Kiedy można zastosować karę łączną?

W dniu 14 lutego 2018 roku Sąd Najwyższy rozstrzygał kwestie zastosowania kary łącznej. Tym samym SN wskazał, że wyrok łączny może być wydany wtedy, gdy orzeczone wobec skazanego kary podlegają wykonaniu. Ponadto, jeśli doszło do zatarcia skazania odnośnie jednej z kar, to nie może być ona uwzględniona w wyroku łącznym.

W przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy, wyrokiem łącznym połączył skazanemu kary pozbawienia wolności orzeczone prawomocnymi wyrokami:

• Sądu Rejonowego, którym za przestępstwo z art. 207 § 1 k.k., skazano go na karę roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby. W okresie tym oddano go pod dozór kuratora i zobowiązano do powstrzymania się od nadużywania alkoholu i do poprawnego traktowania pokrzywdzonej. Wykonania tej kary pozbawienia wolności nie zarządzono.
• Sądu Rejonowego, którym za przestępstwo z art. 209 § 1 k.k., wymierzono karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby. W okresie tym zobowiązano go do bieżącego łożenia na utrzymanie małoletnich pokrzywdzonych oraz zarejestrowania się w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba poszukująca pracy. Postanowieniem zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności. Wymierzył skazanemu karę łączną roku pozbawienia wolności. Stwierdził, że w pozostałym zakresie połączone wyroki podlegają odrębnemu wykonaniu.

Wyrok ten uprawomocnił się wobec niezaskarżenia go przez strony postępowania.

Kasacja Ministra Sprawiedliwości

Od powyższego wyroku łącznego kasację na korzyść skazanego wywiódł Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny. Zarzucił on rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa materialnego. Mianowicie naruszenie art. 85 § 2 k.k. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 r.

Zarzut polegał na orzeczeniu wobec skazanego kary łącznej roku pozbawienia wolności, obejmującej karę roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 3 lata, wymierzoną wyrokiem Sądu Rejonowego. MS PG wskazał, że pomimo iż w chwili orzekania wyrokiem łącznym upłynął okres próby, na jaki zawieszono wykonanie tej kary i dalsze 6 miesięcy, a tym samym, jako że kara ta nie podlegała wykonaniu, brak było warunków do jej połączenia i wydania wyroku łącznego.

W konkluzji kasacji Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i umorzenie postępowania na podstawie art. 572 k.p.k.

Sąd Najwyższy orzekł, iż kasacja Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego jest zasadna. Natomiast wobec zaskarżenia wyroku na korzyść skazanego zaistniały warunki do rozpoznania na posiedzeniu bez udziału stron.

Zaskarżony wyrok nie może się ostać, ponieważ zapadł z rażącym naruszeniem art. 85 § 2 k.k., co miało istotny wpływ na jego treść.

Zgodnie z art. 85 § 2 k.k. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 r., „podstawą orzeczenia kary łącznej są wymierzone i podlegające wykonaniu, z zastrzeżeniem art. 89, w całości lub w części kary lub kary łączne za przestępstwa, o których mowa w § 1”.

Kary podlegające łączeniu

W piśmiennictwie oraz orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że zwrot „kary podlegające wykonaniu” dotyczy takich kar, w stosunku do których nie została zakończona procedura ich wykonania. Gdy chodzi o karę pozbawienia wolności, której wykonanie zostało warunkowo zawieszone, przesłanką wykluczającą jej wykonanie jest niewątpliwie upływ okresu próby oraz dalszych 6 miesięcy od zakończenia tego okresu, o czym mówi art. 75 § 4 k.k. W takim wypadku nie można przyjąć, że jest to kara podlegająca wykonaniu, zatem i podlegająca łączeniu.

Odnosząc powyższe uwagi do realiów rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że pierwsza ze wskazanych kar wchodzących w skład kary łącznej, mianowicie kara roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby, orzeczona wyrokiem Sądu Rejonowego, który uprawomocnił się w dniu 12 grudnia 2013 r., nie podlegała wykonaniu, a zatem i nie podlegała łączeniu.

Okres próby, na jaki zawieszono wykonanie tej kary, zakończył bowiem swój bieg w dniu 12 grudnia 2016 r., a jednocześnie ani przed tą datą – jak wskazano wyżej – ani w ciągu kolejnych 6 miesięcy od zakończenia okresu próby, nie zarządzono wykonania tej kary. W związku z powyższym w dniu 12 czerwca 2017 r., stosownie do treści art. 76 § 1 k.k., nastąpiło zatarcie przedmiotowego skazania z mocy prawa, a to wobec braku podstaw do zastosowania regulacji z art. 76 § 2 k.k.

Czy karę zawieszoną można dodać do kary łącznej?

Rację ma więc skarżący, że w rozpoznawanej sprawie nie zaistniały warunki do orzeczenia kary łącznej określone w art. 85 § 2 k.k., co w konsekwencji stało na przeszkodzie wydaniu wyroku łącznego. Węzłem kary łącznej w wyroku łącznym nie może bowiem być objęta kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, jeśli w okresie próby i w ciągu dalszych 6 miesięcy nie nastąpiło prawomocne zarządzenie jej wykonania. Kara ta nie podlega już wykonaniu i nigdy do wykonania nie może zostać wprowadzona.

Sąd Rejonowy przyjmując istnienie realnego zbiegu, przy braku spełnienia ustawowych przesłanek wynikających z przepisu art. 85 § 2 k.k., uczynił to zatem z rażącą obrazą tego przepisu. Skoro podstawą prawną swojego rozstrzygnięcia Sąd ten uczynił art. 85 § 2 k.k. oraz art. 85 § 1 k.k., art. 85a k.k., art. 86 § 1 k.k. i art. 89 § 1a i 1b k.k. w zw. z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw uznać należy, że do błędnego rozstrzygnięcia doszło wskutek nieprawidłowej interpretacji przywołanych przepisów.

Wobec powyższego Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone orzeczenie i na podstawie art. 572 k.p.k. postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego umorzył.