Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Czyn zagrożony surową karą jako przesłanka zastosowania tymczasowego aresztowania

Spis treści
rozwiń spis treści

W przedmiotowej sprawie, po wydaniu wyroku skazującego wobec oskarżonego na karę czterech lat i sześciu miesięcy pozbawienia wolności, Sad Okręgowy orzekł o przedłużeniu tymczasowego aresztowania, wskazując jako podstawy prawne tej decyzji art. 263 § 7 k.p.k. oraz art. 258 § 2 k.p.k.

Na postanowienie to zażalenie złożył obrońca oskarżonego. Zarzucił on między innymi zastosowanie tymczasowego aresztowania w sytuacji, gdy w stosunku do oskarżonego wystarczające jest zastosowanie nieizolacyjnych środków zapobiegawczych.

Dodatkowo skarżący wskazał brak należytego rozważenia rodzaju i charakteru obaw dla prawidłowego toku postępowania, jakie należy wiązać z wymierzeniem oskarżonemu kary orzeczonej w wyroku.

Skarżący domagał się zmiany zaskarżonego postanowienia poprzez niestosowanie tymczasowego aresztowania bądź zmiany tego postanowienia poprzez uzależnienie uchylenia tymczasowego aresztowania od wpłaty przez oskarżonego poręczenia majątkowego.

Orzeczenie Sądu Apelacyjnego

Zdaniem Sądu Apelacyjnego kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia ma ocena argumentu zażalenia odwołującego się do charakteru przesłanki z art. 258 § 2 k.p.k., tj. zagrożenia surową karą. Skarżący, przytaczając orzeczenie tut. Sądu, przekonuje, że nie ma ona charakteru samoistnego, zatem nie może istnieć jako wyłączna podstawa aresztowania (przedłużenia stosowania tego środka).

Obecny skład tego Sądu inaczej postrzega znaczenie zasadniczych argumentów, które legły u podstaw tego stanowiska. Pierwszy z nich polega na powołaniu się na treść art. 258 § 4 k.p.k. Wspomniane orzeczenie Sądu Apelacyjnego (na które powołał się skarżący) nie rozwija go szerzej, poprzestając tylko na wskazaniu tego przepisu. Wydaje się jednak, że ma na uwadze wymienioną tam konieczność uwzględnienia przy stosowaniu aresztowania rodzaju i charakteru obaw wskazanych w przesłankach aresztowania wymienionych w podstawach szczególnych z § 1- 3 art. 258 k.p.k., ich nasilenie i zagrożenie dla prawidłowego toku postępowania w określonym jego stadium.

Zapewne w omawianym judykacie jest to interpretowane jako konieczność powiązania przesłanki surowości grożącej kary z jedną bądź dwoma przesłankami ujętymi w art. 258 § 1 pkt 1 bądź w § 3 tego artykułu. W przekonaniu Sądu Apelacyjnego ten kierunek interpretacyjny nie jest trafny. Podobny pogląd wyrażono też w notce redakcyjnej pod publikacją tego postanowienia w Krakowskich Zeszytach Sądowych jako stanowisko większości sędziów Wydziału Karnego tego Sądu.

Obawy co do surowości kary muszą być realne

Potrzeba uwzględniania okoliczności wskazanych w § 4 art. 258 k.p.k. w przypadku stosowania tymczasowego aresztowania na podstawie przesłanki surowej kary oznacza jedynie konieczność dostrzeżenia i rozważenia, czy obawy wynikające z surowości grożącej kary są realne. Po pierwsze – w świetle zarzutu, który podlega ocenie w zakresie kwalifikacji prawnej również w trybie stosowania środków zapobiegawczych. Po drugie – czy „realność” ta nie uległa zmianie (nie zmniejszyła się w istocie) po upływie pewnego czasu, jak to się dzieje, gdy tymczasowe aresztowanie trwa długo przed zakończeniem postępowania.

Natomiast nie ma uzasadnienia poszukiwanie w treści tego przepisu koniecznego związku z inną podstawą aresztowania. Warto zauważyć, że Sąd Najwyższy – orzekając co prawda w stanie prawnym, w którym przepis art. 258 § 4 k.p.k. miał inne brzmienie, jednoznacznie opowiedział się za samoistnym charakterem podstawy z art. 258 § 2 k.p.k.

Natomiast przytaczane we wspomnianym judykacie Sądu Apelacyjnego orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Trybunału Konstytucyjnego, akcentujące silnie gwarancyjne zasady procesu i wskazujące na konieczność rygorystycznego stosowania aresztowania jako środka najgłębiej ingerującego w wolność osobistą jednostki – nie formułują jednak stanowiska oznaczającego niesamodzielny charakter omawianej przesłanki. Niezbędność wskazania – obok podstawy w postaci zagrożenia surową karą – konieczności stosowania aresztowania dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania, jak to wskazał Trybunał Strasburski, nie może odgrywać przypisywanej mu w tym rozstrzygnięciu roli. Jest to po prostu powtórzenie wymogu obecnego i w polskiej procedurze (art. 249 § 1 k.p.k.) jako warunku stosowania jakichkolwiek środków zapobiegawczych.

Co więcej, w jednym z tych wyroków (Ł. p. Polsce) stwierdzono wprost, że surowość wyroku, jaki może zapaść w przyszłości i związany z nim ciężar gatunkowy stawianych zarzutów daje organom krajowym uzasadnioną podstawę do przyjęcia ryzyka ucieczki, a nawet popełnienia ponownego przestępstwa.

Oparcie w Sądzie Najwyższym

Oba te judykaty powołano we wspomnianej uchwale Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2012 (I KZP 18/11). Nie ma wątpliwości, iż Trybunał akceptuje funkcjonowanie szczególnego domniemania wynikającego z prognozowanej kary i ciężaru zarzutów. Jedyne zastrzeżenia formułowane w orzecznictwie strasburskim dotyczą ograniczenia okresu trwania aresztowania opartego na tej podstawie. To w pełni aktualizuje powołana wyżej analiza fragmentu przepisu art. 258 § 2 k.p.k. Ponadto jest potrzeba badania na bieżąco tej przesłanki stosownie do upływu czasu właśnie i rezultatu wykonanych czynności procesowych.

W sprawie niniejszej oskarżony został skazany przez sąd I instancji na karę 4 lat i 6 i miesięcy pozbawienia wolności, zatem powyżej 3 lat. To stanowi minimum orzeczonej kary dla stosowania aresztowania na podstawie z art. 258 § 2 k.p.k. Okres zaliczonego na poczet tej kary tymczasowego aresztowania wyniósł rok i 6 miesięcy. Pozostaje zatem do odbycia kara w rozmiarze trzech lat. Należy ją traktować jako karę surową, której perspektywa może skłaniać oskarżonego do jej uniknięcia w sposób bezprawny. Tym bardziej, że kara odbiega od żądanej przez oskarżyciela kary o rozmiarze daleko surowszym, a postępowanie znajduje się wszak na etapie międzyinstancyjnym.

Trzeba też dostrzec, że w istocie Sąd Okręgowy powołał się na podstawę aresztowania określoną w art. 258 § 1 pkt 1 k.p.k., choć jej nie nazwał normatywnie. Stwierdził bowiem, iż obawa przed podjęciem przez oskarżonego działań zmierzających do uniknięcia surowej kary uzasadniona jest także posiadaniem przez oskarżonego centrum życiowego w Anglii i tylko czasowym przebywaniem na terenie Polski. Okoliczność ta mieści się w zakresie tej przesłanki z jej końcowej części. W tej sytuacji inne środki zapobiegawcze, w tym proponowane przez obrońcę poręczenie majątkowe nie spełniłoby potrzeby zabezpieczenia procesu.

Stan zdrowia musi być zbadany

Zdaniem Sądu Apelacyjnego ocena podniesionych przez obrońcę oskarżonego okoliczności dotyczących aktualnego stanu zdrowia oskarżonego w związku z przedstawionymi kserokopiami wyników z jego badań wymaga specjalistycznej wiedzy medycznej. Zatem oceny tej kwestii z uwzględnieniem stosownej opinii obejmującej zarówno diagnozę co do jego stanu zdrowia obecnie, ale też możliwości leczenia oskarżonego w warunkach zakładu karnego, wreszcie wpływu izolacji więziennej na wystąpienie zagrożeń o jakich mowa w art. 259 § 1 pkt 1 k.p.k. Sąd Okręgowy wydając zaskarżone postanowienie nie dysponował informacjami nakazującymi stosowanie ostatnio wymienionego przepisu. Zaistniała jednakże po wydaniu zaskarżonego postanowienia sytuacja nie zwalnia tego Sądu (prowadzącego aktualnie postępowanie międzyinstancyjne) z powinności zbadania zasygnalizowanych obecnie przez obrońcę kwestii (art. 253 § 1 k.p.k.) i podjęcia odpowiedniej do ustalonych okoliczności decyzji podlegającej także kontroli instancyjnej (art. 252 § 1 k.p.k.).

Sąd Apelacyjny utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career