Sprzedaż premiowana, czyli co polskie prawo na gazetę z dołączoną próbką nowego kremu?

W gospodarce wolnorynkowej przedsiębiorstwa, które walczą o nabywców swoich towarów i usług, stosują różnorodne praktyki handlowe. Zachęcenie do zakupu towarów przez przyznanie za jego dokonanie nieodpłatnej premii zwiększa atrakcyjność dobra. Klienci, mając do wyboru podobne lub zamienne towary, decydują się na zakup tych, do których dołączono tzw. „gratisy”. Coraz więcej sprzedawanych produktów jest oferowanych z nieodpłatną premią (np. w postaci płyty, próbki kremu czy kawy). Czym jest sprzedaż premiowana? Co na to polskie prawo?

Bezpłatna premia

Zgodnie z art. 17a ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dalej jako „uznk”) czynem nieuczciwej konkurencji jest sprzedaż konsumentom towarów lub usług połączona z przyznaniem wszystkim albo niektórym nabywcom towarów lub usług nieodpłatnej premii, w postaci towarów lub usług odmiennych od stanowiących przedmiot sprzedaży, z zastrzeżeniem ust. 2. Przepis ten zakazuje więc sprzedaży towarów konsumentom w połączeniu z tzw. nieodpłatną premią. Pojęcia tego nie zdefiniowano jednak wprost w ustawie.

Zgodnie z definicją zawartą w Słowniku języka polskiego PWN, premia to «nagroda za coś, często mająca zachęcić do czegoś osobę nagradzaną» lub «bezpłatny dodatek dla prenumeratorów jakiegoś pisma, wydawnictwa itp.». Jest to zatem synonim podwyżki. Rozumie się ją jako zwiększenie, podniesienie, powiększenie, podwyższenie, pomnożenie. W odniesieniu do tego zwrotu w omawianym przepisie ustawy przyjmuje się, że premię stanowią wszelkie dodatkowe korzyści materialne uzyskiwane przez nabywcę towaru lub usługi.

Sprzedaż premiowana – istotna jest nieodpłatność

W ujęciu ustawowym te „dodatkowe korzyści” towarzyszące sprzedaży towarów lub usług mają być dokonywane bezpłatnie. Przyznanie premii nie może się wiązać zatem z jakąkolwiek formą odpłatności, nawet symboliczną. Jeśli do towaru podstawowego sprzedawca doda jakiś produkt (np. płytę lub próbkę kremu), to klient otrzymuje premię. Za taką premię nie może w żaden sposób uiszczać opłaty.

W tym kontekście odpowiedzieć należy na pytanie, czy zwiększając jedynie nieznacznie cenę towaru lub usługi (w związku z dołączeniem „premii” w postaci innego towaru lub usługi), przedsiębiorca popełnia czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu art. 17a uznk, czy też nie. Z literalnego brzmienia przepisu wynika, że zakazem objęto sytuację, w której konsument otrzymuje dodatek (premię) nieodpłatnie. Odbywa się to więc bez ponoszenia dodatkowych kosztów. Oznacza to, że każda forma zapłaty spowoduje, iż wskazane przesłanki ustawowe nie zostaną spełnione. Należy jednak mieć na uwadze, że symboliczna kwota może mieć charakter omijania przepisów.

Sprzedaż premiowana – dwa produkty w cenie jednego?

Kolejną przesłanką ustawową jest to, aby dodawany towar (usługa) był odmienny, czyli inny od stanowiącego przedmiot sprzedaży. Tak więc ustawodawca jako czyn niedozwolony określił sprzedaż towaru (usługi) głównego, do którego nieodpłatnie zostaje dodany towar rodzajowo inny (odmienny) od zakupionego. Oznacza to, że zasadą jest premia w postaci towaru tożsamego (typu dwa produkty w cenie jednego).

Wyjątek przewiduje jednak art. 17a ust. 2 uznk, który stanowi, że dozwolone jest premiowanie poprzez dodanie towaru odmiennego, jeśli ma on „niewielką wartość” lub jest „próbką towaru”. Czym jest próbka? Dla zobrazowania przywołać można art. 7 ust. 7 ustawy o podatku od towarów i usług.

Zgodnie z nim: Przez próbkę (…) rozumie się identyfikowalne jako próbka egzemplarz towaru lub jego niewielką ilość, które pozwalają na ocenę cech i właściwości towaru w jego końcowej postaci, przy czym ich przekazanie (wręczenie) przez podatnika: 1) ma na celu promocję tego towaru oraz 2) nie służy zasadniczo zaspokojeniu potrzeb odbiorcy końcowego w zakresie danego towaru, chyba że zaspokojenie potrzeb tego odbiorcy jest nieodłącznym elementem promocji tego towaru i ma skłaniać tego odbiorcę do zakupu promowanego towaru.

Zgodnie z powyższą definicją, próbką jest zatem nie tylko niewielka ilość danego towaru. Będzie nią również jego egzemplarz. Decydującą rolę przy ustalaniu, czy mamy do czynienia z próbką, odgrywać powinna analiza kontekstu gospodarczego transakcji.

Loterie promocyjne

Artykuł 17a ust. 2 pkt 2 uznk wskazuje także, iż nie popełnia się czynu, o którym mowa w ust. 1 tego artykułu, gdy premię stanowią wygrane w loteriach promocyjnych, organizowanych na zasadach przewidzianych ustawą o grach hazardowych, lub konkursach, których wynik nie zależy od przypadku.

Jeśli chodzi o pierwszy wyjątek, to zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o grach hazardowych: Grami losowymi są gry, w tym urządzane przez sieć Internet, o wygrane pieniężne lub rzeczowe, których wynik w szczególności zależy od przypadku.

Jak podkreślono w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30 września 2014 r. (sygn. II GSK 1852/13), gra ma charakter losowy, gdy dla gracza jej wynik jest nieprzewidywalny. Wprowadzenie do gry różnych elementów dodatkowych (np. wiedzy lub zręczności) postrzega się jako działanie mające na celu stworzenie pozoru losowości, które nie pozbawiają gry charakteru losowego. Jeśli w konsekwencji wynik całej gry zależy od przypadku. Nie stanowi także deliktu konkurencji premia w postaci towaru lub usługi, stanowiąca wygraną w konkursie, w którym wynik nie zależy od przypadku.