towarowy, w obecnym stanie prawnym jest możliwy tylko w teorii. Dzieje się tak, ponieważ, by mógł on pełnić funkcję pełnoprawnego oznaczenia marki, musi być rozpoznawalny. W większości przypadków nie ma możliwości zapoznania się ze smakiem przed zakupem konkretnego produktu (wyjątkiem jest degustacja). Taki stan rzeczy nie pozwala na odróżnienie towarów i usług jednego przedsiębiorstwa od drugiego.

Nowy i niepowtarzalny smak jest produktem, któremu bliżej do wynalazku niż do znaku towarowego. Z tego względu chronić go można poprzez opatentowanie. W praktyce przedsiębiorcy rzadko kiedy korzystają z tego rozwiązania, ponieważ ochrona wspomnianego patentu trwa 20 lat, później traci się wyłączność. Duże firmy wolą chronić smak przy pomocy tajemnicy przedsiębiorstwa (np. smak Coca-Coli). Do tej pory nie zarejestrowano ani jednego smakowego znaku towarowego.

Niekonwencjonalne znaki towarowe – oznaczenia niewidzialne (dotyk)

Zarówno towary, jak i ich opakowania można tworzyć w taki sposób, żeby wywoływały określone wrażenia dotykowe. Dzięki temu określone grono odbiorców może odczuć konkretne wrażenia dotykowe kojarzące się z daną marką. Trudnością w rejestracji takiego rodzaju znaków towarowych jest to, że (tak jak w przypadku każdego innego oznaczenia) trzeba przedstawić go w formie graficznej.

Niekonwencjonalne znaki towarowe – podsumowanie

Zarówno słowa, jak i przedstawienia graficzne – choć pełnią podstawową funkcję  jako oznaczenia towarów i usług – przestają być wystarczające dla wielu współczesnych przedsiębiorców, jeżeli chodzi o wyróżnienie się na rynku. Konsumenci, stawiając coraz to wyższe wymagania, uznali, że tego rodzaju znaki stają się po prostu zbyt powszechne, a co za tym idzie – zbyt banalne. Stąd pojawiają się coraz to nowsze i ciekawsze pomysły na rejestrację nazw, logotypów i innych symboli mających zachęcić do skorzystania ze zróżnicowanej oferty towarów i usług.

Tak pojawiły się niekonwencjonalne znaki towarowe (zarówno oznaczenia widzialne, jak i oznaczenia niewidzialne), a razem z nimi rejestracje kształtów, kolorów i dźwięków. Jest również coraz bliżej do powszechnej rejestracji zapachów i smaków. Tak właśnie zrodziły się niekonwencjonalne znaki towarowe, które zapoczątkowały odbieranie konkretnej marki nie tylko zmysłem wzroku, ale także dotyku, smaku, zapachu i węchu.

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career