Reforma SOR, czyli co przyniosła nowelizacja ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej

Na polskich szpitalnych oddziałach ratunkowych nie dzieje się dobrze, o czym świadczą liczne doniesienia o braku udzielenia pomocy pacjentom, którzy tego potrzebują. Z dniem 1 lipca 2019 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych oraz przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z 27 czerwca 2019 r. w sprawie szpitalnego oddziału ratunkowego. Jakie wprowadzono zmiany?

TOPSOR

Tryb Obsługi Pacjenta SOR (tzw. TOPSOR) to system, który ma pomóc w zarządzaniu obsługą pacjentów na oddziałach ratunkowych, zwłaszcza w kwestii ich kwalifikacji medycznej. Pozwala on także monitorować czas oczekiwania pacjentów na przyjęcie przez lekarza. Co więcej, TOPSOR ma zagwarantować pacjentowi możliwość sprawdzenia informacji online o stanie kolejek w poszczególnych SOR-ach. Do października system ten ma zacząć działać w 76 największych placówkach, a w pozostałych ma być wdrożony do końca 2020 r. Wynika to z konieczności stopniowego wdrażania nowego systemu. W pierwszej kolejności powinny go posiadać duże szpitale, które zmagają się z problemem kolejek.

Segregacja medyczna – triaż

W nowelizacji pojawił się termin „segregacja medyczna” – oznacza on proces ustalania kolejności udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w szpitalnych oddziałach ratunkowych oraz w zespołach ratownictwa medycznego, realizowany wobec osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, uwzględniający stan zdrowia tych osób. Segregacja ta ma być obligatoryjna na wszystkich SOR-ach. Przeprowadzać ją będzie pielęgniarka systemu, ratownik medyczny lub lekarz systemu. Pacjenci zgłaszający się na SOR będą pobierali bilet z indywidualnym numerem oraz czasem przybycia do szpitala. Następnie będą niezwłocznie poddawani segregacji medycznej, czyli ich stan zdrowia będzie oceniany pod względem ustalenia priorytetu udzielania im pomocy i przypisania do jednej z kategorii (tzw. kategorii pilności). Wyróżnia się następujące kategorie:

1. kolor czerwony oznacza natychmiastowy kontakt z lekarzem,
2. kolor pomarańczowy oznacza czas oczekiwania na pierwszy kontakt z lekarzem do 10 minut,
3. kolor żółty oznacza czas oczekiwania na pierwszy kontakt z lekarzem do 60 minut,
4. kolor zielony oznacza czas oczekiwania na pierwszy kontakt z lekarzem do 120 minut,
5. kolor niebieski oznacza czas oczekiwania na pierwszy kontakt z lekarzem do 240 minut.

Pacjent lub osoba mu towarzysząca otrzymuje informację zwrotną o przydzielonej kategorii pilności oraz o liczbie osób i maksymalnym przewidywanym czasie oczekiwania na pierwszy kontakt z lekarzem. Osoby, które zostały przydzielone do kategorii pilności oznaczonej kolorem zielonym lub niebieskim, mogą być kierowane z oddziału do miejsc udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej.

Niezwłoczny dostęp do niektórych badań

Zgodnie z treścią § 4 pkt 4 rozporządzenia, Szpital, w którym funkcjonuje oddział, zapewnia całodobowy i niezwłoczny dostęp do badań diagnostycznych wykonywanych w medycznym laboratorium diagnostycznym, badania USG, komputerowego badania tomograficznego oraz badań endoskopowych, w tym gastroskopii, rektoskopii, bronchoskopii, laryngoskopii. Nowością jest wprowadzenie „niezwłocznego” dostępu, co oznacza, że badania te powinny być wykonane bez zbędnej zwłoki. Jest to jeden z kluczowych argumentów w kwestii ustalania lokalizacji aparatury, np. tomograf komputerowy powinien znajdować się na terenie SOR. 

Odpowiedzialność szpitali?

Nie wszystkie szpitale mają jednak możliwość rozmieszczenia aparatury we wskazany sposób – chociażby ze względów finansowych lub z uwagi na warunki lokalowe. Jednak niespełnienie tych wymogów może prowadzić do zarzutów dotyczących braku zapewnienia niezwłocznego dostępu do badań. To może się przekładać na późniejszą odpowiedzialność szpitala. W takim przypadku istnieje możliwość pociągnięcia szpitala do odpowiedzialności z tytułu naruszenia praw pacjentów do świadczeń zdrowotnych (art. 6 i 8 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta). W skrajnych sytuacjach możliwa jest także odpowiedzialność kierowników jednostek za narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku za zdrowiu.

Nowe wymogi kadrowe

Nowe przepisy wprowadzają także minimalne wymogi kadrowe SOR-ów. Jednym z nich jest wymóg, aby ordynatorem oddziału ratunkowego był lekarz posiadający tytuł specjalisty z zakresu medycyny ratunkowej. Pielęgniarki oddziałowe, ratownicy medyczni oraz pielęgniarki systemu mają mieć wykształcenie wyższe i co najmniej 5-letni staż pracy na oddziale. Co do lekarzy, ich ilość ma być odpowiednia dla zabezpieczenia prawidłowego funkcjonowania oddziału, w tym do spełnienia wymogów dotyczących czasu oczekiwania na pierwszy kontakt pacjenta z lekarzem w zależności od kategorii pilności. Według nowych przepisów szpital jest zobowiązany także zapewnić na szpitalnym oddziale ratunkowym rejestratorki medyczne oraz personel pomocniczy oddziału w liczbie niezbędnej do zabezpieczenia prawidłowego funkcjonowania oddziału.

Inne regulacje – uprawnienia lekarzy 

Rozporządzenie rozszerza uprawnienia i decyzyjność lekarzy szpitalnych oddziałów ratunkowych. Lekarz dyżurny oddziału, poza udzielaniem świadczeń zdrowotnych w oddziale, może także m.in. podejmować decyzję o skierowaniu pacjenta na leczenie do oddziałów szpitala, w którym działa SOR. Celem nowych przepisów było także wyeliminowanie z SOR-ów osób, które nie znajdują się w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia. Dlatego też, po nowelizacji przepisów lekarz dyżurny SOR jest uprawniony do podjęcia decyzji o odmowie przyjęcia na oddział osoby niebędącej w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia. Odmowa taka może nastąpić jednak wyłącznie po przeprowadzeniu etapu segregacji medycznej.