Posiłki w zakładach karnych

Polskie przepisy regulują kwestie wyżywienia osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych oraz określają okoliczności, które powinno się uwzględniać przy ustalaniu norm. Jak wygląda żywienie osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych?

Przepisy dotyczące wyżywienia skazanych

Przepisy ustawy Kodeks karny wykonawczy (dalej jako „kkw”) oraz wydane na ich podstawie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 lutego 2016 r. w sprawie wyżywienia osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (dalej jako „rozporządzenie”) regulują kwestie wyżywienia skazanych oraz określają dodatkowo okoliczności, które powinno się uwzględniać przy ustalaniu norm wyżywienia. Zalicza się do nich rodzaj zatrudnienia, wiek skazanego, stan zdrowia, a także wymogi religijne i kulturowe.

Podobne wymagania zostały ujęte w Europejskich Regułach Więziennych, które stanowią, że więźniom wydaje się pożywienie, uwzględniając ich wiek, zdrowie, formę fizyczną, religię, kulturę i rodzaj wykonywanej przez nich pracy.

Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka (dalej jako „EKPC”) i podstawowych wolności, odnosząc się do kwestii posiłków zgodnych z wymogami religijnymi, wskazała, że o ile prawo zapewnienia opieki religijnej stosownie do art. 9 EKPC nie jest nieograniczone, to ograniczenie opieki religijnej nie znajduje uzasadnienia w przypadku odpowiedniego wyżywienia.

Trzy posiłki o odpowiedniej wartości odżywczej

Zgodnie z art. 109 § 1 kkw skazany przebywający w zakładzie karnym lub areszcie śledczym otrzymuje trzy razy dziennie napój i posiłki o odpowiedniej wartości odżywczej, w tym co najmniej jeden posiłek gorący, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy i wieku skazanego, a w miarę możliwości także wymogów religijnych i kulturowych. Skazany, którego stan zdrowia tego wymaga, otrzymuje wyżywienie według wskazań lekarza.

Jeśli skazanemu przebywającemu poza zakładem karnym lub aresztem śledczym, biorącemu udział w szczególności w czynnościach procesowych lub innych czynnościach wymagających konwojowania, nie można ze względów technicznych lub organizacyjnych wydać gorącego posiłku, otrzymuje wyżywienie w postaci suchego prowiantu o odpowiedniej wartości odżywczej i napój, z uwzględnieniem wieku skazanego. W miarę możliwości należy także uwzględnić wymogi religijne i kulturowe. Skazany, którego stan zdrowia tego wymaga, otrzymuje wyżywienie w postaci suchego prowiantu według wskazań lekarza (art. 109 § 2 kkw).

Rodzaje posiłków

Zgodnie z § 2 rozporządzenia, można wyróżnić następujące rodzaje posiłków wydawanych osobom osadzonym w zakładach karnych i aresztach śledczych:

1. przygotowane dla osadzonych w wieku powyżej 18-go roku życia (tzw. posiłki podstawowe);
2. przygotowane dla osadzonych w wieku do ukończenia 18-go roku życia (zwane posiłkami dla małoletnich);
3. lecznicze: lekkostrawne, cukrzycowe lub indywidualne;
4. przygotowane dla osadzonych wykonujących pracę w warunkach szczególnie uciążliwych (tzw. posiłki dodatkowe) - wydawane się one w dniach wykonywania przez osadzonych pracy w warunkach szczególnie uciążliwych;
5. przygotowane z uwzględnieniem wymogów religijnych i kulturowych.

Wartość energetyczna posiłków w ramach dziennego wyżywienia osadzonych zawiera nie mniej niż 2800 kcal (w artykułach żywnościowych dla osadzonych w wieku do ukończenia 18-go roku życia) lub 2600 kcal (w artykułach żywnościowych dla pozostałych osadzonych). Wartość energetyczna posiłku dodatkowego zawiera natomiast nie mniej niż 1000 kcal.

Przeczytaj również:
Wegetarianin w zakładzie karnym

Minimalna stawka dzienna

Rozporządzenie reguluje także minimalny dzienny koszt posiłków i napojów. Wynosi on w przypadku posiłku:

1. podstawowego – 4,00zł;
2. dla małoletnich – 4,40zł;
3. lekkostrawnego – 4,80zł;
4. cukrzycowego – 5,70zł;
5. indywidualnego – 5,80zł;
6. dodatkowego – 3,20zł.

Do kalkulacji wysokości minimalnych stawek dziennych przyjmuje się ceny zakupu produktów spożywczych.

Lecznicza i indywidualna norma żywieniowa

Zgodnie z § 8 rozporządzenia lekarz, decydując o przyznaniu osadzonemu posiłku leczniczego, określa również czas, na jaki go zleca. Osadzony chory na cukrzycę insulinozależną, oprócz posiłku cukrzycowego, otrzymuje przy śniadaniu cukier w postaci stałej, w ilości 6 g/dobę.

Natomiast osadzonemu, którego stan zdrowia wymaga przyjmowania posiłków innych niż posiłki lecznicze, lekarz może zlecić posiłki indywidualne, określając w szczególności

• liczbę i godziny wydawania posiłków w ciągu doby;
• kaloryczność dobową;
• procentową zawartość składników odżywczych;
• zabronione sposoby przetwarzania produktów i przyrządzania potraw;
• ilościową zawartość warzyw lub owoców;
• listę produktów zabronionych;
• czas, na jaki je zleca.

Posiłki w zakładzie karnym a religia

Osadzony korzystający z posiłków przygotowanych z uwzględnieniem wymogów religijnych lub kulturowych otrzymuje takie same posiłki po przetransportowaniu do innego zakładu karnego lub aresztu śledczego, pod warunkiem możliwości ich przygotowania w tym zakładzie lub areszcie. Zmiana posiłków przygotowanych z uwzględnieniem wymogów religijnych lub kulturowych, z których korzysta osadzony przetransportowany z innego zakładu karnego lub aresztu śledczego, na posiłki podstawowe lub na inne dostępne w danym zakładzie lub areszcie może nastąpić na wniosek osadzonego lub na mocy decyzji dyrektora jednostki penitencjarnej w przypadku braku możliwości zapewnienia takiego posiłku (§ 11 rozporządzenia).

Przeczytaj również:
Widzenie w zakładzie karnym - jakie zasady obowiązują?