Kara umowna a podatek

Kara umowna jest powszechnie stosowanym w umowach narzędziem mającym na celu zabezpieczenie interesu jednej ze stron umowy poprzez ryczałtowe określenie przysługującego jej odszkodowania. Kara umowna a podatek – co trzeba wiedzieć?

Zgodnie z art. 483 Kodeksu cywilnego można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Nie wchodząc w szczegóły dotyczące cywilistycznych aspektów kary umownej, warto bliżej się przyjrzeć, jakie skutki powoduje kara umowna na płaszczyźnie prawa podatkowego.

Przeczytaj również:
Kara umowna – wszystko co należy o niej wiedzieć

Kara umowna a podatek CIT

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych – ustawa o CIT przychodami są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne. Warto przy tym wspomnieć, że analogiczne przepisy znajdziemy w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Otrzymana kara umowna stanowić będzie zatem przychód na zasadach ogólnych.

Dokumentem potwierdzającym obciążenie karą umowną powinna być nota księgowa (nota obciążeniowa), określająca wysokość kary oraz podstawę prawną jej zastosowania. W wyjątkowych sytuacjach, o czym będzie mowa w dalszej części artykułu, dokumentem potwierdzającym obciążenie karą umowną będzie faktura VAT.

Dla określenia momentu powstania przychodu z tytułu otrzymanej kary umownej nie ma zastosowania ogólna zasada wynikająca z art. 12 ust. 3a ustawy o CIT (dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi). Aczkolwiek zasada ta będzie miała zastosowanie w wyjątkowych sytuacjach. Kiedy kara umowna stanowi usługę i dokumentowana jest fakturą VAT.

Na gruncie podatków dochodowych dopiero otrzymanie kary umownej skutkuje powstaniem przychodu podatkowego. Samo wystawienie noty obciążeniowej nie będzie miało zatem znaczenia dla powstania przychodu. Zgodnie bowiem z art. 12 ust. 3e ustawy o CIT w przypadku otrzymania przychodu, do którego nie stosuje się przepisów odnoszących się do sprzedaży towarów, usług oraz zbycia prawa majątkowego, za datę powstania przychodu uważa się dzień otrzymania zapłaty.

Kara umowna w kosztach uzyskania przychodu

Zasady zaliczania wydatków do kosztów uzyskania przychodu określa art. 15 ustawy o CIT. Zgodnie z tym przepisem kosztami uzyskania przychodu są wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Wyjątek stanowią koszty wymienione w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22) ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodu kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

Mając powyższe na uwadze, na pewno w kosztach uzyskania przychodu nie będziemy mogli ująć kary umownej zapłaconej z tytułu wad dostarczonych towarów lub wykonanych usług. W pozostałym zakresie możliwość zaliczenia kary umownej w kosztach uzyskania przychodu powinna być badana w ogólnym aspekcie art. 15 ustawy o CIT.

I tutaj, w zależności od przyczyn powstania kary umownej (np. z tytułu nieterminowej realizacji usługi), karę umowną będzie można ująć, lub też nie, w kosztach uzyskania przychodu. Nieterminowe wykonanie usługi z przyczyn niezależnych od wykonawcy nie powinno zatem pozbawiać możliwości ujęcia w kosztach podatkowych kary umownej. Za tego typu przyczyny, które są niezależne od wykonawcy, można np. uznać warunki atmosferyczne.

Kara umowna będzie mogła być ujęta w kosztach podatkowych w momencie jej zapłaty.

Kara umowna a podatek VAT

Zgodnie z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług (ustawa o VAT) podatkowi temu podlega dostawa towarów lub świadczenie usług. Kara umowna stanowi natomiast zryczałtowany rodzaj odszkodowania. Co do zasady nie mieści się zatem w zakresie ani dostawy towarów, ani świadczenia usług.

Sytuacja może jednak ulec zmianie. Będzie tak, jeżeli zapłata kary umownej jest skutkiem porozumienia się kontrahentów. Inaczej mówiąc, w celu uniknięcia sporu, kontrahenci umawiają się, że jedna ze stron zapłaci drugiej stronie karę umowną. W takiej sytuacji strona, która godzi się pod pewnymi warunkami na zapłatę kary umownej, wykonuje tak naprawdę usługę na podstawie art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT. Co należy zatem rozumieć zgodnie z tym przepisem przez świadczenie usług? Będzie to również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Do takiego świadczenia usługi może np. dojść w sytuacji zgody jednej ze stron umowy na wcześniejsze jej rozwiązanie. W zamian za zapłatę kary umownej przewidzianej w tej umowie.

W takiej sytuacji kara umowna dokumentowana jest fakturą VAT.