Jak funkcjonuje system wspierania dziecka i rodziny?

Wsparcie rodziny jest niewątpliwie jednym z priorytetów w działalności polityki społecznej. Jej celem jest postęp społeczny i optymalizacja życia. Rodzina jest podstawą społeczeństwa. To bowiem od jej kondycji i odpowiedzialności osób tworzących ją zależy, jak będą funkcjonować w społeczeństwie jej członkowie, wymaga ona zatem szczególnej ochrony. Jak funkcjonuje system wspierania dziecka i rodziny?

Ochrona prawna dziecka i rodziny

Rodzina jest podstawowym środowiskiem funkcjonowania i rozwoju dziecka. Wartość rodziny jest więc wartością bezcenną. Dobrej rodziny w procesie wychowania i wzrastania dzieci nie jest w stanie zastąpić nikt. Właśnie dlatego polityka państwa oraz wszelkie działania instytucji samorządowych i organizacji pozarządowych nakierowane są na pomoc udzielaną rodzinie i w rodzinie. Wiele aktów prawnych określa ich prawa.

Prawa rodziny i prawa dziecka przede wszystkim określa natomiast Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej.

• Małżeństwo, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką państwa (art. 18);
• Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami (art. 48);
• Państwo ma obowiązek uwzględnienia w swojej polityce społecznej i gospodarczej dobra rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych (art. 71);
• Ochrona dziecka należy do konstytucyjnych obowiązków państwa. Każdy ma prawo zażądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych (art. 72).

Najważniejszym dokumentem, który określa prawa dziecka jest Konwencja o Prawach Dziecka. Stanowi ona zobowiązanie tego, że państwo podejmie programy i działania na rzecz dzieci zmierzających do wyeliminowania ubóstwa oraz przemocy. Zapewnia ona, że na rzecz równych szans edukacyjnych i rozwojowych dzieci zostały podjęte określone działania. Konwencja określa nie tylko prawa dziecka, ale również prawa i obowiązki rodziców oraz państwa wobec dzieci w sferze pomocy dziecku i rodzinie.

Ale nie jest to jedyny dokument, warto również zapoznać się z innymi.

• Deklaracja Praw Dziecka – uchwalona przez Zgromadzenie Ligi Narodów w 1924 roku, zwana też Deklaracją Genewską,
• Deklaracja Praw Dziecka – proklamowana przez zgromadzenie ONZ w 1959 roku, była rozszerzeniem Deklaracji Genewskiej,
• Europejska Strategia na Rzecz Dzieci – opublikowany w 1995 roku dokument, określający modelowy zakres ochrony prawnej dziecka, jaki powinien obowiązywać we wszystkich państwach członkowskich UE,
• Europejska Konwencja o Wykonywaniu Praw Dzieci – uchwalona w 1996 roku, stanowiąca zbiór zasad obowiązujących w państwach członkowskich UE w ramach ochrony praw dziecka.

Aksjologiczne podstawy systemu pomocy

Aksjologia, według Encyklopedii PWN, to dziedzina filozofii, której przedmiotem są wartości. Przede wszystkim bada ona naturę wartości, ustala normy i kryteria wartościowania oraz hierarchie wartości. W szerokim rozumieniu jest to ogólna teoria wartości.

Zasada pomocniczości

Najważniejszym filarem, na którym oparte są rozwiązania prawne systemu pomocy dziecku i rodzinie, jest zasada pomocniczości. Zasada ta jest także podstawą aksjologiczną Konwencji o Prawach Dziecka, o czym możemy przeczytać w preambule:

[...] rodzina jako podstawowa komórka społeczeństwa oraz naturalne środowisko rozwoju i dobra wszystkich jej członków, a w szczególności dzieci, powinna być otoczona niezbędną ochroną oraz wsparciem, aby mogła w pełnym zakresie wypełniać swoje obowiązki w społeczeństwie [...].

W myśl zasady pomocniczości struktury społeczności wyższej i wyżej zorganizowanej (samorządy, administracje publiczne, państwo) nie powinny podejmować żadnych działań w społeczności niżej, gdy ta społeczność jest w stanie rozwiązać problem samodzielnie. W przypadku rodziny – wspólnoty wyższe powinny uszanować jej autonomię, dopóki jest w stanie radzić sobie sama. Gdy pojawiają się problemy, i rodzina nie jest sama w stanie znaleźć odpowiedniego rozwiązania, powołuje się tzw. subsydiarne stowarzyszenie. Pomoc na tym etapie powinna być realizowana z uwzględnieniem przede wszystkim aktywności i woli zainteresowanych pomocą. Trzecim elementem zasady pomocniczości jest subsydiarna redukcja. To przesłanie dla instytucji pomocy, aby zakończyć wspomaganie, kiedy rodzina jest już w stanie się usamodzielnić.

Zasada autonomii rodziny

Kolejną zasadą jest zasada autonomii rodziny:

[...] nikt nie może być narażony na samowolną lub bezprawną ingerencję w jego życie prawne, rodzinę, dom czy korespondencję ani też na bezprawne zamachy na jego cześć i dobre imię. Każdy ma prawo do ochrony prawnej przed tego rodzaju ingerencjami i zamachami [...].

W polskim prawie zasada autonomii rodziny postrzegana jest przez ochronę prawną życia prywatnego, rodzinnego, ochrony czci i dobrego imienia. Jest to również prawo do decydowania o swoim życiu prywatnym.

Zasada prymatu rodziny

Karta Praw Rodziny w trafny sposób definiuje zasadę prymatu rodziny:

Rodzice, ponieważ dali życie dzieciom, mają pierwotne, niezbywalne prawo i pierwszeństwo do wychowywania potomstwa i dlatego muszą być uznani za pierwszych i głównych jego wychowawców.

Rodzina ma naturalne prawo i pierwszeństwo w wychowaniu. Gdy rodzina nie wywiązuje się ze swoich obowiązków i narusza dobro dziecka, sąd, na mocy prawa, może interweniować. Do rodziców należy szereg decyzji podejmowanych w sprawie dzieci i nawet podczas gdy zostanie zawieszona lub ograniczona ich władza, nie znosi ona uprawnień do tzw. kierowania potomstwem.

Zasada poszanowania prawa dziecka do życia w rodzinie

Zasada poszanowania prawa dziecka do życia w rodzinie, z uwzględnieniem prymatu rodziców w wychowaniu dziecka, to zobowiązanie wszystkich uczestników pieczy zastępczej nad dzieckiem do działań na rzecz powrotu do rodziny naturalnej. Realizację tej zasady wyraża się w zobowiązaniu do podtrzymywania przez dziecko więzi emocjonalnych z rodziną oraz prowadzenie działań na rzecz powrotu do rodziny.

Zasada personalizmu

Zasada personalizmu jest bardzo ważną zasadą, na której został opart cały system pomocy dziecku i rodzinie. Personalistyczne podejście do dziecka to poszanowanie jego podmiotowości we wszystkich sprawach, które go dotyczą. To również respektowanie prawa do wysłuchania dziecka w toku podejmowanych o nim decyzji.

Zasada planowania stałości opieki

Kolejną ważną zasadą jest zasada planowania stałości opieki. Rozumiana jest jako zobowiązanie do podjęcia, w możliwie najkrótszym czasie, wiążących decyzji dotyczących przyszłości dziecka. Dzięki temu uniknąć można umieszczenia dziecka poza rodziną oraz do skrócenia pobytu dziecka w opiece zastępczej. Wyrażona jest ona poprzez przygotowanie i konsekwentne realizowanie planu pomocy dziecku. To również okresowa ocena sytuacji dziecka w rodzinnych formach opieki.

Godność dziecka i jego prawa

Zarówno w Konstytucji Rzeczpospolitej, jak i Konwencji Praw Dziecka znaleźć można zapis o godności i podmiotowości dziecka w oblicz prawa. Dodatkowo w Konstytucji RP znajduje się zobowiązanie dotyczące szczególnej ochrony prawnej dziecka (art 72). Oraz pośrednio przez objecie ochroną prawną rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa i małżeństwa (art. 18). Godność jest wartością przyrodzoną każdemu człowiekowi. Stanowi o jego wyjątkowości w świecie oraz domaga się szczególnych, chroniących ją praw i poszanowania. Godność dziecka oparta jest na tych samych czynnikach. Z uwagi na to, że dziecko nie jest istotą samodzielną, swoje osobowe cechy rozwija w odpowiedni sposób. To właśnie przez wzgląd na ten proces rozwoju powinno się zapewnić mu odpowiednie warunki do wzrostu. Wymaga to szczególnej ochrony i troski. Podstawowym elementem odpowiedniego wzrostu jest prawo, które chroni pełny wymiar człowieczeństwa.

Prawa dziecka określa Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta przez ONZ w 1989 roku. Przy ich powstawaniu zwracano uwagę na trzy podstawowe zasady. Zasada dobra dziecka – zwraca uwagę, że wszystkie działania podejmowane wobec dziecka muszą leżeć w jego interesie. Kolejną zasadą jest zasada równości. Nawiązuje ona do równości wszystkich dzieci wobec prawa. Ostatnią zasadą jest zasada pomocy państwa. Według niej państwo zobowiązane jest do pomagania rodzicom, którzy tego potrzebują.

Listę praw dziecka można podzielić na parę kategorii, do krótkich zaliczają się prawa:

• cywilne,
• wolności osobistej,
• umożliwiające rozwój dziecka,
• socjalne,
• ekonomiczne,
• kulturalne,
• polityczne i publiczne.

System wspierania rodziny - zintegrowany system pomocy

Integracja usług czy też działań na rzecz rodziny staje się obiektem zainteresowania wielu ośrodków naukowych. Samo słowo "integracja" może być definiowane na różne sposoby. Odnosi się ono zarówno do sfer życia, jak i obiektów materialnych czy idei. Najprostszą definicję podaję Słownik języka polskiego. Zgodnie z tą definicją, jest to proces tworzenia całości z wielu części. Celem integracji jest zbieranie wielu elementów i scalanie ich, aby mogły funkcjonować jako jeden system. Integracja w granicach wsparcia i pomocy rodzinom może następować na różnych poziomach i w różnych perspektywach.

Zintegrowany system pomocy pozwala na zmianę podejścia – to klient staje w centrum oddziaływania, a nie instytucja (jako główna kategoria pomocowa). Brak integracji usług jest niekorzystny dla obu stron. Proces integracji pomaga w przejściu od modelu stawiającego w centrum instytucję, do modelu skoncentrowanego na kliencie.

Przykłady instytucji

Do kluczowych instytucji, funkcjonujących w ramach zintegrowanego systemu pomocy, można bez wątpienia zaliczyć instytucje wypisane poniżej.

• Powiatowe centrum pomocy rodzinie – do jego zadań należy m.in. obowiązek organizacji, nadzoru, zarządzania i finansowania systemu pieczy zastępczej nad dzieckiem, udzielanie wsparcia, kwalifikowanie kandydatów na rodziców zastępczych, powierzenie dzieci do opieki zastępczej oraz udzielanie pomocy usamodzielniającym się wychowankom.
• Sąd rodzinny – sąd zobowiązany do współdziałania z organami administracji państwowych w kwestiach doboru rodzin zastępczych, a także w zakresie i formach pomocy państwa dzieciom umieszczanym w rodzinach zastępczych.
• Policja – do zadań policji należą zadania w zakresie rozpoznania, zapobiegania i wykrywania przestępstw czy wykroczeń. Co ważne, w ramach przeciwdziałania przemocy w rodzinie policja wprowadziła od 1998 roku procedurę "Niebieskiej Karty".  Składa się ona z czterech kart:
  • A – pozwala na udokumentowanie sytuacji na miejscu zdarzenia, opisu działań podejmowanych podczas interwencji policji, zgodę ofiar przemocy na udostępnianie ich danych organizacjom i instytucjom pomocowym. Karta ta jest podstawą do wszczęcia postępowania przygotowawczego.
  • B – to informacja dla ofiar przemocy o katalogu przestępstw, zawiera adresy i telefon krajowych oraz lokalnych instytucji pomocy ofiarom przemocy.
  • C – dotyczy analizy sytuacji osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie,
  • D – wypełniana przez przedstawiciela interdyscyplinarnego podejmującego interwencje. Dotyczy osób, wobec których jest podejrzenie stosowania przemocy.
  • Policja jest zobowiązania do podjęcia wyzwania obywatela, także jeśli wzywa dziecko.
• Kuratela sądowa – do ich zadań należą zadania wychowawczo-resocjalizacyjne, diagnostyczne, profilaktyczne i kontrolne. To także ustalanie warunków życia nieletniego, udzielanie pomocy opiekunom w zakresie sprawowanej opieki, wskazywanie kandydatów na opiekunów.
• Służba zdrowia – lekarz lub pielęgniarka ma obowiązek powiadomić inne służby społeczne o występowaniu przemocy wobec dziecka (nie obowiązuje tajemnica lekarska). W sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia dziecka, a gdy rodzic odmawia zgody na wykonanie zabiegu medycznego, lekarz musi podjąć decyzję.

Sądowe formy ingerencji w rodzinie

Gdy inne środki pomocy rodzinie zawiodą, a rodzice nadal naruszają dobro dziecka, dochodzi do ingerencji sądu. Do sądowych form ingerencji w rodzinie zaliczamy: ograniczenie władzy rodzicielskiej, zawieszenie władzy rodzicielskiej oraz jej całkowite pozbawienie.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej

Zgodnie z art.109 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ograniczenie władzy rodzicielskiej może wynikać z faktu zagrożenia dobra dziecka. Może też wynikać z sytuacji, w której nie ma bezpośredniego zagrożenia dobra, jednak brak jest wspólności domowej dziecka z obojgiem rodziców. Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie pozbawia rodziców określonych praw i obowiązków. Rodzice dalej korzystają z praw cywilnych: mogą dziedziczyć po dziecku, spoczywa na nich obowiązek alimentacyjny oraz posiadają prawo styczności z dzieckiem. W uzasadnionych przypadkach sąd decyduje o ograniczeniu zakresu tych praw i obowiązków.

Przeczytaj również:
Jakie uprawnienia ma rodzic z ograniczoną władzą rodzicielską?

Zawieszenie władzy rodzicielskiej

Zawieszenie władzy rodzicielskiej określa art. 110 KRiO. Jest to specyficzna, okresowa ingerencja we władzę rodzicielską. Sąd opiekuńczy orzeka w razie "przemijającej przeszkody" oraz uchyla w wypadku, gdy przeszkoda zostanie usunięta. Przyczynami będącymi podstawą do zawieszenia władzy rodzicielskiej mogą być przykładowo:

• wyjazd rodzica za granicę,
• odbywanie przez rodzica kary pozbawienia wolności,
• długotrwały pobyt w zakładzie leczniczym (np. choroba psychiczna, leczenie uzależnień),
• praca kontraktowa poza miejscem zamieszkania.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej

Do pozbawienia władzy rodzicielskiej dochodzi, kiedy nie może być ona wykonywana z powodu długotrwałej przeszkody lub nadużywania przez rodziców władzy rodzicielskiej. Innym powodem może być rażące zaniedbanie obowiązków względem dziecka. Pozbawienie władzy rodzicielskiej określa art. 111 KRiO. W razie ustania przyczyn, które były powodem pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd może ponownie ją przyznać.

System wspierania rodziny - specjalistyczne formy pomocy i wsparcia

Interwencja w rodzinę powinna skutkować programem naprawczym w środowisku lokalnym z rozbudowaną formą pomocy. Bez wątpienia można do tych form zaliczyć np. pracę kontaktową z rodziną, terapię rodzin, środowiskowe formy pomocy i wsparcia. Przede wszystkim chodzi tu o takie formy pomocy, których powołanie i prowadzenie jest obowiązkiem na mocy ustawy o pomocy społecznej. Należą do nich instytucjonalne formy pomocy rodzinie, mając jednocześnie status publicznych lub niepublicznych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej. Prowadzą one niekiedy (na szczeblu gminy czy powiatu) takie formy pomocy jak:

• mieszkania chronione,
• jednostki specjalistycznego poradnictwa rodzinnego,
• ośrodki interwencji kryzysowej,
• placówki opiekuńczo-wychowawcze wsparcia dziennego.

Mieszkania chronione

To forma pomocy dla osób, które, ze względu na trudną sytuację życiową (wiek, niepełnosprawność, czy chorobę) potrzebują wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. Chociaż jednocześnie są na tyle samodzielne, że nie wymagają opieki całodobowej. Na pobyt w mieszkaniu chronionym mogą liczyć np. usamodzielnieni wychowankowie rodzin zastępczych, placówek opiekuńczo-wychowawczych czy młodzieżowych ośrodków wychowawczych. Prowadzenie tych mieszkań oraz zapewnienie w nich miejsca potrzebującym należy do zadań własnych gminy i ma charakter obowiązkowy. W ramach zadań własnych, gmina powinna również zapewnić, w razie potrzeby, mieszkanie chronione przede wszystkim osobom z zaburzeniami psychicznymi, opuszczającym rodziny zastępcze, placówki opiekuńczo-wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz zakłady dla nieletnich.

Jednostki specjalistycznego poradnictwa rodzinie

Instytucje te świadczą różnorodne formy poradnictwa, a w szczególności:

• pomoc prawną,
• pomoc psychologiczną,
• poradnictwo rodzinne.

Ich prowadzenie wpisuje się w zadania własne powiatu. Rodzina mająca problemy z wypełnianiem swoich zadań może skorzystać z pomocy w formie poradnictwa, terapii rodzinnej i pracy socjalnej. W zależności od sytuacji życiowej osobom, które zgłoszą się do jednostki, zostają udzielane informacje o obowiązujących przepisach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, zabezpieczenia społecznego, ochrony praw lokatorów oraz innych istotnych przepisów prawa. Pomoc psychologiczna realizowana jest w ramach diagnozowania, profilaktyki i terapii. Poradnictwo obejmuje szeroko rozumiane problemy w funkcjonowaniu rodziny (wychowawcze, opiekuńcze czy terapię rodzinną).

Ośrodki interwencji kryzysowej

Są to dostępne całą dobę jednostki organizacyjne pomocy społecznej świadczące między innymi specjalistyczną pomoc psychologiczną, poradnictwo socjalne czy prawne. Są to także grupy samopomocowe i grupy wsparcia. W sytuacjach uzasadnionych ośrodki te udzielają natomiast schronienia na okres 3 miesięcy.

Celem działań podejmowanych przez specjalistów z ośrodków interwencji kryzysowych jest przede wszystkim przywrócenie równowagi psychicznej oraz umiejętności samodzielnego radzenia sobie z problemami. Bez wątpienia szczególną ochroną ośrodki interwencyjne objęły matki z małoletnimi dziećmi oraz kobiety w ciąży, które doświadczyły przemocy (czy inną sytuacji kryzysowe). W ramach działalności ośrodka mogą one znaleźć tam schronienie i wsparcie. Podobnie do matek, prawo do pomocy przysługuje również ojcom dotkniętym podobnymi problemami. Ich prowadzenie jest zadaniem każdego powiatu. Mogą je również prowadzić gminy i podmioty niepubliczne. Bezsprzecznie, pełnią one istotną rolę w lokalnym systemie pomocy rodzinie.

Placówki opiekuńczo-wychowawcze wsparcia dziennego

Placówki te zapewniają opiekę dzieciom pozbawionym właściwej opieki rodziców, a również sprawiającym trudności wychowawcze. Zadaniem tych ośrodków jest wspieranie rodzinę w sprawowaniu jej podstawowych funkcji, zapewniając przy tym podstawowe potrzeby bytowe, rozwojowe, emocjonalne i społeczne. Propagują właściwie postawy i wartości, których często brakuje w biologicznej rodzinie. Dodatkowo, starają się zapobiegać powielaniu patologicznych i negatywnych wzorców międzypokoleniowych.

Zapewniają one uczestnikom minimum jeden posiłek i funkcjonują cały rok we wszystkie dni robocze. Współpracują ze szkołą, ośrodkami pomocy społecznej i innymi instytucjami zajmującymi się pomocą w rozwiązywaniu problemów rodziny.

System wspierania rodziny i rodzicielstwa zastępczego

Zgodnie ze standardami prawnymi zawartymi w Konwencji o prawach dziecka, dzieci w Polsce mogą zostać umieszczone poza rodziną w trybie sądowym i administracyjnym podlegającym kontroli sądu. Tryb sądowy dotyczy przypadków umieszczania dziecka poza rodziną w wyniku wydania orzeczenia sądowego o ograniczeniu, zawieszeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej. Tryb administracyjny to sytuacja, kiedy do umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej dochodzi na wniosek rodziców. Taki wniosek może złożyć również dziecko (oczywiście za zgodą rodziców). W przypadku zasadniczości wniosku starosta zawiera z rodziną zastępczą umowę cywilnoprawną. Sąd po zbadaniu sprawy, zasadniczości wniosku wydaje orzeczenie o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej. Sąd może również, w zależności od sytuacji, wydać orzeczenie o powrocie dziecka do rodziny lub o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej.

Podstawowym celem umieszczenia dziecka poza rodziną jest udzielanie wsparcia dziecku i rodzinie. Piecza zastępcza (w założeniu) w przyszłości przywróci dziecko rodzinie. Gdy nastąpi naprawa sytuacji, dziecko powinno do niej wrócić. Rodzina zastępcza nie przejmuje pełni praw rodzicielskich. To rodzicom biologicznym przysługuje władza rodzicielska i spoczywa na nich odpowiedzialność za dzieci. Realizując swoje zadania opiekuńcze i wychowawce, rodzina zastępcza bierze wraz z rodziną naturalną współodpowiedzialność za dziecko (piecza podzielona).

Celem opieki zastępczej jest tworzenie możliwości i warunków optymalnego rozwoju dziecka, wspieranie funkcjonowania rodziny oraz wyrównywanie dysfunkcji w zachowaniach. Rodzina zastępcza stanowi otwarty model rodziny, który zakłada możliwość kontaktów z osobami spoza niej. Jest to również forma usług społecznych, a pełnione przez nie funkcje można określić jako dopełniające i uzupełniające wobec rodziny naturalnej.

System przeciwdziałania przemocy w rodzinie

Obowiązująca od 1 sierpnia ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw w bardzo istotny sposób wzmocniła możliwości oddziaływania na rzecz ochrony na członków rodziny. Zgodnie z jej zapisami:

osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych.

Ta norma prawna znosi powszechnie krytykowane praktyki "wychowawcze", zezwalające na karcenie fizyczne w postaci tzw. "klapsa". Z chwilą wejścia w życie powyższych przepisów karcenie fizyczne przez rodziców w kontekście wychowawczym zostało zabronione. Zakaz stosowania kar cielesnych wynika też bezpośrednio z zapisów Konstytucji RP, która w art. 40 zakazuj tortur, okrutnego nieludzkiego traktowania lub poniżającego traktowania oraz karania, a także stosowania kar cielesnych. Art. 73 dodatkowo zapewnia ochronę praw dziecka, w szczególności przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. Prawo zabrania każdorazowego naruszenia cielesności dziecka. Jest to zarazem naruszenie godności, jak i praw dziecka.

W razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie pracownik socjalny ma prawo odebrać dziecko z rodziny i umieścić je u innej najbliższej osoby, w rodzinie zastępczej lub całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej. Gwarancją respektowania praw rodziny są wymogi czasowe. Pracownik socjalny w ciągu 24 godzin od interwencji ma obowiązek powiadomić o niej sąd opiekuńczy. Sąd ma również 24 godziny na podjęcie decyzji, co do zasadności dalszego zatrzymania sprawcy.

Osoby objęte przemocą mają prawo do bezpłatnej pomocy. A w szczególności pomocy w postaci:

• poradnictwa medycznego, psychologicznego, prawnego, socjalnego, zawodowego i rodzinnego,
• interwencji kryzysowej i wsparcia,
• ochrony przed dalszym krzywdzeniem,
• zapewnienia bezpiecznego schronienia w specjalistycznym ośrodku wsparcia,
• umożliwienia badań lekarskich i wydawania stosownych zaświadczeń lekarskich,
• uzyskania mieszkania.

Polityka społeczna wobec dziecka i rodziny

Każdy rząd oraz władza publiczna powinna uwzględniać w swoich działaniach dobro dziecko. Polityka prorodzinna powinna prowadzić politykę społeczną (w myśl konstytucyjnej zasady pomocniczości). Państwo powinno wspierać rodzinę, nie wyręczać jej w obowiązkach i staraniach względem dzieci. Standardy polityki społecznej powinny sprzyjać rozwojowi fizycznemu, psychicznemu i społecznemu dziecka. Państwo jest zobowiązane do ochrony życia rodzinnego w ekonomicznym, prawnym i społecznym wymiarze, przez np. system zasiłków rodzinnych, rodzin wielodzietnych, wsparcie dla młodych małżeństw oraz rodziców samotnie wychowujących dzieci. Rodzina wypełnia wiele podstawowych funkcji społecznych. Inną wartością, na którą warto wrócić uwagę, jest moralne i etyczne wychowanie w rodzinach. W rezultacie przekłada się to na dojrzałe i odpowiedzialne pełnienie ról społecznych oraz pomyślny rozwój gospodarczy kraju.

Prawa socjalne określone w Konstytucji RP niewątpliwie są jedynie ogólnymi wskazaniami, które określają cele działalności państwa. Ich pełne rozwinięcie i szczegółowe określenie znajduje się w zapisach ustawowych. Prawa te nie rodzą określonych roszczeń wobec państwa przez obywateli, choć stanowią nałożenie na państwo obowiązku podjęcia wszelkich działań na rzecz realizacji tych praw. Chodzi o działania prawne, polityczne, gospodarcze, ekonomiczne, kulturalne.

Ważnym aspektem jest również fakt, że polityka społeczna powinna znaleźć swoje odzwierciedlenie w prorodzinnym charakterze takich świadczeń jak: zasiłki rodzinne porodowe czy macierzyńskie.