Odpowiedzialność lekarza weterynarii

Lekarze weterynarii – jako przedstawiciele jednego z zawodów zaufania publicznego – pełnią szczególną rolę w społeczeństwie. Od podejmowanych przez nich decyzji, wiedzy, umiejętności oraz intuicji zależy bowiem życie i zdrowie zwierząt. Jak wygląda odpowiedzialność lekarza weterynarii?

Definicja odpowiedzialności prawnej

Definiując odpowiedzialność prawną, wskazuje się, że są to „określone prawem ujemne konsekwencje (zastosowanie sankcji) wobec określonego podmiotu, związane z zaistnieniem negatywnie ocenianego stanu rzeczy”.

Są to więc pewne następstwa prawne wymierzone wobec osoby, która dopuściła się niepożądanego działania lub zaniechania. Lekarze weterynarze w związku z wykonywaniem zawodu narażeni są na ponoszenie aż trzech zróżnicowanych rodzajów odpowiedzialności prawnej:

1. cywilnej
2. zawodowej,
3. karnej.

Odpowiedzialność cywilna lekarza weterynarii

W momencie wyrządzenia szkody zwierzęciu, a tym samym jego właścicielowi, powstaje odpowiedzialność cywilna. Źródłem odpowiedzialności cywilnej lekarza weterynarii może być czyn niedozwolony (gdy zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki: popełnienie czynu niedozwolonego przez sprawcę, wystąpienie szkody, związku przyczynowego między szkodą a czynem zabronionym, wystąpienie winy). Ponadto źródłem odpowiedzialności cywilnej lekarza może być także umowa zawarta między właścicielem zwierzęcia a lekarzem weterynarii. Będzie tak, gdy mamy do czynienia z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania kontraktowego, szkodą, związkiem przyczynowym między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a powstałą szkodą.

Odpowiedzialność karna lekarza weterynarii

Z odpowiedzialnością karną mamy do czynienia w przypadku naruszenia przez lekarza weterynarii zakazów, o których mowa w art. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 638). Będzie to więc przykładowo wykonywanie zabiegów zmieniających wygląd zwierząt w celu innym niż ratowanie ich zdrowia lub życia (np. cięcie psom uszu i ogonów – tzw. „kopiowanie”). Innym przykładem może być wykonywanie zabiegów i operacji chirurgicznych niezgodnie z zasadami sztuki lekarsko-weterynaryjnej. Bez zachowania koniecznej ostrożności oraz w sposób sprawiający ból, któremu można było zapobiec.

Czyny takie stanowią znęcanie się nad zwierzęciem. Ich sprawca podlega zaś grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch. Należy jednak mieć na uwadze, że – zgodnie z zasadami prawa karnego – możemy mieć tu do czynienia z błędem. Mowa o jednej z okoliczności, w których osoba dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność albo winę.

W sztuce lekarskiej możemy wyróżnić różne rodzaje błędów. Błąd diagnostyczny wiąże się z nieprawidłowym postępowaniem weterynarza oznaczającym niewłaściwe rozpoznanie stanu zdrowia zwierzęcia. Błąd terapeutyczny odnosi się natomiast do wszystkich czynności, które weterynarz podejmuje w konsekwencji postawionej uprzednio diagnozy –np. nieprawidłowe postępowanie wynikające z wadliwego rozpoznania. Z kolei z błędem technicznym mamy do czynienia, gdy nastąpi niewłaściwe wykonanie czynności leczniczej – najczęściej dotyczy zabiegów operacyjnych. Oprócz tego mogą wystąpić także błędy organizacyjne. Dotyczą one nie tyle wadliwego procesu leczenia, co złej organizacji pracy całego personelu kliniki weterynaryjnej. 

Zakres odpowiedzialności zawodowej

Zgodnie z art. 45 ustawy z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1140) członkowie samorządu podlegają odpowiedzialności zawodowej przed sądami lekarsko-weterynaryjnymi za postępowanie sprzeczne z zasadami etyki i deontologii weterynaryjnej oraz za naruszenie przepisów o wykonywaniu zawodu lekarza weterynarii.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 19 czerwca 2015 r. (sygn. SDI 15/15), mając na uwadze te uregulowania, nie jest trudno przytoczyć przykłady możliwych zachowań lekarza weterynarii, które chociaż nie będą się cechować umyślnością, to niewątpliwie wyczerpią znamiona deliktu dyscyplinarnego. Typowym przykładem będzie zachowanie polegające na niewłaściwym leczeniu zwierzęcia, będące skutkiem naruszenia wymaganego przez ustawę wymogu szczególnej staranności, które to naruszenie może przejawiać się w różny sposób, choćby w nieprzeprowadzeniu odpowiednich badań i postawieniu w związku z tym błędnej diagnozy, prowadzącej do wspomnianego niewłaściwego lub nawet zbędnego leczenia.

Obwiniony w rozumieniu ustawy

Zgodnie z art. 45a ustawy za obwinionego uważa się lekarza weterynarii, wobec którego w toku postępowania wyjaśniającego właściwy rzecznik odpowiedzialności zawodowej wydał postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub przeciwko któremu skierował do sądu lekarsko-weterynaryjnego wniosek o ukaranie.

Kary orzekane przez sąd lekarsko-weterynaryjny

Sąd lekarsko-weterynaryjny może orzekać następujące kary:

• upomnienie;
• nagana;
• zawieszenie prawa wykonywania zawodu lekarza weterynarii na okres od trzech miesięcy do trzech lat;
• pozbawienie prawa wykonywania zawodu (art. 46 ustawy).

Czy lekarzowi weterynarii przysługuje odwołanie?

Lekarzowi weterynarii przysługuje odwołanie się do sądu od wymierzonej mu kary dyscyplinarnej. Stwierdził tak Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 2 października 2013 r. (sygn. SK 10/13). W przedmiotowej sprawie lekarz weterynarii został ukarany karą upomnienia za popełnienie błędu lekarsko-weterynaryjnego. Błąd ten polegał na postawieniu nieprawidłowej diagnozy w leczeniu psa. Obwiniony odwołał się od tego rozstrzygnięcia do Krajowego Sądu Lekarsko-Weterynaryjnego. Sąd ten utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie. Skarżący wystąpił, za pośrednictwem Krajowego Sądu Lekarsko-Weterynaryjnego, z odwołaniem do Sądu Apelacyjnego. Przy czym Krajowy Sąd Lekarsko-Weterynaryjny odmówił przyjęcia odwołania. Wskazał on bowiem, że nie spełnia wymogów określonych w art. 46 ust. 2 ustawy.

Przepis ten odnosi się do rodzajów kar, w wypadku wymierzenia których lekarz weterynarii może się odwołać do sądu apelacyjnego. Wśród tych kar nie ma kary upomnienia. Trybunał Konstytucyjny postanowił, że lekarz weterynarii, wobec którego sąd lekarsko-weterynaryjny orzekł w drugiej instancji karę, ma prawo wniesienia odwołania do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania obwinionego sądu apelacyjnego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia wraz z uzasadnieniem.

Kiedy przysługuje odwołanie?

Jak wynika bowiem z treści art. 46 ustawy, odwołanie przysługuje wyłącznie od kar określonych w art. 46 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy. Są nimi: zawieszenie prawa wykonywania zawodu lekarza weterynarii na okres od trzech miesięcy do trzech lat oraz pozbawienie prawa wykonywania zawodu. Możliwość odwołania się do sądu nie przysługuje w wypadku kary upomnienia, którą orzeczono wobec skarżącego, oraz kary nagany. Trybunał stanął na stanowisku, że prawo do sądu powinno być gwarantowane również w ramach każdego postępowania dyscyplinarnego. Taki pogląd Trybunał Konstytucyjny wyrażał jeszcze przed wejściem w życie obowiązującej Konstytucji (zob. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego: z 7 grudnia 1993 r., sygn. K. 7/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 42; z 26 kwietnia 1995 r., sygn. K. 11/94, OTK w 1995 r., cz. I, poz. 12). Pogląd ten pozostaje aktualny (zob. wyrok o sygn. K 21/11).