Sprawca wypadku nieznany albo bez polisy. Odszkodowanie wypłaci Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

Kiedy uczestnik ruchu drogowego czy osoba przebywająca na terenie gospodarstwa rolnego ulegnie wypadkowi, dochodzi swoich roszczeń od ubezpieczyciela sprawcy.

Kierowcy i rolnicy są bowiem zobowiązani do posiadania polisy OC, której celem jest – poza zapewnieniem ubezpieczonym bezpieczeństwa finansowego – ochrona poszkodowanych.  Co natomiast dzieje się w przypadku, gdy sprawca szkody nie jest ubezpieczony albo nie można w ogóle ustalić jego tożsamości?

Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny ratunkiem dla poszkodowanych

Oczywiście ucieczka z miejsca wypadku czy zaniechanie wypełnienia ustawowego obowiązku wykupienia polisy ubezpieczenia nie mogą obciążać poszkodowanych. Gdyby zmusić ich do dochodzenia roszczeń bezpośrednio od sprawców, to albo w ogóle nie byliby w stanie uzyskać żadnych świadczeń (przy braku możliwości ustalenia tożsamości powodującego wypadek), albo musieliby liczyć na skuteczną egzekucję z majątku osoby fizycznej.

Dlatego też – w celu ochrony osób poszkodowanych – ustawodawca powołał do życia Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Jest to instytucja posiadająca osobowość prawną i znajdująca się pod nadzorem ministra właściwego do spraw finansów publicznych. W jej skład wchodzą wszystkie zakłady ubezpieczeń, które mają w swojej ofercie polisy OC dla posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz rolników.

Zadaniem Funduszu jest realizacja roszczeń poszkodowanych w wyżej wskazanych przypadkach braku możliwości ich dochodzenia od konkretnego ubezpieczyciela. W praktyce więc odpowiedzialność za niezgodne z prawem działanie kierowców ponoszą niejako solidarnie wszystkie zakłady ubezpieczeń, które finansują Fundusz.

Kiedy odszkodowanie wypłaci UFG?

Katalog konkretnych przypadków, w których dochodzi do realizacji roszczeń przez UFG, zawarty jest w art. 98 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Czytamy w nim, że:

Do zadań Funduszu należy zaspokajanie roszczeń z tytułu ubezpieczeń obowiązkowych, o których mowa w art. 4 pkt 1 i 2 (ubezpieczenie kierowców oraz rolników), w granicach określonych na podstawie przepisów rozdziałów 2 i 3, za szkody powstałe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

• na osobie, gdy szkoda została wyrządzona w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu mechanicznego lub kierującego pojazdem mechanicznym, a nie ustalono ich tożsamości;
• w mieniu, w przypadku szkody, w której równocześnie u któregokolwiek uczestnika zdarzenia nastąpiła śmierć, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, trwający dłużej niż 14 dni, a szkoda została wyrządzona w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu mechanicznego lub kierującego pojazdem mechanicznym, a nie ustalono ich tożsamości. Naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia powinny zostać stwierdzone orzeczeniem lekarza, posiadającego specjalizację w dziedzinie medycyny odpowiadającej rodzajowi i zakresowi powyższych naruszeń czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia. W przypadku szkody w pojeździe mechanicznym świadczenie Funduszu podlega zmniejszeniu o kwotę stanowiącą równowartość 300 euro, ustalaną przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski obowiązującego w dniu ustalenia odszkodowania;
• na osobie, w mieniu, w mieniu i na osobie, gdy:

1. posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę tę wyrządzono, nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych,
2. posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę tę wyrządzono, zarejestrowanego za granicą na terytorium państwa, którego biuro narodowe jest sygnatariuszem Porozumienia Wielostronnego, nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, a pojazd mechaniczny był pozbawiony znaków rejestracyjnych, bądź znaki te nie były, w momencie zdarzenia, przydzielone temu pojazdowi przez właściwe władze,
3. rolnik, osoba pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym lub osoba pracująca w jego gospodarstwie rolnym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z posiadaniem przez rolnika tego gospodarstwa rolnego szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia, a rolnik nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC rolników.

Procedura dochodzenia roszczeń od UFG

Aby uzyskać świadczenie z Funduszu, poszkodowany powinien zgłosić się do dowolnego zakładu ubezpieczeń oferującego polisy OC. Ten nie może odmówić przyjęcia wezwania do zapłaty. Powinien za to przeprowadzić postępowanie w zakresie ustalenia zasadności i wysokości dochodzonych roszczeń i niezwłocznie przesyła zebraną dokumentację do Funduszu, powiadamiając o tym osobę zgłaszającą roszczenie (art. 108 ww. ustawy).

UFG jest zobowiązany rozpatrzyć roszczenia w ciągu 30 dni od dnia otrzymania akt szkody od zakładu ubezpieczeń. W przypadkach wyjątkowych – jeśli ustalenie istotnych okoliczności nie jest możliwe w tym czasie – termin ten może ulec przedłużeniu, przy czym bezsporna część odszkodowania powinna być wypłacona bez zwłoki.

Czy sprawca zdarzenia jest bezpieczny?

Oczywiście osoba nieposiadająca OC w chwili zdarzenia nie może pozostać bezkarna. Po pierwsze, będzie musiała zapłacić administracyjną karę za brak ubezpieczenia. W 2018 roku wynosi ona od 800 do 4000 zł (w zależności od czasu pozostawania bez polisy). Po drugie, zgodnie z art. 110 omawianej ustawy, sprawca szkody jest zobowiązany do zwrotu na rzecz UFG spełnionego świadczenia odszkodowawczego i poniesionych kosztów postępowania likwidacyjnego.

Jedynym ratunkiem dla kierowcy czy rolnika jest ust. 2 tegoż przepisu, który przewiduje możliwość uzyskania ulgi w przypadku wykazania trudnej sytuacji materialnej i życiowej. W takim przypadku UFG może zaniechać dochodzenia zwrotu spełnionych świadczeń w całości albo w części.

Większym problemem dla Funduszu będzie natomiast ucieczka sprawcy z miejsca zdarzenia. Jeśli nie zostanie on zidentyfikowany, nie będzie do kogo zwrócić się z roszczeniem regresowym. Kierowca musi jednak pamiętać, że takie zachowanie jest przestępstwem. Jeśli zostanie złapany, odpowie cywilnie (wobec UFG) oraz karnie.