Czym jest okres zasiłkowy, czyli jak poprawnie ustalić okres pobierania świadczeń z tytułu niezdolności do pracy

Czasowa niezdolność do pracy, jak sama nazwa wskazuje, stanowi ryzyko, którego trwanie jest ograniczone w czasie. Wyznacznikiem tej czasowości jest okres trwania prawa do zasiłku chorobowego, czyli tzw. okres zasiłkowy.

Definicja okresu zasiłkowego

Okres zasiłkowy jest okresem łącznego trwania prawa do wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego. Innymi słowy: to ustalony przez ustawę czas okresowej niezdolności do pracy z powodu choroby (lub innej przyczyny traktowanej na równi z chorobą), przez który ubezpieczony ma prawo do zasiłku chorobowego. Czas trwania niezdolności do pracy i okres zasiłkowy nie muszą się pokrywać. Taka sytuacja zaistnieje np. gdy z powodu niespełnienia się warunku okresu wyczekiwania prawo do zasiłku powstanie później aniżeli niezdolność do pracy, tj. dopiero z upływem 30 dni trwania ubezpieczenia. Inny przykład tej rozbieżności to wyczerpanie okresu zasiłkowego przed ustaniem niezdolności do pracy.

Długość okresu zasiłkowego

Zgodnie z art. 8 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej jako „ustawa zasiłkowa”), zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 ustawy (decyzja uprawnionego organu/podmiotu, leczenie odwykowe lub badania lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów). Nie dłużej jednak niż przez 182 dni. Jeżeli natomiast niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni. Oznacza to, że przedłużony okres zasiłkowy przysługuje w razie każdej niezdolności do pracy, która wystąpiła lub trwa w okresie ciąży. Jeżeli więc niezdolność do pracy trwa w okresie ciąży, to bez względu na to, co jest jej przyczyną (patologia ciąży czy inna choroba), okres zasiłkowy dla każdej niezdolności trwa 270 dni.

Natomiast ustalenie 270-dniowego okresu zasiłkowego dla gruźlicy oznacza, że w ramach 270 dni sumuje się okresy niezdolności do pracy z powodu gruźlicy, jeżeli przerwy nie były dłuższe niż 60 dni, oraz nieprzerwane okresy niezdolności z różnych chorób, jeżeli jedną z nich była gruźlica.

Co się wlicza (a co nie) do okresu zasiłkowego?

Do okresu zasiłkowego wlicza się stwierdzone zaświadczeniem lekarskim następujące okresy niezdolności do pracy:

1. okres niewykonywania pacy w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;
2. przebywanie w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego oraz w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych;
3. okres poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów;
4. czas, w którym pracownik został pozbawiony prawa do zasiłku chorobowego z następujących przyczyn:
   1. pracownik został odsunięty od pracy z powodu podejrzenia o nosicielstwo zarazków choroby zakaźnej i pracodawca zaproponował mu inną pracę, niezabronioną takim osobom, odpowiadającą jego kwalifikacjom zawodowym, lub którą może wykonywać po uprzednim przeszkoleniu, a pracownik nie podjął proponowanej mu pracy,
   2. niezdolność do pracy została spowodowana w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia,
   3. niezdolność do pracy została spowodowana nadużyciem alkoholu,
   4. pracownik w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wykonywał pracę zarobkową lub wykorzystywał zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia;
5. okres prawa do wynagrodzenia chorobowego na podstawie art. 92 Kodeksu pracy;
6. okres zwolnienia lekarskiego niewykorzystanego wskutek wcześniejszego powrotu do pracy.

Przeczytaj również:
Skrócenie okresu zwolnienia lekarskiego – czy jest możliwe?

Do okresu zasiłkowego nie wlicza się natomiast okresu niezdolności do pracy w czasie:

1. wyczekiwania na prawo do zasiłku,
2. urlopu bezpłatnego;
3. urlopu wychowawczego;
4. tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.

Zasady obliczania okresu zasiłkowego

W konstrukcji ustawy okres zasiłkowy jest powiązany, z jednej strony, z trwaniem nieprzerwanej niezdolności do pracy (bez względu na rodzaj powodującej ją choroby), a z drugiej – z konkretną chorobą. Okres zasiłkowy zaczyna więc bieg z początkiem każdej niezdolności do pracy. Dolicza się do niego jednak okres poprzedniej niezdolności z powodu tej samej choroby, jeżeli przerwy między poszczególnymi okresami niezdolności nie były dłuższe niż 60 dni. Okres zasiłkowy zaczyna bieg od początku, jeśli niezdolność do pracy z powodu tej samej choroby wystąpiła po przerwie dłuższej niż 60 dni. Przyjmuje się wówczas, że niezdolność po tak długiej przerwie jest niezdolnością z powodu „takiej samej”, a nie „tej samej choroby” (tj. tego samego procesu chorobowego).

Wynikające z ustawy zasady liczenia okresy zasiłkowego są zatem następujące:

1. bieg okresu zasiłkowego liczy się zawsze od początku, jeśli nowa niezdolność do pracy ma inną przyczynę niż poprzednia i wystąpiła po przerwie co najmniej jednodniowej;
2. gdy między okresami niezdolności do pracy z powodu tej samej choroby występuje przerwa, która nie przekroczyła 60 dni – okresy obu niezdolności się sumuje;
3. gdy między okresami niezdolności do pracy z tej samej choroby występuje przerwa dłuższa niż 60 dni – następna niezdolność do pracy rozpoczyna bieg nowego okresu zasiłkowego z powodu „takiej samej choroby”;
4. w razie następujących po sobie bezpośrednio okresów niezdolności do pracy z powodu różnych chorób do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie te okresy niezdolności;
5. długość przerwy liczy się od końca ostatniej niezdolności do pracy z powodu tej samej choroby, a nie od od końca ostatniej niezdolności.

Kody lekarskie chorób

Lekarz wystawiający zwolnienie stosuje kody literowe, które zawierają następujące informacje:

• A – niezdolność do pracy powstała po przerwie nieprzekraczającej 60 dni, spowodowana tą samą chorobą, która była przyczyną niezdolności do pracy przed przerwą;
• B – niezdolność do pracy przypadająca w czasie ciąży;
• C – niezdolność do pracy spowodowana nadużyciem alkoholu;
• D – niezdolność do pracy spowodowana gruźlicą;
• E – niezdolność do pracy spowodowana chorobą zakaźną, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub inną chorobą, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Nie każdy zdaje sobie sprawę, że to w kodach chorobowych zapisana jest wysokość świadczenia lub brak prawa do niego. Na wniosek pacjenta na zwolnieniu można nie umieszczać kodów chorobowych B oraz D. Ich brak nie ma wpływu na utratę prawa do zasiłku chorobowego. W przypadku kobiet w ciąży oraz osób, których niezdolność do pracy spowodowana jest gruźlicą, zwolnienie lekarskie bez kodu obniża wartość zasiłku, jeśli np. tacy chorzy przebywają w szpitalu.