Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Umowa spółki komandytowej

Spis treści
rozwiń spis treści

Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Może być ona zawiązana przez co najmniej dwóch wspólników, z których jeden musi być komplementariuszem, a jeden komandytariuszem. Wynika to z kodeksowej definicji spółki komandytowej. Wskazuje się w niej, że wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. Co powinna zawierać umowa spółki komandytowej?

Wspólnikiem spółki komandytowej może być:

  • osoba fizyczna,
  • osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą,
  • spółka lub inna osoba prawna, w tym spółka z o.o. lub spółka akcyjna.

Spółki osobowe również mogą być wspólnikami spółki komandytowej, gdyż zgodnie z przepisem art. 8 § 2 k.s.h.:

  • mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe,
  • zaciągać zobowiązania,
  • pozywać i być pozywanymi,

a zatem mają zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych. Spółka cywilna natomiast nie może być wspólnikiem spółki komandytowej. Jest to bowiem umowa, a zatem nie ma podmiotu jako takiego, czyli spółka cywilna nie posiada zdolności do czynności prawnych.

Umowa spółki komandytowej

Umowa spółki komandytowej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego i powinna zawierać:

  1. firmę i siedzibę spółki;
  2. przedmiot działalności spółki;
  3. czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony;
  4. oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość;
  5. oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową).

Umowa spółki zawarta bez zachowania formy notarialnej jest bezwzględnie nieważna na mocy przepisu art. 73 § 2 k.c. i nie może być konwalidowana.

Firma

Do obligatoryjnych elementów firmy spółki komandytowej należy: nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa”. Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowa”. Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną. Należy jednak pamiętać, że nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki komandytariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz (czyli bez ograniczeń).

Siedziba spółki

Siedzibą spółki jest miejscowość, w której wspólnicy prowadzą sprawy spółki.

Oddział stanowi wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywaną przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności. Utworzenie oddziału powinno być przewidziane w umowie będącej podstawą powstania przedsiębiorcy. Oddział jest przeciwieństwem zakładu głównego, który stanowi zasadniczy ośrodek działalności przedsiębiorcy.

Przedmiot działalności

W umowie spółki należy wpisać przedmiot działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Przy dokonywaniu zgłoszenia spółki do KRS, należy wskazać nie więcej niż dziesięć pozycji, w tym jeden przedmiot przeważającej działalności na poziomie podklasy. W przypadku:

  • oddziałów przedsiębiorców zagranicznych,
  • głównych oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń oraz
  • głównych oddziałów zagranicznych zakładów reasekuracji

przedmiot działalności i przedmiot przeważającej działalności określa się dla oddziału.

Czas trwania spółki oraz możliwość wypowiedzenia

W przypadku zawierania spółki na czas nieoznaczony zazwyczaj wskazuje się ten fakt w umowie spółki, choć nie jest to niezbędne. Zgodnie z odwołaniem zawartym w przepisie art. 103 § 1 k.s.h. w sprawach nieuregulowanych do spółki komandytowej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej, a co za tym idzie, spółkę zawartą na czas życia wspólnika uważa się za zawartą na czas nieoznaczony (art. 61 § 2 k.s.h.). Wspólnicy mogą jednak podjąć decyzję, że spółka zostanie utworzona jedynie na czas oznaczony. Sposób oznaczenia powinien być jednoznacznie określony w umowie spółki poprzez wyznaczenie konkretnej daty, wskazanie długości terminu (10 lat), wykonanie określonych prac etc.

Zgodnie z przepisem art. 61 § 1 i § 3 k.s.h., jeżeli spółkę zawarto na czas nieoznaczony, wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Wypowiedzenia dokonuje się w formie pisemnego oświadczenia, które należy złożyć pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki. Warto podkreślić, że wspólnik, który wypowiada umowę spółki, powinien zadbać o dowód, że spółkę wypowiedział (można np. wysłać wypowiedzenie listem poleconym za potwierdzeniem odbioru).

Wkłady

Zobowiązanie się do wniesienia wkładów do spółki jest powinnością wszystkich wspólników, zarówno komplementariuszy, jak i komandytariuszy. Wynika to z ogólnej zasady zawartej w przepisie art. 3 k.s.h., który stanowi, że przez umowę spółki handlowej wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób. Wzmocnieniem tego zapisu jest przepis art. 108 § 2 k.s.h., który stanowi, ze postanowienie wspólników zwalniające komandytariusza z obowiązku wniesienia wkładu jest nieważne.

W umowie spółki należy oznaczyć wkłady wnoszone przez każdego ze wspólników. Jeżeli oznaczenie wkładów wspólnika nie będzie wyraźnie przypisane do konkretnych wspólników razem z określeniem ich wartości, będzie miał zastosowanie art. 48 § 1 w zw. z art. 103 k.s.h. i przyjąć należy, że w takiej sytuacji wkłady wspólników są równe. Umowa spółki musi określać zatem również wartość wnoszonych przez wspólników wkładów.

Rodzaje wkładów

Wkład wspólnika do spółki może mieć postać pieniężną i niepieniężną, np. papiery wartościowe, prawo własności rzeczy ruchomych (w tym maszyn i urządzeń), nieruchomości, prawa własności intelektualnej, prawa użytkowania lub najmu, wierzytelności etc. O ile w przypadku wkładu pieniężnego nie ma szczególnych trudności z oznaczeniem wkładu i jego wartości, tak w przypadku wkładu niepieniężnego może to być operacja bardziej skomplikowana.

Kodeks spółek handlowych nie określa wprost, co może stanowić wkład komplementariusza, przewiduje jednak określone wymogi dla komandytariuszy. Otóż, w przypadku, kiedy wkładem komandytariusza do spółki jest w całości lub w części świadczenie niepieniężne, umowa spółki określa przedmiot tego świadczenia (aport), jego wartość, jak również osobę wspólnika wnoszącego takie świadczenie niepieniężne.

Co do zasady, wkładem komandytariusza do spółki nie może być zobowiązanie do wykonania pracy lub świadczenia usług na rzecz spółki oraz wynagrodzenie za usługi świadczone przy powstaniu spółki. Ustawodawca zezwala jednak na wniesienie przez komandytariusza tego rodzaju wkładów do spółki pod warunkiem, że wartość innych jego wkładów do spółki (takich, które spełniają kryteria uznania za wkład do spółki, tj. pieniężnych lub aportowych) jest co najmniej równa sumie komandytowej. W takiej sytuacji określone w art. 107 § 2 k.s.h. składniki mogą być uznane za wkład komandytariusza do spółki. Pewne ograniczenia zostały ustanowione także dla określonego rodzaju wspólników, tzn. jeżeli komplementariuszem jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna, zaś komandytariuszem jest wspólnik tej spółki, wkładu komandytariusza nie mogą stanowić jego udziały w tej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcje tej spółki akcyjnej.

Odpowiedzialność komandytariusza

W odniesieniu do wkładów należy odróżnić dwa pojęcia – wkłady umówione oraz wkłady wniesione. Ma to istotne znaczenie dla odpowiedzialności komandytariusza za zobowiązania spółki oraz na sytuację wewnątrz spółki.

Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki komandytowej do wysokości zadeklarowanej w umowie spółki sumy komandytowej. Jest wolny od odpowiedzialności wobec wierzycieli do wysokości wkładu, jaki w rzeczywistości wniósł do spółki komandytowej (w praktyce granica odpowiedzialności jest wynikiem równania: suma komandytowa minus wartość wkładu wniesionego).

Wnoszony do spółki wkład może mieć wartość inną niż suma komandytowa, ale może też być ustalony na takim samym poziomie. Wkład może być więc większy lub mniejszy od sumy komandytowej. Jeżeli wkład jest większy lub równy sumie komandytowej i jest wniesiony w takiej wartości do spółki przez komandytariusza, co do zasady, nie ponosi on odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Jeżeli wkład komandytariusza jest wnoszony w wysokości niższej (dozwolone – art. 108 § 1 k.s.h. w przypadku przewidzenia takiej sytuacji w umowie spółki), obok ryzyka z wniesionego do spółki wkładu jako potencjalnego źródła zaspokojenia wierzyciela komandytariusz ponosi odpowiedzialność osobistą w wartości różnicy między sumą komandytową a wniesionym do spółki wkładem.

Udział w zyskach i stratach

Wkład umówiony i wniesiony przekłada się również na udział komandytariusza w zyskach i stratach spółki. Komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 123 § 1 k.s.h.). W razie wątpliwości komandytariusz uczestniczy w stracie jedynie do wartości umówionego wkładu (art. 123 § 3 k.s.h.).

W odniesieniu do wkładów istotne jest również wskazanie na regulacje znajdujące się w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym. Otóż, zgodnie z przepisem art. 38 pkt. 6) lit. e) o Krajowym Rejestrze Sądowym w dziale 1 rejestru przedsiębiorców, zamieszcza się m.in. dane obejmujące przedmiot wkładu każdego komandytariusza, z zaznaczeniem, w jakiej części został wniesiony oraz zwroty wkładów, choćby częściowe.

Ponadto przepis art. 9 ust. 3 i 4 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym mówi, że jeżeli podmiot wpisywany do rejestru przedsiębiorców działa na podstawie umowy lub statutu, do wniosku o jego wpisanie dołącza się umowę lub statut. Do wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców, wniosku dotyczącego zmiany umowy lub statutu podmiotu wpisanego do rejestru przedsiębiorców, działającego na podstawie umowy lub statutu, dołącza się także tekst jednolity umowy lub statutu, z uwzględnieniem wprowadzonych zmian. Z przytoczonych przepisów wypływa wniosek, że każdy, kto będzie przeglądał akta rejestrowe spółki, będzie miał dostęp i może uzyskać wiedzę dotyczącą wkładów komplementariuszy.

Suma komandytowa

Zasadą jest, że komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej. Suma komandytowa stanowi cyfrowo określoną w umowie spółki i wpisaną do rejestru kwotę pieniężną wyrażoną w pieniądzu polskim.

Suma komandytowa może ulec zmianie. Należy jednak pamiętać, że obniżenie sumy komandytowej nie ma skutku prawnego wobec wierzycieli, których wierzytelności powstały przed chwilą wpisania obniżenia do rejestru.

Przeczytaj również:                                                                                                                                                                Spółka komandytowa podatnikiem CIT 

Umowa spółki komandytowej – odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki

Spółka prowadzona w formie spółki komandytowej przewiduje dwie kategorie wspólników: komplementariuszy i komandytariuszy. Komplementariusz odpowiada bez ograniczeń całym swoim majątkiem solidarnie z innymi wspólnikami oraz ze spółką. Jest to odpowiedzialność osobista, zatem odpowiada on swoim majątkiem osobistym, odrębnym od majątku spółki. Jest to również odpowiedzialność o charakterze subsydiarnym. To z kolei oznacza, że egzekucja z majątku komplementariusza będzie możliwa dopiero, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się nieskuteczna.

Komandytariusz natomiast odpowiada za zobowiązania spółki komandytowej całym swym majątkiem, jednakże jedynie do wysokości zadeklarowanej w umowie spółki sumy komandytowej. Jego odpowiedzialność, tak jak odpowiedzialność komplementariusza, jest subsydiarna oraz solidarna z pozostałymi wspólnikami (komandytariuszami i komplementariuszami) i ze spółką (art. 22 § 2 k.s.h. i art. 31 k.s.h. w zw. z art. 103 k.s.h.). Ponadto jest wolny od odpowiedzialności wobec wierzycieli do wysokości wkładu, jaki w rzeczywistości wniósł do spółki komandytowej (w praktyce granica odpowiedzialności jest wynikiem równania: suma komandytowa minus wartość wkładu).

Zakres odpowiedzialności komandytariusza może się zmieniać w przypadku zwrotu lub uszczuplenia wkładów. W przypadku zwrotu wkładu w całości albo w części odpowiedzialność komandytariusza zostaje przywrócona w wysokości równej wartości dokonanego zwrotu. W przypadku uszczuplenia majątku spółki przez stratę uważa się za zwrot wkładu w stosunku do wierzycieli każdą wypłatę dokonaną przez spółkę na rzecz komandytariusza przed uzupełnieniem wkładu do pierwotnej wartości określonej w umowie spółki. Dokonanie takich wypłat nie wymaga wpisu do rejestru.

Prowadzenie spraw i reprezentowanie spółki

W pierwszej kolejności należy wskazać, że w odniesieniu do kwestii prowadzenia spraw spółki kodeks spółek handlowych przewiduje zasady z jednoczesnym dopuszczeniem możliwości ich modyfikacji w umowie spółki, na co wskazuje zwrot – „chyba że umowa spółki stanowi inaczej”.

Zgodnie z przepisem art. 121 § 1 k.s.h. komandytariusz nie ma ani prawa, ani obowiązku zajmowania się sprawami spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. A contrario, prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki mają, co do zasady, komplementariusze. Ustawodawca dopuścił jednak możliwość, by wspólnicy mogli w umowie ułożyć inaczej wewnętrzne stosunki w spółce. Należy pamiętać, że kwestia prowadzenia spraw spółki oraz odstępstwa od przewidzianej zasady wywierają skutki prawne w stosunkach pomiędzy wspólnikami (w stosunkach wewnętrznych spółki). Nie mają natomiast wpływu na zasady i sposób reprezentacji spółki na zewnątrz tzn. w stosunku do osób trzecich oraz na zasady i zakres odpowiedzialności wspólników wobec osób trzecich. W sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki zawsze wymagana jest zgoda komandytariusza (w domyśle, każdego z komandytariuszy), chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

W przypadku zbycia ogółu praw i obowiązków komandytariusza na nabywcę nie przechodzi prawo do prowadzenia spraw spółki.

Reprezentacja spółki w stosunkach zewnętrznych

W stosunkach zewnętrznych, co do zasady, spółkę komandytową również reprezentuje komplementariusz lub komplementariusze, w sposób wskazany w umowie spółki (jednoosobowo, łącznie etc.). Dopuszcza się również, że jeden lub większa ilość komplementariuszy może być pozbawionych prawa reprezentacji spółki. Zastrzega się jednak, że przynajmniej jeden komplementariusz musi pozostać uprawniony do reprezentowania spółki.

Komandytariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik. Oznacza to, że komandytariusz nie może reprezentować spółki komandytowej jako jej wspólnik. Zatem wymagane do tego będzie odpowiednie umocowanie przez spółkę, tj. udzielenie odpowiedniego pełnomocnictwa:

  • ogólnego,
  • do czynności określonego rodzaju,
  • do oznaczonej czynności prawnej,
  • prokury.

Pełnomocnictwo lub prokurę można ustanowić już w umowie spółki. Obowiązkiem komandytariusza jest ujawnienie takiego pełnomocnictwa osobie trzeciej. Jeżeli komandytariusz dokona w imieniu spółki czynności prawnej, nie ujawniając swojego pełnomocnictwa, odpowiada za skutki tej czynności wobec osób trzecich bez ograniczenia; dotyczy to także reprezentowania spółki przez komandytariusza, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres.

Udział w zysku i stracie

W spółce komandytowej uczestnictwo w zyskach przez komplementariusza i komandytariusza wygląda nieco odmiennie. Udział w zyskach i stratach komplementariusza uregulowano w ten sposób, że ma on prawo do udziału w zysku i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Natomiast udział komandytariusza w zyskach i stratach zasadniczo uzależniają wkłady wniesione.

Wkłady wniesione to te, które spółka rzeczywiście przeniosła lub udostępniła.

Wkłady umówione natomiast obejmują te, na które wspólnicy umówili się w umowie spółki. W chwili zawiązywania spółki można ustalić, że rzeczywiste wniesienie wkładu przez komandytariusza nastąpi później, zatem wkład określony w umowie to wkład umówiony. Komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki (chyba że umowa spółki stanowi inaczej). Rzeczywiste wniesienie wkładu zwiększa poziom uczestnictwa w zysku. Udział komandytariusza w stratach następuje proporcjonalnie do poziomu wkładu umówionego, chyba że umowa stanowi inaczej.

Rozwiązanie spółki

Spółka komandytowa, co do zasady, ulega rozwiązaniu w przypadkach tożsamych do określonych w przepisie art. 58 k.s.h. ze względu na brak odrębnego uregulowania w przepisach dotyczących spółki komandytowej.

Z art. 64 § 1 k.s.h. wynika ponadto, że pomimo śmierci lub ogłoszenia upadłości wspólnika oraz pomimo wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela spółka trwa nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami, jeżeli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią. Możliwe jest zatem wskazanie już w umowie spółki, iż w określonych powyżej przypadkach nie następuje rozwiązanie spółki.

Dodatkowo w stosunku do komandytariuszy przewidziano pewną odrębność w przepisie art. 124 k.s.h. Otóż, śmierć komandytariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki. Spadkobiercy komandytariusza powinni wskazać spółce jedną osobę do wykonywania ich praw. Czynności dokonane przez pozostałych wspólników przed takim wskazaniem wiążą spadkobierców komandytariusza. Podział udziału komandytariusza w majątku spółki między spadkobierców jest skuteczny wobec spółki jedynie za zgodą pozostałych wspólników.

Likwidacja spółki

W przypadkach określonych w art. 58 k.s.h., czyli kiedy wystąpią przesłanki do rozwiązania spółki, czyli:

  • przyczyny przewidziane w umowie spółki,
  • jednomyślna uchwała wszystkich wspólników,
  • ogłoszenie upadłości spółki,
  • śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości,
  • wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika,
  • prawomocne orzeczenie sądu,

należy przeprowadzić likwidację spółki, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki.

Przyjmuje się, że inny sposób zakończenia działalności spółki może polegać m.in. na:

  • podziale składników majątkowych między wspólników bez konieczności spieniężenia majątku spółki;
  • rozdysponowaniu majątkiem poprzez zbycie przedsiębiorstwa spółki lub jego zorganizowanej części na rzecz osób trzecich, jak również na rzecz jednego lub kilku wspólników z obowiązkiem spłaty udziałów na rzecz wspólników;
  • przeniesieniu niektórych aktywów spółki do istniejącej lub utworzonej spółki.

W odniesieniu do spółki komandytowej stosuje się odpowiednio przepisy o likwidacji spółki jawnej. Celem likwidacji jest doprowadzenie do spłacenia długów spółki oraz dokonanie podziału ewentualnej nadwyżki miedzy wspólników. Wspólnicy nie mają już obowiązku współdziałania w dążeniu do realizacji celów spółki, a jedynie do współpracy celem likwidacji.

Likwidatorami są wszyscy wspólnicy. Wspólnicy mogą powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Uchwała wymaga jednomyślności, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Zgłoszenie likwidacji do KRS

Do sądu rejestrowego należy zgłosić:

  • otwarcie likwidacji,
  • nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy do doręczeń na terytorium Unii Europejskiej,
  • sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany.

Każdy likwidator ma prawo i obowiązek dokonania zgłoszenia.

Likwidację prowadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji”. Otwarcie likwidacji powoduje wygaśnięcie prokury. W okresie likwidacji nie można ustanowić prokury.

Likwidatorzy powinni zakończyć bieżące interesy spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki. Nowe interesy można podejmować tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku. W stosunkach wewnętrznych likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników. Likwidatorzy ustanowieni przez sąd powinni stosować się do jednomyślnych uchwał powziętych przez wspólników oraz przez osoby mające interes prawny, które spowodowały ich ustanowienie.

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career