Posiedzenie a rozprawa w postępowaniu karnym – różnice

Co do zasady, wyroki w sprawach karnych zapadają po przeprowadzeniu rozprawy. Zasada ta dotyczy zarówno spraw rozpatrywanych przed sądem pierwszej, jak i drugiej instancji. Wyjątkiem od wskazanej zasady jest wydanie wyroku na posiedzeniu. Jaka jest różnica między posiedzeniem a rozprawą?

Posiedzenie a rozprawa w postępowaniu karnym – orzekanie

Zgodnie z artykułem 95 § 1 ustawy Kodeks postępowania karnego (dalej jako „kpk”), sąd orzeka na rozprawie w wypadkach wskazanych w ustawie, a w innych – na posiedzeniu. Orzeczenia wydawane na posiedzeniu mogą zapadać również na rozprawie. Oznacza to, że w zakresie procedowania przez sąd przepis ustawy zakłada zasadę orzekania przez sąd na posiedzeniu. Wyjątkiem od wskazanej reguły są sytuacje, w których sąd jest zobligowany do orzekania na rozprawie. Sąd zatem wydaje orzeczenia na rozprawie jedynie wówczas, kiedy ustawa tak stanowi. Jednocześnie Kodeks postępowania karnego wskazuje, że orzeczenia zapadające na posiedzeniach można również wydawać na rozprawie (§ 1 zd. 2). Nie można jednak na tej podstawie stwierdzić, że każde orzeczenie zapadające na posiedzeniu może zostać wydane na rozprawie. W przypadku niektórych instytucji procesowych dopuszczalne jest jedynie orzekanie na posiedzeniu. Tak ukształtowana została przykładowo instytucja wyroku nakazowego, dla którego jedynym dopuszczalnym forum jest posiedzenie (art. 500 § 4 kpk).

Przeczytaj również: Jak należy czytać orzeczenia sądowe?

Posiedzenie a rozprawa w postępowaniu karnym – wyrok

W sytuacji, gdy ustawa nie wymaga orzekania na rozprawie, sąd orzeka na posiedzeniu. Posiedzenie sądu jest przewidziane np. dla czynności sądowych w postępowaniu przygotowawczym (art. 329 § 1 kpk). Inne czynności sądowe niebędące orzekaniem mogą być prowadzone wyłącznie na posiedzeniach, i to tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje taką możliwość.

Na posiedzeniu dopuszczalne jest również:

• wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania rozprawy;
• orzeczenie o warunkowym umorzeniu postępowania;
• uchylenie wyroku z uwagi na bezwzględną przyczynę odwoławczą;
• uniewinnienie oskarżonego w wyniku rozpoznania sprawy o wznowienie postępowania;
• uchylenie wyroku w trybie postępowania kasacyjnego z powodu oczywistej jej zasadności.

Przeczytaj również: Czym jest warunkowe umorzenie postępowania?

Posiedzenie a rozprawa w postępowaniu karnym – kiedy posiedzenie?

Procedowanie na posiedzeniu niewątpliwie sprzyja realizacji zasady szybkości postępowania. Obligatoryjne skierowanie sprawy przez prezesa sądu na posiedzenie ma miejsce wtedy, gdy:

1. prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających;
2. zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania;
3. do aktu oskarżenia dołączono wniosek o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy lub złożył go prokurator (art. 339 § 1 kpk).

Przeczytaj również: Kiedy można skazać oskarżonego bez rozprawy sądowej?

Natomiast fakultatywne skierowanie sprawy na posiedzenie następuje w kwestiach dotyczących:

• umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2-11 kpk (negatywne przesłanki procesowe);
• umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia;
• wydania postanowienia o niewłaściwości sądu;
• zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego;
• wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania;
• wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu;
• wydania wyroku nakazowego (art. 339 § 3 kpk).

Przeczytaj również: Czym są tymczasowe aresztowanie i areszt śledczy?

Zgodnie z art. 339 § 3a kpk, prezes sądu może skierować sprawę na posiedzenie, jeżeli oskarżony, któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności, przed doręczeniem mu zawiadomienia o wyznaczeniu rozprawy złożył wniosek o wydanie wyroku skazującego bez postępowania dowodowego, a prezes sądu uzna, że cele postępowania nie sprzeciwiają się rozpoznaniu sprawy na posiedzeniu.

Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie ponadto, gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania jej do postępowania mediacyjnego (art. 339 § 4 kpk).

Przeczytaj również: Jak wygląda mediacja w procesie karnym?

Posiedzenie a rozprawa w postępowaniu karnym – tajność posiedzenia

Z art. 95b kpk wynika zasada, iż posiedzenia odbywają się z wyłączeniem jawności. Jawne są jedynie posiedzenia, co do których przepis tak stanowi, lub gdy o ich jawności zdecyduje prezes sądu lub sąd. Ustawa stanowi, iż jawne są posiedzenia dotyczące następujących kwestii:

• umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2-11 kpk (negatywne przesłanki procesowe);
• umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia;
• wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania;
• umorzenia postępowania;
• warunkowego umorzenia postępowania;
• skazania bez rozprawy;
• rozpatrzenia wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego;
• wniosku państwa obcego o wydanie osoby ściganej;
• w przedmiocie przekazania i tymczasowego aresztowania z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej osoby ściganej Europejskim Nakazem Aresztowania;
• odmowy przekazania na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania i orzeczenia przez sąd kary lub środka karnego orzeczonych przez organ sądowy państwa wydania nakazu europejskiego;
• orzeczenia o kwalifikacji prawnej czynu według prawa polskiego po przyjęciu orzeczenia do wykonania;
• wykonania orzeczenia w przypadku wystąpienia państwa członkowskiego Unii Europejskiej o jego wykonanie.