Sądy i trybunały w Polsce

Władza sądownicza stanowi jeden z trzech rodzajów władz w państwie demokratycznym. Dowiadujemy się tego już z Konstytucji. W art. 173 czytamy: Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. 

Sądy i trybunały – struktura sądownictwa w Polsce

Sądy w Polsce możemy podzielić na trzy grupy. Pierwszą z nich stanowią sądy powszechne. Drugą są sądy szczególne. Do oddzielnej grupy zaliczymy natomiast Sąd Najwyższy. Oprócz tego oddzielnymi organami są także Trybunały: Stanu i Konstytucyjny.

Sądy powszechne

Sądy powszechne to sądy, z którymi możemy najczęściej się spotkać w praktyce. Są tworzone przez ministra sprawiedliwości. Dzielą się one na sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Sądy rejonowe są tworzone zazwyczaj dla jednej lub kilku gmin. Jednak oczywiście może zdarzyć się sytuacja, w której na terenie jednej gminy powstanie kilka sądów. Przykładowo jeżeli mamy do czynienia z bardzo dużą gminą, to może się okazać, że jeden sąd nie byłby w stanie rozpatrywać na bieżąco wszystkich spraw. Sąd okręgowy może natomiast powstać dla takiego obszaru, który obejmuje przynajmniej 2 sądy rejonowe. Z kolei sąd apelacyjny jest tworzony dla minimum 2 sądów okręgowych.

Sądy szczególne

Mianem sądów szczególnych określamy sądy administracyjne i wojskowe. Jeśli chodzi o sądy administracyjne, to składają się na nie wojewódzkie sądy administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny. Te sądy powoływane są przez Prezydenta RP na wniosek prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sądy są powoływane natomiast dla obszaru jednego lub kilku województw.

Z kolei sądy wojskowe dzielimy na wojskowe sądy garnizonowe i wojskowe sądy okręgowe. Za ich tworzenie odpowiada natomiast minister obrony narodowej w porozumieniu z ministrem sprawiedliwości.

Sąd Najwyższy 

Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. Wynika to z art. 183 Konstytucji. Brzmi on: 

1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.

2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.

3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

Głównym zadaniem Sądu Najwyższego jest rozpatrywanie spraw o kasację. Ponadto wydaje on także uchwały rozstrzygające zagadnienia prawne. Przykładowo może być to uchwała w sprawie wykładni przepisów, które budzą wątpliwości. Sąd Najwyższy może zająć się daną kwestią z własnej inicjatywy, na wniosek rzecznika praw obywatelskich, prokuratora generalnego lub rzecznika ubezpieczonych. Ponadto do zadań Sądu Najwyższego należy udzielanie odpowiedzi na pytania prawne kierowane przez sądy niższego stopnia. Te odpowiedzi także pojawiają się w formie uchwał.

Skład Sądu Najwyższego

W skład Sądu Najwyższego wchodzą: Pierwszy Prezes, prezesi i sędziowie. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego jest powoływany przez prezydenta. Jego kadencja trwa 6 lat. Zajmuje się on kierowaniem pracami Sądu Najwyższego oraz reprezentowaniem go na zewnątrz. Nie są to jednak jego jedyne obowiązki. Wszystkie zostały bowiem określone w Regulaminie Sądu Najwyższego. Możemy przeczytać w nim m.in., że Pierwszy Prezes czuwa nad sprawnością postępowania oraz terminowością sporządzania uzasadnień orzeczeń. Ponadto nadzoruje on pracę przewodniczących wydziałów, kierownika sekretariatu izby oraz asystentów sędziego Sądu Najwyższego.

Jeśli chodzi o prezesów Sądu Najwyższego, to jest ich czterech. Są oni zastępcami Pierwszego Prezesa. Ponadto każdy z nich zajmuje się jedną z izb: cywilną, karną, wojskową lub pracy, ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych. Zostają powołani przez prezydenta na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.

Z kolei sędziów powołuje prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Aby zostać sędzią Sądu Najwyższego, trzeba mieć przynajmniej dziesięcioletni staż pracy na stanowisku sędziego, prokuratora lub starszego radcy. Taką możliwość mają także osoby pracujące przez 10 lat jako adwokaci, radcy prawni bądź notariusze.

Przeczytaj również:
Prezydent RP – jakie są jego zadania?

Odwołanie sędziego Sądu Najwyższego

Z art. 20 ustawy o Sądzie Najwyższym dowiadujemy się, w jakich sytuacjach może dojść do odwołania sędziego Sądu Najwyższego. Ponadto przedstawiona jest tam procedura tego odwołania.

1. Rada Państwa odwołuje sędziego Sądu Najwyższego w czasie trwania kadencji, jeżeli sędzia:

a) zrzeka się swego stanowiska,

b) przekroczył siedemdziesiąt lat życia,

c) z powodu choroby, ułomności lub upadku sił stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków sędziego Sądu Najwyższego,

d) nie daje rękojmi należytego wykonywania obowiązków sędziego Sądu Najwyższego.

2. Odwołanie następuje na wniosek Ministra Sprawiedliwości i po wysłuchaniu opinii Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, a gdy chodzi o sędziego Izby Wojskowej na wniosek Ministra Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej i po wysłuchaniu opinii Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.

Oczywiście do utraty stanowiska sędziego Sądu Najwyższego może dojść także w innych sytuacjach. Będzie tak w sytuacji, w której dojdzie do prawomocnego skazania na karę utraty praw publicznych lub obywatelskich praw honorowych. Poza tym podobnie stanie się w przypadku pozbawienia prawa wykonywania zawodu albo wydalenia przez sąd dyscyplinarny ze służby sędziowskiej.

Trybunał Konstytucyjny

Głównym zadaniem Trybunału Konstytucyjnego jest kontrolowanie zgodności stanowionego prawa z Konstytucją. Jest to bardzo ważna funkcja. W związku z tym podobne organy funkcjonują w większości państw europejskich. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów. Są oni wybierani przez sejm na 9 lat. Nie przysługuje im możliwość ponownej reelekcji. Jeśli chodzi o kandydatów na to stanowisko, to może ich zgłosić grupa co najmniej 50 posłów. Takie prawo ma także Prezydium Sejmu (naczelny organ kierowniczy Sejmu, w skład którego wchodzi Marszałek Sejmu wraz z wicemarszałkami). Ustawa o wyborze na sędziego jest podejmowana bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Oznacza to, że podczas głosowania liczba głosów za wnioskiem jest większa od sumy głosów przeciw i wstrzymujących się.

Trybunał Konstytucyjny bardzo rzadko orzeka w pełnym składzie. Tak dzieje się bowiem wyłącznie w najważniejszych sprawach. Zazwyczaj jednak liczy on pięciu, trzech lub jednego sędziego. Jeśli zaś chodzi o podejmowanie decyzji, to podejmowane są one na niejawnej naradzie. Zapadają większością głosów. Następnie ogłasza się je uczestnikom postępowania.

Kompetencje Trybunału Konstytucyjnego

Jeśli chodzi o kompetencje Trybunału Konstytucyjnego, to należy do nich m.in. orzekanie w sprawach zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją czy zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych. Kolejną kompetencję poznajemy dzięki art. 189 Konstytucji. Czytamy w nim, że: Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. Poza tym Trybunał orzeka w kwestii zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie. Ponadto zajmuje się sprawą zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami. Trybunał Konstytucyjny zajmuje się także skargami konstytucyjnymi.

Kto może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego?

Z art. 191 Konstytucji dowiadujemy się, że:

Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą:

1. Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,

2. Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2,

3. organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,

4. ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,

5. kościoły i inne związki wyznaniowe,

6. podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.

Krajowa Rada Sądownictwa może to zrobić w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów. 

Skarga konstytucyjna

W Polsce instytucję skargi konstytucyjnej wprowadzono w 1997 r. Z art. 79 ust. 1 Konstytucji dowiadujemy się, że:

Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.

Dzięki temu wiemy już, że skargę może wnieść każda osoba fizyczna lub prawna. W tym miejscu warto natomiast podkreślić, że skarga może dotyczyć aktu normatywnego będącego przedmiotem orzeczenia, a nie samego wyroku czy decyzji administracyjnej. Zatem jeśli jakaś osoba dochodzi do wniosku, że została potraktowana niesprawiedliwie, to może skorzystać z tej możliwości tylko w sytuacji, w której uznaje, że dany akt normatywny stoi w sprzeczności z Konstytucją. Zgodnie z prawem do takich sytuacji nie powinno dochodzić. Należy bowiem pamiętać o tym, że to Konstytucja jest najważniejszym aktem – stojącym na szczycie hierarchii aktów prawnych – i pozostałe akty nie mogą stać w sprzeczności z nią. Wynika to z art. 8 ust. 1 Konstytucji, z którego dowiadujemy się, że „Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej”.

Jak złożyć skargę konstytucyjną?

Skargę konstytucyjną może sporządzić i wnieść wyłącznie wykwalifikowany pełnomocnik procesowy – adwokat lub radca prawny. Ma to na celu zapobieganie sytuacjom, w których składano by wnioski, które nie mogą zostać rozpatrzone. Inaczej wygląda jednak sytuacja w przypadku sędziego, prokuratora, adwokata, radcy prawnego, notariusza oraz profesora czy doktora habilitowanego nauk prawnych. Te osoby mogą wnieść bowiem skargę we własnej sprawie. 

Warto pamiętać, że jeśli ktoś nie jest w stanie ponieść kosztów pomocy prawnej, to może złożyć wniosek o pełnomocnika z urzędu. W tym celu należy zwrócić się do sądu rejonowego, właściwego dla miejsca zamieszkania. Ponadto skarga konstytucyjna jest wolna od opłaty sądowej.

Jeśli Trybunał Konstytucyjny uzna, że dany przepis jest niekonstytucyjny, to dana osoba może wystąpić do sądu lub organu administracyjnego w celu wznowienia postępowania. Podczas kolejnego rozpatrywania sprawy zapadnie wyrok na podstawie innej – zgodnej z Konstytucją –- podstawie prawnej.

Treść skargi konstytucyjnej

Do złożenia skargi konstytucyjnej może dojść dopiero w chwili, gdy uprzednio wykorzystano wszelkie możliwe środki odwoławcze od wyroku lub decyzji. Należy wnieść ją w terminie do trzech miesięcy od otrzymania ostatecznego rozstrzygnięcia. Jeśli chodzi o stronę formalną, to skarga powinna mieć formę pisma procesowego. Ponadto skarga konstytucyjna musi zawierać pewne elementy. Przede wszystkim są to określenie kwestionowanego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego i wskazanie, która konstytucyjna wolność lub prawo – w jaki sposób – zostały naruszone. Należy także uzasadnić niezgodność kwestionowanego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego ze wskazaną konstytucyjną wolnością lub prawem skarżącego. W tym celu trzeba przywołać odpowiednie argumenty lub dowody. Z pewnością nie może także zabraknąć przedstawienia stanu faktycznego, udokumentowania daty doręczenia wyroku oraz informacji, czy został wniesiony nadzwyczajny środek zaskarżenia.

Konstytucyjne zasady działania sądów

Najważniejsze zasady dotyczące działania sądów wynikają już z Konstytucji. Świadczy to o ich bardzo dużym znaczeniu dla funkcjonowania kraju.

Zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego

Pierwszą zasadą, którą znajdujemy w Konstytucji jest zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego. Wynika ona z dwóch artykułów – 78 i 176. W art. 78 czytamy:

Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.

Z kolei art. 176 informuje o tym, że:

1. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.

2. Ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy.

W praktyce oznacza to, że od każdej rozstrzygniętej sprawy musi istnieć możliwość odwołania. Dzięki temu osoba, która nie zgadza się z wyrokiem sądu, ma szansę przedstawić swoją sprawę na nowo. Zasadę tę stosuje się zarówno w przypadku sądów powszechnych, jak i szczególnych.

Zasada niezależności sądów

Zasada niezależności sądów wynika z art. 173 i 178 Konstytucji. Z art. 173 dowiadujemy się natomiast, że:

Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.

W art. 178 ust. 1 czytamy zaś o tym, że:

1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

Wynika z tego, że sądy są niezależne. Są odrębną władzą państwową. Wydają bowiem orzeczenia, które nie mogą zostać anulowane lub zmienione przez żadną inną władzę. Poza tym posiadają także samodzielną strukturę.

Prawo łaski

W kontekście zasady niezależności sądów wątpliwości może budzić kwestia prawa łaski. 

Przypomnijmy, że prawo łaski przysługuje prezydentowi. Wynika ono z art. 139 Konstytucji, który brzmi:

Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu.

Akt łaski może zostać zastosowany wobec osób skazanych wyrokiem przez sąd powszechny za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Prezydent ma prawo zastosować prawo łaski w stosunku do osoby, co do której uznaje to za zasadne. W związku z faktem, że jest to konstytucyjnie określona kompetencja głowy państwa, nie podlega ona kontroli; nie ma możliwości odwołania jej.

Zasada niezależności sądów a prawo łaski

Zarówno zasada niezależności sądów, jak i prawo łaski zostały zapisane w Konstytucji, zatem są tak samo ważne. Należy jednak podkreślić, że nie stoją one w sprzeczności. Prezydent nie może bowiem wpływać na wyroki sądów. Nie ma także prawa dokonania zamiany kary. Jego kompetencje w tej materii ograniczają się do całkowitego lub częściowego darowania kary.

Warto także przypomnieć, że prawa łaski nie można zastosować w stosunku do osób skazanych przez Trybunał Stanu. Wynika to z art. 140 zd. 2 Konstytucji:  Prawa łaski nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu.

Zasada niezawisłości sędziów

Kolejną bardzo ważną zasadą jest zasada niezawisłości sędziów. Wynika ona bezpośrednio z art. 178 Konstytucji.

1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.

3. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Fakt, że sędziowie podlegają tylko Konstytucji i ustawom jest bardzo ważny. Dzięki temu mogą oni bowiem wydawać wyroki w sposób bezstronny. Powinni orzekać zgodnie ze swoim sumieniem.

Aby w praktyce było to możliwe, konieczne jest jednak zastosowanie pewnych rozwiązań. Przede wszystkim sędziowie muszą mieć odpowiednie warunki pracy i wynagrodzenie. Ponadto konieczna jest ich apolityczność. Przysługuje im także immunitet sędziowski. W praktyce oznacza to, że przeciwko sędziemu nie można prowadzić postępowania karnego, aresztować go czy zatrzymać bez zgody sądu.

Zasada nadzoru judykacyjnego Sądu Najwyższego

Zasada nadzoru judykacyjnego Sądu Najwyższego wynika z art. 183 Konstytucji. Dowiadujemy się z niego, że:

1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.

2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.

3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

W praktyce oznacza to, że Sąd Najwyższy przede wszystkim sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych. Ponadto dba o właściwą wykładnię i stosowanie przepisów prawa w tych sądach.

Nieusuwalność z urzędu

Aby zapewnić sędziom niezawisłość, stosuje się zasadę nieusuwalności z urzędu. Ta kwestia została określona w art. 180 Konstytucji:

1.  Sędziowie są nieusuwalni.

2.  Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.

3.  Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa.

4.  Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.

5.  W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.

Przejście w stan spoczynku a wiek

Sędzia przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 65. roku życia. Może jednak oświadczyć Krajowej Radzie Sądownictwa wolę dalszego zajmowania stanowiska. Powinien jednak wtedy przedstawić zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego. Krajowa Rada Sądownictwa może wyrazić zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego. Stanie się tak w sytuacji, gdy będzie to uzasadnione interesem wymiaru sprawiedliwości lub ważnym interesem społecznym. W takim wypadku sędzia będzie mógł zatem sprawować urząd aż do ukończenia 70. roku życia. Uchwała Krajowej Rady Sądownictwa jest ostateczna.

Warto jednak przypomnieć, że w stan spoczynku można przejść także wcześniej. Taką możliwość ma bowiem kobieta po ukończeniu 55. roku życia, jeżeli przepracowała na stanowisku sędziego nie mniej niż 25 lat. Z kolei mężczyzna ma do tego prawo po ukończeniu 60. lat, jeżeli przepracował na stanowisku sędziego nie mniej niż 30 lat. Takie same zasady są stosowane w przypadku prokuratorów.

Zasada jednolitości sądów

Zasada jednolitości sądów wynika z art. 174 Konstytucji. Brzmi on: Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.

Oznacza to, że każdy sąd w całym kraju wydają wyroki o takim samym znaczeniu. Ponadto struktura sądów na terenie całej Rzeczypospolitej jest jednolita. Nie może bowiem dojść do sytuacji, w której istniałyby regiony posiadające odrębny system sądownictwa.

Zasada udziału obywateli w rozpatrywaniu i rozstrzyganiu spraw

Zasada udziału obywateli w rozpatrywaniu i rozstrzyganiu spraw wynika z art. 182 Konstytucji. Jej realizacja jest związana z funkcją ławnika – niezawodowego członka składu orzekającego, wybranego w wyniku głosowania. 

Jeśli chodzi o wymogi związane z zostaniem ławnikiem, to zostały one określone w art. 158 ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych. W § 1 czytamy, że ławnikiem może być ten, kto:

• posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;

• jest nieskazitelnego charakteru;

• ukończył 30 lat;

• jest zatrudniony, prowadzi działalność gospodarczą lub mieszka w miejscu kandydowania co najmniej od roku;

• nie przekroczył 70 lat;

• jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków ławnika;

• posiada co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe. 

Osoby te biorą udział w rozpatrywaniu spraw pierwszej instancji w sądach rejonowych i okręgowych. Mają wtedy takie same prawa w zakresie orzekania jak sędziowie zawodowi. Tak samo jak oni podlegają jedynie konstytucji i ustawom. 

Ławnicy

Ławników do sądów okręgowych oraz do sądów rejonowych wybierają rady gmin, których obszar jest objęty właściwością tych sądów. Odbywa się to w głosowaniu tajnym. Jeśli chodzi o liczbę ławników do poszczególnych sądów rejonowych, to ustala się ją po zasięgnięciu opinii prezesów tych sądów. Kandydatów na ławników mogą zgłaszać radom gmin prezesi właściwych sądów, stowarzyszenia, inne organizacje społeczne i zawodowe (poza partiami politycznymi). Ponadto prawo zgłoszenia przysługuje grupie co najmniej pięćdziesięciu obywateli mających czynne prawo wyborcze, zamieszkujących stale na terenie gminy dokonującej wyboru. Należy także pamiętać o tym, że nie można być ławnikiem jednocześnie w więcej niż jednym sądzie.

Kto nie może zostać ławnikiem?

Warto przypomnieć, że w art. 159 ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych zostało określone, że ławnikami nie mogą być:

1) osoby zatrudnione w sądach powszechnych i innych sądach oraz

w prokuraturze;

2) osoby wchodzące w skład organów, od których orzeczenia można żądać

skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego;

3) funkcjonariusze Policji oraz inne osoby zajmujące stanowiska związane ze

ściganiem przestępstw i wykroczeń;

4) adwokaci i aplikanci adwokaccy;

5) radcy prawni i aplikanci radcowscy;

6) duchowni;

7) żołnierze w czynnej służbie wojskowej;

8) funkcjonariusze Służby Więziennej;

9) radni gminy, powiatu i województwa.

Zasada sądowej kontroli działalności administracji publicznej

Zasada sądowej kontroli działalności administracji publicznej została określona w art. 184 Konstytucji. Czytamy w nim natomiast, że:

Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.

W praktyce oznacza to, że decyzje wydawane przez organy administracyjne są kontrolowane przez sąd. Polega to na przeprowadzeniu analizy danej decyzji pod kątem zgodności z prawem.