Sąd Najwyższy – zmiany po nowelizacji
Sąd Najwyższy przechodzi stan wielkich zmian. Nowelizacja ustawy o SN określa skargę nadzwyczajną na wyroki, które stały się już prawomocne, powstanie również odrębna izba dyscyplinarna dla prawników. W stan spoczynku od 3 kwietnia 2018 roku przejdzie każdy sędzia po 65 roku życia, a składy orzekające zostaną uzupełnione przez ławników.
Skarga na prawomocny wyrok
Ustawa wprowadziła możliwość zastosowania skargi nadzwyczajnej na każdy prawomocny wyrok wydany przez polski sąd. Możliwość ta obejmuje swoim zasięgiem każdy ww. wyrok na przełomie ostatnich 20 lat. Nowa instytucja dopuszcza możliwość ich uchylenia zarówno w części, jak i w całości. Jedynym wyjątkiem jest brak możliwości wniesienia skargi na orzeczenia sądów administracyjnych.
Nowelizacja dopuszcza zastosowanie ww. działania w dwóch przypadkach. Skargę wnosić można, jeżeli konkretny wyrok jest sprzeczny z zasadami wolności, praw człowieka (lub obywatela) znajdujące się w konstytucji. Drugim przypadkiem jest rażące naruszenie prawa lub oczywista sprzeczność decyzji sądu na tle dostępnego materiału dowodowego.
Prawomocny wyrok sądowy może być zaskarżony m. in. przez organy takie, jak:
- Prokurator Generalny;
- Rzecznik Praw Obywatelskich;
- Prezes Prokuratorii Generalnej RP;
- Rzecznik Praw Dziecka;
- Rzecznik Praw Pacjenta;
- Szef Komisji Nadzoru Finansowego (KNF);
- Szef Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta (UOKiK);
- Rzecznik Finansowy.
Rozpatrywany będzie przez nowo powstałą Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych.
Izba dyscyplinarna dla sędziów i prawników
Izba Dyscyplinarna będzie miała za zadanie prowadzić postępowania dyscyplinarne względem sędziów, a także innych osób reprezentujących zawód prawniczy (np. adwokat, radca prawny). Cechą charakterystyczną ww. izby jest udział w niej pierwiastka obywatelskiego w postaci ławników. Powoływać ich będzie Senat w głosowaniu tajnym na trwającą 4 lata kadencję. Kandydaci będą zgłaszani przez stowarzyszenia, różne organizacje społeczne, a także zawodowe (wyłączone z tej listy zostają partie polityczne). Taką samą możliwość będzie miała grupa „zwykłych” obywateli, jeżeli będzie ich min. 100.
ID będzie zajmować się sprawami dyscyplinarnymi sędziów Sądu Najwyższego w I i II instancji. Kolejną kompetencją jest zastosowanie tej samej instytucji w stosunku do sędziów sądów powszechnych (Sąd Rejonowy i Sąd Okręgowy) i wojskowych. W drugim przypadku chodzi o przewinienia dyscyplinarne, które jednocześnie wypełniają znamiona przestępstwa.
Kolejnym zadaniem Izby Dyscyplinarnej będzie badanie odwołań od uchwał Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), a także tych związanych z orzeczeniami I instancji sądów dyscyplinarnych i sądów zajmujących się innymi zawodami prawniczymi.
Ważne: Izba Dyscyplinarna nie będzie podlegać Prezesowi SN, a obsługiwać ją będzie odrębna kancelaria.
Stan spoczynku 5 lat wcześniej
Nowelizacja zmieniła wiek, w którym sędzia przechodził w stan spoczynku. Przed zmianą było to ukończenie 70 roku życia, teraz wynosi 65 lat. Pozostawiona została jednak „furtka” w celu przedłużenie tego okresu. W tym celu zainteresowany sędzia musi wystąpić o wydłużenie okresu orzekania, a Prezydent RP wyrazi na to zgodę.
Prezes SN
I Prezes Sądu Najwyższego wybierany na 6-letnią kadencję (bez możliwości reelekcji). Na opisywane miejsce zgłoszonych może zostać 5 kandydatów, których wybierze Zgromadzenie Ogólne sędziów SN. Decyzję, który z przedstawionych sędziów zasiądzie na ww. „stołku” podejmować będzie Prezydent RP.
Ważne: Stanowisko może być zajmowane jedynie do przejścia (lub przeniesienia) w stan spoczynku lub gdy wygaśnie stosunek służbowy konkretnego sędziego.
