Czy otrzymaną darowiznę można przekazać dalej bez opłacania podatku?

Obdarowany ma prawo przekazać rzecz otrzymaną w drodze darowizny innej osobie. Inaczej wygląda kwestia pozbycia się rzeczy darowanej, jeśli obdarowany postanowi ją sprzedać. W takiej sytuacji bowiem może pojawić się obowiązek zapłaty podatku. W jaki sposób naliczany jest podatek od spadków i darowizn?

Podatek od darowizn – kogo i kiedy dotyczy?

Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne:

• własności rzeczy, które znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w drodze: dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego, darowizny, polecenia darczyńcy, zasiedzenia, nieodpłatnego zniesienia współwłasności, zachowku (jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu), a także nieodpłatnej: renty użytkowania oraz służebności,
• praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci,
• jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci,
• własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Przepisy ustawy o nieodpłatnym zniesieniu współwłasności stosuje się odpowiednio do nieodpłatnego:

• nabycia własności rzeczy wspólnej (wspólnego prawa majątkowego) albo jej części przez niektórych dotychczasowych współwłaścicieli na dalszą współwłasność;
• wyodrębnienia własności lokali na rzecz niektórych lub wszystkich współwłaścicieli.

Podatkowi od spadków i darowizn nie podlega nabycie własności rzeczy ruchomych, które znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych, które podlegają wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Obowiązek podatkowy przy darowiźnie

Obowiązek zapłacenia podatku od spadków i darowizn zależy zatem od dwóch podstawowych kwestii. Po pierwsze – kto komu przekazuje darowiznę lub spadek, a po drugie – jaka jest wartość prezentu czy spadku. Przepisy ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1043) dzielą bowiem podatników na kilka grup. Do pierwszej z nich zalicza się: małżonka, zstępnych (dzieci, wnuków), wstępnych (dziadków, pradziadków), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Do drugiej grupy: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych. Trzecią grupę podatników stanowią tzw. inni nabywcy.

Dla każdej z tych grup przewidziano pięcioletnie limity kwotowe. Wynoszą one:

1. 9.637 zł, jeśli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
2. 7.276 zł, jeśli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
3. 4.902 zł, jeśli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Darowizny i spadki niższe od wskazanych wartości nie podlegają opodatkowaniu. Jeśli są wyższe, istnieje konieczność zapłaty podatku. W sytuacji takiej płaci się go od nadwyżki. Od kilku lat funkcjonuje jeszcze grupa zerowa. Przepisy zaliczają do niej najbliższą rodzinę (małżonkę, małżonka, dzieci, wnuków, rodziców, dziadków, pasierba, pasierbicę, rodzeństwo, ojczyma i macochę). Osoby te mogą być zwolnione z konieczności zapłacenia podatku od spadków i darowizn – bez względu na ich wartość – jeśli zgłoszą otrzymanie darowizny do urzędu skarbowego w ciągu pół roku oraz udokumentują otrzymanie pieniędzy dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym. Jeśli przedmiotem darowizny jest nieruchomość, nie trzeba jej zgłaszać do urzędu skarbowego. Zgłoszenia dokonuje w takim przypadku notariusz.

Przekazanie bez podatku, sprzedaż – obowiązek zapłaty

Co istotne, przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nie przewidują obowiązku zachowania rzeczy otrzymanej w drodze darowizny przez obdarowanego; może on przekazać tę rzecz dalej. Inaczej wygląda kwestia pozbycia się rzeczy darowanej, jeśli obdarowany postanowi ją sprzedać. W takiej sytuacji bowiem może pojawić się obowiązek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). Chcąc uniknąć podatku, rzecz ruchomą trzeba zatrzymać dla siebie na okres sześciu pełnych miesięcy. Natomiast jeżeli chodzi o mieszkanie, bez podatku można je sprzedać po pięciu latach. Chyba że pieniądze ze sprzedaży przeznaczy się na realizację tzw. własnych celów mieszkaniowych.