Roszczenie pacjenta wobec nieistniejącego szpitala

Czy wobec roszczeń pacjenta skierowanych przeciwko nieistniejącej już placówki medycznej zachodzi przesłanka nieważności postępowania? Czy dopuszczalne jest konwalidowanie błędnego wskazania przez stronę powodową jako strony pozwanej samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej wykreślonego z KRS przed datą wniesienia pozwu, poprzez sprostowanie oznaczenia strony przez sąd oraz poprzez podejmowanie czynności procesowych przez jego następcę prawnego?

W związku ze skargą kasacyjną strony pozwanej Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego od wyroku Sądu Apelacyjnego Sąd Najwyższy orzekł następująco:

W podstawach skargi strona pozwana zarzuciła:

• naruszenie prawa procesowego, tj. art. 350 k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie, skutkujące pominięciem k.p.c. i dokonaniem zmiany/sprostowania oznaczenia strony pozwanej, w sytuacji, gdy powód wskazał jako stronę pozwaną osobę nie mającą zdolności sądowej;
• art. 378 § 1 k.p.c. w zw. z k.p.c. przez nieuwzględnienie nieważności postępowania przed Sądem pierwszej instancji;
• naruszenie prawa materialnego, tj. art. 442 § 2 k.c. w zw. z art. 361 § 1 k.c. wskutek przyznania renty za okres poprzedzający wydanie orzeczenia przez Sąd pierwszej instancji w wysokości rażąco wygórowanej, pomijającej fakt refundowania kosztów leczenia i opieki nad małoletnim przez fundacje dobroczynne;
• k.c. przez niewłaściwe zastosowanie wskutek pominięcia k.c. i przyjęcie, że nie doszło do przedawnienia roszczenia w stosunku do Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego.

Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżąca oparła na przesłankach uregulowanych w art. 3989 § 1 pkt 1, 3 i 4 k.p.c. Przesłanek tych jednak nie spełniono.

Nieważność postępowania

Nieważność postępowania wywodziła z tego, iż pozew wniesiono przeciwko Wojewódzkiemu Szpitalowi Zespolonemu, który w tej dacie nie istniał, gdyż wykreślono go z KRS. Zdaniem strony pozwanej powinno to skutkować odrzuceniem pozwu, a skoro tego nie uczyniono, to postępowanie jest dotknięte nieważnością (k.p.c.).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego już wyjaśniono, że zmiana oznaczenia strony przez sąd jest w zasadzie dopuszczalna w drodze sprostowania wyroku na podstawie k.p.c., zwłaszcza gdy dotyczy uściślenia oznaczenia strony pozwanej, a przy tym mylne oznaczenie w pozwie strony pozwanej nie daje samo przez się podstawy do odrzucenia pozwu, gdy z przebiegu procesu widoczne jest, kogo powód miał właściwie zamiar pozwać. Wprawdzie Sąd Najwyższy stwierdził też, że zmiana sprostowania oznaczenia strony pozwanej nie jest dopuszczalna, gdy powód wskazał jako stronę osobę niemającą zdolności sądowej, jednakże sytuacje, w których zapadły te judykaty (np. powód w pozwie jako pozwanego wskazał nazwę firmy, pod którą działalność gospodarczą prowadzi osoba fizyczna – postanowienie Sądu Najwyższego z 14 września 2016 r., , nie publ.), różnią się od stanu faktycznego niniejszej sprawy.

Niespornym jest, że wskazany w pozwie podmiot tj. Wojewódzki Szpital Zespolony jeszcze przed wniesieniem pozwu został wykreślony z KRS na skutek połączenia z Wojewódzkim Szpitalem Specjalistycznym. Zatem WSS jest następcą prawnym WSZ. Odpis pozwu został wysłany na adres WSZ, jednakże odebrał go WSS i wniósł odpowiedź na pozew, w którym, jak i dalszych pismach procesowych wskazywał go jako stronę pozwaną oraz w takim charakterze wdał się w spór merytoryczny, oraz brał udział w postępowaniu. Powyższe nie było też kontestowane przez przedstawicieli ustawowych powoda, których pełnomocnik otrzymywał pisma.

Sprostowanie oznaczenia strony

W tych okolicznościach nie budziło wątpliwości, że z zachowania WSS wynikało, że traktowała zawarte w pozwie oznaczenie strony pozwanej, jako oczywistą omyłkę i podjęła działania procesowe jako strona pozwana, przy aprobacie strony przeciwnej. W konsekwencji, sprostowanie oznaczenia strony pozwanej na wniosek powoda, stanowiło formalne usankcjonowanie faktycznego układu procesowego i nie mogło prowadzić do naruszenia wskazanych w skardze przepisów, skutkujących zarzucaną nieważnością postępowania.

Według ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego, przedstawienie okoliczności uzasadniających rozpoznanie skargi kasacyjnej ze względu na przesłankę istotnego zagadnienia polega na sformułowaniu tego zagadnienia i wskazaniu argumentów, które prowadzą do rozbieżnych ocen. Musi przy tym chodzić o zagadnienie nowe, dotychczas nierozpatrywane w judykaturze, które zarazem ma znaczenie dla rozpoznania wniesionej skargi kasacyjnej oraz innych podobnych spraw.

Zagadnienia prawne skarżącej

Skarżąca sformułowała następujące zagadnienia prawne:

• czy w przypadku ustalenia przez sąd wysokości renty za okresy przeszłe, co do których zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala na weryfikację rozmiaru szkody i świadczeń uzyskiwanych przez poszkodowanego na jej pokrycie – dopuszcza się obniżenie jej wysokości o wpływy uzyskane od fundacji wspierających leczenie i opiekę nad powodem, a tym samym, czy możliwe jest różnicowanie metod obliczania wysokości renty za okresy minione oraz renty na przyszłość;
• czy przepis k.c. znajduje zastosowanie w przypadku, gdy stan zdrowia osoby poszkodowanej po uzyskaniu przez nią pełnoletniości nie pozwoli na samodzielne podejmowanie czynności prawnych w celu realizacji roszczeń o naprawienie szkody, szczególnie w sytuacji, gdy małoletni powód jest aktywnie reprezentowany przez swoich przedstawicieli ustawowych;
• jakie terminy przedawnienia należy stosować w przypadku, gdy rodzice małoletniego poszkodowanego wystąpili z roszczeniem o naprawienie szkód na osobie przed upływem terminu z art. 4421 k.c., ale już po upływie terminu z art. 4421 § 1 k.c.;
• czy dopuszczalne jest konwalidowanie błędnego wskazania przez stronę powodową jako strony pozwanej samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej wykreślonego z KRS przed datą wniesienia pozwu, poprzez sprostowanie oznaczenia strony przez sąd oraz poprzez podejmowanie czynności procesowych przez jego następcę prawnego.

Orzecznictwo SN

W orzecznictwie Sądu Najwyższego już wyjaśniono, że nie jest dopuszczalne skompensowanie uszczerbku doznanego przez poszkodowanego np. uzyskanym przez poszkodowanego świadczeniem z umowy ubezpieczenia osobowego, jak i kwoty wypłaconej poszkodowanemu z funduszu pochodzącego ze składek koleżeńskich, gdyż uszczerbek poszkodowanego i odniesiona przez niego korzyść są następstwem różnych zdarzeń. Do kategorii korzyści niepodlegających uwzględnieniu przy ustalaniu odszkodowania zalicza się także dobrowolne świadczenia osób trzecich na rzecz poszkodowanego. Celem takich świadczeń nie jest z reguły zwolnienie osoby odpowiedzialnej od obowiązku naprawienia szkody, lecz nieodpłatne przysporzenie korzyści poszkodowanemu; przy tym bez nabycia roszczenia regresowego wobec osoby odpowiedzialnej.

Uzyskana przez poszkodowanego w przypadku takiego świadczenia korzyść nie stanowi normalnego następstwa zdarzenia, które spowodowało uszczerbek, a zatem nie można przyjąć tożsamości źródła uszczerbku i korzyści. Jedynie wyjątkowo dobrowolne świadczenie osoby trzeciej na rzecz poszkodowanego może doprowadzić do wygaśnięcia, w granicach tego świadczenia, wierzytelności poszkodowanego, gdy osoba trzecia świadczyła na rzecz poszkodowanego w celu umorzenia zobowiązania z tytułu odszkodowania, tj. w warunkach, o których mowa w k.c. Z wiążącego w postępowaniu kasacyjnym stanu faktycznego nie wynika, by świadczenia realizowanie przez fundacje dobrowolne na rzecz małoletniego powoda miały na celu umorzenie zobowiązań strony pozwanej, względnie by fundacje te nabywały wobec strony pozwanej roszczenie regresowe.

Przedawnienie

Jeżeli chodzi o kwestię przedawnienia, to należy zwrócić uwagę, iż w wyroku z dnia 26 lipca 2012 r., II CSK 759/11, nie publ., Sąd Najwyższy wyjaśnił, że treść art. 4421 k.c., jak i jego kontekst pozwalają przyjąć, że odmiennie niż w k.c., unormowanie to dotyczy małoletnich, którzy w okresie biegu przedawnienia mieli przedstawiciela ustawowego i jeżeli małoletni ma rodziców lub opiekunów, ale ci przedstawiciele zaniedbują dochodzenie roszczenia, przepis art. 4421 § 4 k.c. w sposób istotny odsuwa niekorzystny dla małoletniego skutek.

Zatem, treść art. 4421 § 4 k.c. nie pozostawia wątpliwości, że dotyczy także sytuacji, gdy przedstawiciele ustawowi nie zaniedbują dochodzenia roszczeń na osobie doznanych przez małoletniego, a zatem okoliczność, iż przedstawiciele występują z takim roszczeniem przed upływem tego terminu nie oznacza, co oczywiste, że wówczas należy stosować, jak tego chce skarżąca, zasady przedawnienia określone w k.c.

Kwestie związane z okolicznościami, w jakich doszło do sprostowania oznaczenia strony pozwanej już wyjaśniano w ramach przesłanki przyjęcia skargi kasacyjnej opartej na zarzucie nieważności postępowania.

Oczywista zasadność skargi kasacyjnej

Przewidziana w art. 3989 § 1 pkt 4 k.p.c. oczywista zasadność skargi kasacyjnej zachodzi wówczas, gdy z jej treści, bez potrzeby głębszej analizy oraz szczegółowych rozważań, wynika, że przytoczone podstawy kasacyjne uzasadniają uwzględnienie skargi. W wypadku, gdy strona skarżąca twierdzi, że jej skarga kasacyjna ma uzasadnienie, powinna przedstawić argumentacje prawną, wyjaśniającą w czym ta oczywistość się wyraża oraz uzasadnić to twierdzenie. Powinna w związku z tym wykazać kwalifikowaną postać naruszenia prawa materialnego i procesowego, polegającą na jego oczywistości prima facie, przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy prawniczej. Przesłanką przyjęcia skargi kasacyjnej nie jest oczywiste naruszenie konkretnego przepisu prawa materialnego lub procesowego, lecz sytuacja, w której naruszenie to spowodowało wydanie oczywiście nieprawidłowego orzeczenia.

Oczywistą zasadność skargi kasacyjnej skarżąca wywodzi z nieważności postępowania wskutek udziału w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji podmiotu nie mającego zdolności sądowej.

Wskazana podstawa przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania nie zachodzi, skoro jak już wyjaśniono wcześniej, sprostowanie w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji oznaczenia strony pozwanej nie doprowadziło do nieważności postępowania przed tym Sądem, a w konsekwencji także i przed Sądem drugiej instancji.