Postępowanie uproszczone

Wprowadzenie postępowania uproszczonego do Kodeksu postępowania cywilnego miało na celu przyspieszenie rozpoznania drobnych spraw m.in. poprzez zdyscyplinowanie stron, uproszczenie postępowania dowodowego i uproszczenie postępowania odwoławczego. Czym charakteryzuje się ten postępowanie uproszczone?

Postępowanie uproszczone w postępowaniu cywilnym

Zgodnie z art. 505(1) § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1575 z późn. zm., dalej również jako „k.p.c.”) w postępowaniu uproszczonym rozpoznaje się sprawy o świadczenie, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 20 tys. złotych. W sprawach o roszczenia z rękojmi lub gwarancji natomiast –jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty. W obu przypadkach wskazano ten sam górny limit kwotowy, tj. 20 000 zł. Można zatem wysnuć wniosek, że sprawy do tej kwoty uważane są przez ustawodawcę za drobne roszczenia. Sprawy o świadczenie to sprawy o zróżnicowanym charakterze.

Wydaje się, że używając tego sformułowania, ustawodawca nawiązuje wprost do regulacji przepisów Kodeksu cywilnego i wskazanej tam definicji zobowiązania. W myśl art. 353 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 z późn. zm., dalej również jako „k.c.”) zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia. Dłużnik natomiast powinien świadczenie spełnić. Świadczenie zaś może polegać na działaniu albo na zaniechaniu. Takie sformułowanie art. 505(1) § 1 k.p.c. znacznie rozszerza zakres spraw mogących podlegać rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym. Należy zwrócić uwagę, że źródłem świadczenia, które zobowiązany jest spełnić dłużnik, nie zawsze jest umowa. Może to być bowiem także czyn niedozwolony albo zdarzenie, z którym ustawa wiąże obowiązek świadczenia. Świadczenie może mieć zarówno charakter pieniężny, jak i niepieniężny.

Wyłączenie niektórych spraw z postępowania uproszczonego

Spośród spraw wymienionych w § 1 nie rozpoznaje się w postępowaniu uproszczonym spraw:

• należących do właściwości sądów okręgowych;
• małżeńskich i z zakresu stosunków między rodzicami a dziećmi;
• z zakresu prawa pracy rozpoznawanych z udziałem ławników;
• z zakresu ubezpieczeń społecznych (z pewnymi wyjątkami) (art. 505(1) § 2 k.p.c.).

Wyłączenie możliwości rozpoznawania ww. spraw w postępowaniu uproszczonym opiera się na zróżnicowanych kryteriach. Po pierwsze, rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym nie podlegają sprawy rozpoznawane w pierwszej instancji przez sąd okręgowy. Przyjęto więc kryterium właściwości rzeczowej sądu. Po drugie, sprawy wymienione w § 2 pkt 2-4 to sprawy, których możliwość rozpatrywania w postępowaniu uproszczonym została wyłączona przez ustawodawcę z uwagi na ich przedmiot. Z uwagi na szczególny charakter tych spraw, a przede wszystkim istotność ich przedmiotu dla stron, sprawy te rozpoznawane są w postępowaniu zwykłym z uwzględnieniem przepisów odrębnych przewidzianych dla danej kategorii spraw.

Decyzja sędziego o pominięciu przepisów o postępowaniu uproszczonym 

Zgodnie z art. 505(1) § 3 k.p.c. sąd może rozpoznać sprawę z pominięciem przepisów o postępowaniu uproszczonym, jeżeli może to przyczynić się do sprawniejszego rozwiązania sporu. Ocena pozostawiona jest zatem sądowi. Jeżeli uzna on, że sprawę należy skierować do postępowania zwykłego lub odrębnego i rozpoznać z pominięciem przepisów o postępowaniu uproszczonym, wydaje w tym przedmiocie stosowne postanowienie.

Przeczytaj także: Postulat szybkości postępowania cywilnego

Postępowanie uproszczone a zakaz kumulacji roszczeń

Zgodnie z art. 505(3) § 1 k.p.c. jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia. Jak trafnie wskazuje się w literaturze, w postępowaniu uproszczonym ustawodawca poprzez powyższy przepis modyfikuje możliwość stosowania normy art. 191 k.p.c. (zgodnie z którym powód może dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, jeżeli nadają się one do tego samego trybu postępowania oraz jeżeli sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń; ponadto – gdy roszczenia są różnego rodzaju – o tyle tylko, o ile dla któregokolwiek z tych roszczeń nie jest przewidziane postępowanie odrębne ani też nie zachodzi niewłaściwość sądu według przepisów o właściwości bez względu na wartość przedmiotu sporu), a także zabrania podmiotowej kumulacji roszczeń, która prowadzi do współuczestnictwa formalnego (art. 72 k.p.c.).

Jeden pozew, kilka roszczeń

Połączenie kilku roszczeń w jednym pozwie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wynikają z tego samego stosunku prawnego lub kilku stosunków prawnych tego samego rodzaju (art. 505(3) § 2 k.p.c.). Tożsamość stosunku prawnego zachodzi w sytuacji, gdy istnieje tożsamość strony podmiotowej, jak i przedmiotowej, czyli dotyczy tych samych osób oraz tych samych praw i obowiązków pomiędzy tymi osobami. Z kolei „stosunki prawne tego samego rodzaju” to stosunki prawne, których źródło jest takie samo. Są to stosunki tego samego typu (np. dwie umowy najmu). Przepis nie wskazuje, iż w takim przypadku powinna zachodzić tożsamość podmiotowa stron. Należy jednak uznać, że tylko taka sytuacja jest objęta jego dyspozycją.

Natomiast jeżeli powód dochodzi części roszczenia, sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym tylko wtedy, gdy postępowanie to byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda (art. 505(3) § 3 k.p.c.) Dochodzenie części roszczenia w postępowaniu uproszczonym dopuszczalne jest jedynie wówczas, gdy postępowanie to byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda. Oznacza to zatem, że całe roszczenie, którego części dochodzi powód, musi spełniać kryteria określone w art. 505(1) k.p.c.

Przeczytaj także: Skarga na przewlekłość postępowania