Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Przedawnienie zobowiązania podatkowego

Spis treści
rozwiń spis treści

Przedawnienie zobowiązania podatkowego oznacza, że po upływie określonego czasu zobowiązanie podatkowe, chociaż niezapłacone, wygasa łącznie z odsetkami za zwłokę. Po upływie okresu przedawnienia z mocy prawa, zatem bez konieczności wydawania żadnych decyzji, przestaje istnieć stosunek zobowiązaniowy pomiędzy podatnikiem i wierzycielem podatkowym. Wierzyciel, chociaż niezaspokojony, nie ma już podstaw do egzekwowania zobowiązania podatkowego.

Przedawnienie zobowiązania podatkowego – istota

Przedawnienie zobowiązania podatkowego dotyczy wszystkich zobowiązań. Bez względu na sposób ich powstania. Przedawnieniu podlegają na takich samych zasadach zarówno zobowiązania powstałe po doręczeniu decyzji ustalającej, jak i zobowiązania powstające z mocy prawa. W przypadku podatków, w których zobowiązanie powstaje przez doręczenie decyzji (np. w podatku od nieruchomości, rolnym czy leśnym, gdy podatnikami są osoby fizyczne), organ podatkowy jest uprawniony do ich wymiaru przez okres 3 lub 5 lat (art. 68 ustawy Ordynacja podatkowa, dalej jako „op”), a następnie ma 5 lat na pobór podatku (art. 70 op). Natomiast w przypadku podatków powstających z mocy ustawy (np. w podatku dochodowym od osób fizycznych, od towarów i usług, podatku od nieruchomości, rolnym i leśnym, gdy podatnikami są osoby prawne lub jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej) obowiązuje jednolity termin na wymiar i pobór podatku, wynoszący 5 lat  (art. 70 op).

Przedawnienie zobowiązania podatkowego

Zgodnie z art. 70 § 1 op zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. W przepisie tym określony jest jeden termin przedawnienia dla wszystkich zobowiązań – wynoszący 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Oznacza to, że nie ma podstaw do wydania decyzji określającej po upływie określonego w powyższym przepisie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Zobowiązanie z mocy prawa ulega wówczas wygaśnięciu z upływem tego terminu. Należy jednak zwrócić uwagę na wprowadzony z początkiem 2016 r. art. 79 § 3 op. Wynika z niego, że decyzja w sprawie stwierdzenia nadpłaty na wniosek złożony przed upływem terminu przedawnienia może być wydana po upływie tego okresu. Umożliwia to określanie zobowiązań po upływie okresu przedawnienia, ale tylko w kwotach niższych i w efekcie stwierdzających nadpłatę.

Początek biegu przedawnienia

Początkiem biegu terminu przedawnienia jest pierwszy dzień roku następującego po roku, w którym upłynął termin płatności podatku. Zasadnicze znaczenie ma zatem ustalenie terminu płatności. Jest to istotne zwłaszcza przy podatkach dochodowych, gdzie termin złożenia zeznania upływa z końcem 3. miesiąca roku następującego po roku podatkowym (podatek dochodowy od osób prawnych) albo 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym (podatek dochodowy od osób fizycznych). Termin przedawnienia rozpoczyna bieg od 1 stycznia roku następującego po roku, w którym powinny być złożone zeznania. Termin przedawnienia może ulec przedłużeniu w wyniku wystąpienia okoliczności skutkujących zawieszeniem lub przerwą jego biegu.

Przerwa biegu terminu przedawnienia

Przerwa biegu terminu przedawnienia oznacza, że po zaistnieniu przesłanki przerywającej bieg tego terminu biegnie on na nowo od dnia ściśle określonego w komentowanym przepisie. Po przerwie na nowo zatem rozpoczyna bieg 5-letni termin przedawnienia. Dzieje się tak bez względu na to, jaki okres upłynął do momentu przerwania jego biegu. Zgodnie z art. 70 § 3 op bieg terminu przedawnienia przerywa ogłoszenie upadłości. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego. Jeżeli ogłoszenie upadłości nastąpiło przed rozpoczęciem biegu terminu przedawnienia, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego (art. 70 § 3a op).

Zgodnie z art. 70 § 4 op bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany również wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny. Środkiem egzekucyjnym jest m.in. egzekucja z pieniędzy, wynagrodzenia za pracę, renty, emerytury, rachunków bankowych, z papierów wartościowych, z weksla, z ruchomości i nieruchomości.

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia

O zawieszeniu biegu terminu przedawnienia mówimy wtedy, gdy termin ten przez okres zawieszenia nie biegnie. Ulega przez to zatem wydłużeniu. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia następuje z mocy prawa. I tak, zgodnie z art. 70 § 6 op, bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem:

  1. wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania;
  2. wniesienia skargi do sądu administracyjnego na decyzję dotyczącą tego zobowiązania;
  3. wniesienia żądania ustalenia przez sąd powszechny istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa;
  4. doręczenia postanowienia o przyjęciu zabezpieczenia lub doręczenia zarządzenia zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;
  5. doręczenia zawiadomienia o przystąpieniu do zabezpieczenia tytułu wykonawczego;
  6. wystąpienia przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, na wniosek strony, o opinię Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania co do zasadności zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (art. 119a op) lub środków ograniczających umowne korzyści.

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia a skarga pauliańska

W obowiązującym stanie prawnym wniesienie przez organ podatkowy skargi pauliańskiej do sądu cywilnego nie jest przesłanką do zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Na podstawie skargi pauliańskiej wierzyciel może żądać uznania danej czynności za bezskuteczną, jeżeli obie jej strony działały z pokrzywdzeniem jego interesów. Stanowi o tym art. 527 Kodeksu cywilnego. Skarga pauliańska może być stosowana także przez naczelnika urzędu skarbowego działającego w imieniu Skarbu Państwa na etapie egzekwowania należności podatkowych. Stwierdził tak bowiem Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 18 kwietnia 2018 r. (sygn. K 52/16). Złożenie tej skargi nie skutkuje jednak zawieszeniem ani też przerwą biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych.

Przeczytaj również:
Czym jest skarga pauliańska?

Zapłata podatku a przedawnienie zobowiązania

Zapłata podatku przed terminem przedawnienia powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego określonego w decyzji organu podatkowego. Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego na skutek jego zapłaty powoduje, że przestaje ono istnieć. Nie może zatem nastąpić jego wygaśnięcie na skutek upływu czasu, czyli przedawnienia (R. Mastalski, glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 czerwca 2004 r., sygn. FSK 200/04).

Nie ma przy tym znaczenia, czy jest to decyzja ostateczna. Każda zapłata podatku powoduje bowiem wygaśnięcie zobowiązania. Gdy podatnik zapłacił podatek wynikający z decyzji i odwoła się od niej, to organ odwoławczy musi rozpatrzyć odwołanie. Będzie tak nawet wówczas, gdy w trakcie postępowania odwoławczego upłynął termin przedawnienia zobowiązania. Organ odwoławczy, orzekając po upływie terminu odpowiadającego terminowi przedawnienia, nie może wydać decyzji merytorycznie określającej kwotę zobowiązania wyższą niż wynikająca z decyzji organu pierwszej instancji.

Zobowiązanie w kwocie przewyższającej kwotę zapłaconą przedawniło się na skutek upływu terminu określonego w art. 70 op. Organ odwoławczy może ustalić podatek w kwocie niższej lub decyzję uchylić i umorzyć postępowanie. Jeżeli natomiast przedawnienie nastąpi w trakcie postępowania odwoławczego, a podatnik nie zapłacił podatku, organ podatkowy może jedynie umorzyć postępowanie podatkowe.

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career