Rodzaje praw własności przemysłowej

Rodzaje praw własności przemysłowej są bardzo zróżnicowane. Zgodnie z Konwencją paryską – międzynarodową umową podpisaną w dniu 20 marca 1883 r. przedmiotem ochrony własności przemysłowej są patenty na wynalazki, wzory użytkowe, rysunki i modele przemysłowe, znaki fabryczne lub handlowe, nazwa handlowa i oznaczenia pochodzenia lub nazwy pochodzenia, a także zwalczanie nieuczciwej konkurencji.

Dobrze, a więc nudny wstęp mamy za sobą. Teraz pozwól, że scharakteryzuję te wszystkie pojęcia w przystępny dla Ciebie sposób.

Przede wszystkim musisz wiedzieć, że polski ustawodawca zaimplementował międzynarodowe prawo, jednakże dokonał w nim pewnych estetycznych poprawek. Tak więc, zgodnie z art. 1 ustawy Prawo własności przemysłowej (dalej jako: PrWłPrzem), do przedmiotów własności przemysłowej możesz zaliczyć projekty wynalazcze, czyli:

• wynalazki,
• wzory użytkowe,
• wzory przemysłowe,
• topografię układu scalonego,
• projekty racjonalizatorskie,

Oprócz tego niniejsza ustawa zajmuje się także znakami towarowymi, oznaczeniami geograficznymi, ochroną konkurencji i zwalczaniem tej nieuczciwej.

Wybacz mi proszę, ale niestety będę musiał pisać tutaj o nudnych rzeczach – niektórzy je lubią. Ja wiem jedno, na pewno jesteś osobą, która chce znaleźć interesujące ją informację w jednym miejscu. Z tego powodu będzie długo, czasami encyklopedycznie, jednakże z pewnością kończąc mój artykuł będziesz miał poczucie dobrze spędzonego czasu. Zapraszam!

Konwencja paryska a rodzaje praw własności intelektualnej

Dawno, dawno temu (bo aż w 1883 r.) w Paryżu zebrała się „śmietanka” międzynarodowego towarzystwa i postanowiła podpisać pewną umowę. Ze względu na miejsce jej zawarcia zdecydowano się nazwać ją Konwencją paryską, a przez wzgląd na jej tematykę dodano również sformułowanie – „o ochronie własności przemysłowej”. W oryginalnym przekładzie znajdziesz ją w Internecie pod nazwą Paris Convention for the Protection of Industrial Property. Od tego czasu była oczywiście kilkukrotnie uzupełniana, zaś 14 lipca 1967 r. w Sztokholmie zdecydowano się ją zmienić.

W tym samym czasie powstał też Międzynarodowy Związek Ochrony Własności Przemysłowej. W tym momencie należy do niego 177 państw. Polska dołączyła do tego zacnego grona w 1919 r.

W tym miejscu warto jeszcze przytoczyć, że zgodnie z art. 2 i 3 Konwencji, jej strona musi przyznać taką samą ochronę własności przemysłowej obywatelom innych państw – stron, jaką przyznaje swoim. W art. 4 przeczytasz zaś, że dokonanie prawidłowego zgłoszenia o udzielenie patentu na wynalazek, zgłoszenia wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego lub znaku towarowego uprawnia do prawa pierwszeństwa w innych państwach.

Zgodnie z powyższym możesz mieć poczucie, że analizowana polska ustawa Prawo własności przemysłowej spełnia najwyższe standardy i każdy przytoczony poniżej przykład ma charakter międzynarodowy.

Czym jest wynalazek?

Analizując rodzaje praw własności przemysłowej, pierwszym wymienionym w ustawie będzie wynalazek. Zgodnie z art. 24 PrWłPrzem to innowacyjne rozwiązanie techniczne spełniające następujące wymogi:

• innowacyjność (nowy, nie stanowi części planu techniki),
• posiada poziom wynalazczy (nie wynika w sposób oczywisty ze stanu techniki),
• nadaje się do przemysłowego zastosowania.

Czymże jednak jest ten stan techniki?

Ustawodawca, w art. 25 PrWłPrzem podkreślił, że chodzi o wszystko to, co udostępniono do wiadomości powszechnej przed datą pierwszeństwa uzyskania patentu. Nie ma znaczenia, czy udostępnienie nastąpiło w formie pisemnego, ustnego, czy też przekazanego w innej formie opisu.

Jak zapewne zauważyłeś, w powyższym wyliczeniu zastosowano sformułowanie „część stanu techniki”. Za taką uważa się także informacje zawarte w zgłoszeniach wynalazków lub wzorów użytkowych, korzystających z wcześniejszego pierwszeństwa, nieudostępnione do wiadomości powszechnej, pod warunkiem ich ogłoszenia w sposób określony w ustawie.

Co będzie jednak „poziomem wynalazczym”?

W art. 26 PrWłPrzem wyjaśniono to w taki sposób, że jeżeli wynalazek ten nie wynika dla znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki – charakteryzuje się właśnie poziomem wynalazczym.

Co wynalazkiem nie jest?

Zanim przejdziemy dalej, chciałbym żebyś wiedział(a), że odkrycia, teorie naukowe i metody matematyczne nie są wynalazkami. Nie są nimi także wytwory o charakterze jedynie estetycznym (wygląd nie może być wynalazkiem), programy komputerowe i gry (chroni je prawo autorskie).

Ciekawostka! Perpetuum mobile, czyli hipotetyczna maszyna, której zasada działania, wbrew paradygmatom fizyki klasycznej, umożliwiałaby jej pracę w nieskończoność, nigdy nie stanie się wynalazkiem, ponieważ nie można by było z niej skorzystać w świetle przyjętych i uznanych zasad nauki. Takim cudem techniki mogłoby być np. skonstruowanie silnika spalinowego, który zużywa benzynę lub ropę, jedynie w momencie rozruchu. Później zaś pracuje przez nieskończenie długi czas bez dostarczania paliwa aż do wyłączenia zapłonu. Niestety, jest to sprzeczne z zasadą zachowywania energii i I zasadą termodynamiki. Marne więc mamy szansę na spełnienie tego marzenia.

Drut kolczasty, który zmienił przyszłość Ameryki

Zazwyczaj ludzie za przykład modelowego wynalazku podają – a jakże – żarówkę. Ileż można? Może zainteresuje Cię historia uzyskania patentu na wynalazek jakim jest drut kolczasty. Wymyślił go pewien kowboj, niejaki John Warne Gates. Dokonał tego w latach 70-tych XIX w. W książce Tima Harforda możesz przeczytać, że miało to większy wpływ na rozwój USA, niż wynalezienie telefonu. „Dopóki drut kolczasty nie pojawił się na północnoamerykańskiej prerii, była ona niepodzielnym oceanem. Prywatna własność ziemska nie była powszechna, bo była trudno egzekwowalna”

Jeżeli zainteresowała Cię ta ciekawostka, zachęcam Cię do lektury całej książki!

Czym jest wzór użytkowy?

Dość już jednak o wynalazkach. Najwyższy czas na inne rodzaje praw własności przemysłowej, tak więc zajmę się wzorem użytkowym. To drugi z rodzajów prawa własności przemysłowej. Można go scharakteryzować jako nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym. Dotyczy kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Tak też wskazuje art. 94 PrWłPrzem.

Czyli co?

Ano np. taki wózek sklepowy w Twoim ulubionym supermarkecie.

Jeżeli jesteś człowiekiem ciekawym, polecam Ci zerknąć na opis ochronny wzoru użytkowego na wózek sklepowy.

Pamiętaj, że zgodnie z ust. 2 wspomnianego już art. 94 PrWłPrzem, wzór użytkowy uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów.

Czym jest wzór przemysłowy?

Art. 102 ust. 1 PrWłPrzem mówi nam o tym, że wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części. Ten indywidualny charakter nadają mu w szczególności cechy linii, konturów, kształtów, kolorystyka, faktura lub materiał, jak również jego ornamentacja.

Czymże jest jednak wytwór?

Tutaj z pomocą śpieszy Ci ust. 2 cytowanego wyżej artykuły. Tak więc, wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne i kroje pisma typograficznego (np. kontroler XBOX 360).

Wytworem może być także:

• przedmiot składający się z wielu wymienialnych części składowych umożliwiających jego rozłożenie i ponowne złożenie (np. konstrukcja domku letniskowego)
• wymienialna część składowa wytworu złożonego, jeżeli po jej włączeniu do wytworu złożonego pozostaje ona widoczna w trakcie jego zwykłego używania, przez które rozumie się każde używanie, z wyłączeniem konserwacji, obsługi lub naprawy (np. kształt żyrandola w domku letniskowym)
• krój pisma typograficznego,
• symbol graficzny.

Ważne! Wytworem w rozumienia PrWłPrzem nie jest program komputerowy.

Czym jest znak towarowy?

Rodzaje praw własności przemysłowej zawierają w sobie także pojęcie znaku towarowego. Zgodnie z art. 120 PrWłPrzem takim znakiem może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Takie oznaczenie musi być możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony.

Biorąc to pod uwagę mogę stwierdzić, a Ty zapewne również ze mną, że znakiem towarowym może być w szczególności:

• wyraz (włącznie z nazwiskiem),
• rysunek,
• litera,
• cyfra,
• kolor,
• forma przestrzenna (w tym kształt towaru lub opakowania),
• gest,
• ruch,
• hologram,
• smak,
• dźwięk.

Najprostszym rodzajem znaków towarowych są konwencjonalne znaki towarowe, czyli znaki słowne, graficzne i słowno-graficzne. Logotyp Sony stanowi idealny przykład słownego znaku towarowego.

Czym są oznaczenia geograficzne?

W PrWłPrzem znajdziesz także art. 174, zgodnie z którym oznaczeniami geograficznymi są oznaczenia słowne odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju (teren). Ich zadaniem jest identyfikacja towaru jako pochodzącego z konkretnego terenu, jeżeli określona jakość, dobra opinia lub inne cechy towaru są przypisywane przede wszystkim pochodzeniu geograficznemu tego towaru, np. samochód – made in Germany, Pizza – made in Italia, Szampan – made in French, no i oczywiście:

Tak więc, oznaczeniami geograficznymi są nazwy regionalne. Służą wyróżnieniu towarów, które:

• pochodzą z określonego terenu,
• posiadają szczególne właściwości

Aby oznaczenie geograficzne miało sens, te szczególne właściwości muszą wyłącznie lub w przeważającej mierze składać się na wysoką jakość produktu. Obejmuje więc zarówno czynniki naturalne jak i ludzkie.

Czym jest topografia układu scalonego?

W PrWłPrzem występuje także takie pojęcie jak topografia układu scalonego. Zgodnie z art. 196 jest to poddające się ścisłej definicji prawno-technicznej rozwiązanie polegające na przestrzennym rozplanowaniu elementów. Ważne jest, by co najmniej jeden z nich był elementem aktywnym, dla wszystkich lub części połączeń układu scalonego.

Czymże jest jednak układ scalony?

Jest to zminiaturyzowany układ elektroniczny. Wykonuje się go najczęściej w technologii monolitycznej na bazie monokryształu półprzewodnikowego, zwykle krzemu. Układy scalone wraz z dołączonymi do nich elementami biernymi (cewkami, kondensatorami i rezystorami) pełnią różnorodne funkcje elektroniczne. Dzięki nim można generować, przetwarzać i zapamiętywać różnorodne sygnały elektroniczne.

Układem scalonym będzie zatem zminiaturyzowany układ elektroniczny zawierający w swym wnętrzu od kilku do setek milionów podstawowych elementów elektronicznych, takich jak np. tranzystory, diody, rezystory i kondensatory. Zazwyczaj „to wszystko” zamyka się w hermetycznej obudowie (np. szklanej, metalowej, ceramicznej lub wykonanej z tworzywa sztucznego).

Wygląd znajomo prawda? To dlatego, że duży odsetek układów scalonych stanowią właśnie procesory.

Sprowadzając więc sprawę do najprostszego wyjaśnienia – topografią układów scalonych jest konstrukcja z przestrzennym rozplanowaniem elementów, w tym także układu scalonego, które pełnią konkretną elektroniczną funkcję. Tak więc topografią układu scalonego może być płyta główna znajdująca się w Twoim komputerze.

Ważne! Topografie opisane w dowolny sposób i zgłoszone do urzędu patentowego podlegają ochronie.

Czym jest projekt racjonalizatorski?

Rodzaje praw własności przemysłowej obejmują także projekt racjonalizatorski. Zgodnie z art. 7 PrWłPrzem tak nazywamy każde rozwiązanie nadające się do wykorzystania, niebędące wynalazkiem podlegającym opatentowaniu, wzorem użytkowym, wzorem przemysłowym lub topografią układu scalonego.

W praktyce jest to projekt wynalazczy spełniający warunki regulaminu racjonalizacji wprowadzonego przez przedsiębiorcę. Regulamin musi określać przynajmniej to, jakie rozwiązania uznaje się w przedsiębiorstwie za projekty racjonalizatorskie i kto będzie odpowiedzialny za ich wykonanie. W regulaminie musi znaleźć się także opis, w jaki sposób przebiega tryb rozpatrzenia zgłoszonych projektów i zasady wynagradzania ich twórców.

Projektami racjonalizatorskimi będą więc:

• reorganizacja zadań pracowników,
• przystosowanie znanego rozwiązania technicznego na potrzeby przedsiębiorcy,
• wskazanie, jaki sprzęt powinien być użyty do konkretnego zadania,
• zastąpienie jednego surowca innym,
• przerobienie maszyny, celem lepszych osiągów.

Przykładem projektu racjonalizatorskiego może być więc np. system jakości motywujący pracownika do samodoskonalenia i aktywnego uczestnictwa w procesie zawodowym. Dzięki odpowiedniej aplikacji pracownik będzie mógł łatwiej zgłaszać swoje wnioski dotyczące interesujących go zagadnień, jak również będzie miał wgląd do procesu przetwarzania jego zapytania.