Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Odpowiedzialność za nieautoryzowane transakcje płatnicze

Spis treści
rozwiń spis treści

Przepisy ustawy o usługach płatniczych ustalają zasady odpowiedzialności dostawcy oraz płatnika w przypadku wystąpienia nieautoryzowanych transakcji. Jak rozkłada się ciężar odpowiedzialności w takich sytuacjach?

Konieczne powiadomienie dostawcy

Zgodnie z art. 44 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych (dalej jako „uup”) użytkownik niezwłocznie powiadamia dostawcę (bank) o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych. Co istotne, spełnienie powyższego obowiązku stanowi konieczny warunek przede wszystkim ograniczenia odpowiedzialności za nieautoryzowane transakcje. Pozwala również na dochodzenie zwrotu kwot nieautoryzowanych transakcji lub na dochodzenie odszkodowania za nienależyte wykonanie lub niewykonanie zleconej transakcji. Stosownie do ust. 2 tego przepisu, jeśli powiadomienie nie zostanie dokonane w terminie do 13 miesięcy od dnia obciążenia rachunku płatniczego lub w terminie 13 miesięcy od dnia, w którym transakcja miała być wykonana, roszczenie użytkownika względem dostawcy z tytułu nieautoryzowanych transakcji wygasa.

Obowiązek zwrotu kwoty

Artykuł 46 ust. 1 uup stanowi, że (z zastrzeżeniem art. 44 ust. 2 uup, o którym była mowa powyżej) w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej dostawca płatnika:

  • niezwłocznie, nie później jednak niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek płatnika, lub 
  • po dniu otrzymania stosownego zgłoszenia, 

zwraca płatnikowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej. 

Tak więc w przypadku wystąpienia nieautoryzowanych transakcji dostawca musi zwrócić płatnikowi kwoty nieautoryzowanej transakcji niezwłocznie. W przypadku posiadania rachunku płatniczego – do przywrócenia obciążonego rachunku płatniczego do stanu, który istniałby, gdyby nie doszło do nieautoryzowanej transakcji. Warunkiem koniecznym jest jednak powiadomienie dostawcy o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych. Podstawowa zasada wskazuje więc na obowiązek zwrotu przez dostawcę kwot nieautoryzowanych transakcji. Warto przypomnieć, że transakcja nieautoryzowana to transakcja, na którą płatnik nie wyraził zgody w sposób wskazany w umowie. Podkreślić jednak należy, że obowiązek zwrotu równowartości kwot wszystkich nieautoryzowanych transakcji dotyczy tylko i wyłącznie tych transakcji, do wykonania których doszło bez winy płatnika, a nie zaistniały określone w art. 46 ust. 2 uup okoliczności.

Nieautoryzowane transakcje – podejrzenie oszustwa

Wyjątek stanowi sytuacja, gdy dostawca płatnika ma uzasadnione i należycie udokumentowane podstawy, aby podejrzewać oszustwo. Następnie poinformuje on o tym w formie pisemnej organy powołane do ścigania przestępstw. W takim przypadku, gdy płatnik korzysta z rachunku płatniczego, dostawca płatnika przywraca obciążony rachunek płatniczy do stanu, jaki istniałby, gdyby nie miała miejsca nieautoryzowana transakcja płatnicza. Data waluty w odniesieniu do uznania rachunku płatniczego płatnika nie może być późniejsza od daty obciążenia tą kwotą.

Przeczytaj również:
Oszustwo kredytowe, czyli wyłudzenie kredytu – jakie są konsekwencje?

Transakcja płatnicza za pośrednictwem

W przypadku gdy transakcja płatnicza jest inicjowana za pośrednictwem dostawcy świadczącego usługę inicjowania transakcji płatniczej, dostawca prowadzący rachunek niezwłocznie, nie później jednak niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek płatnika, lub po dniu otrzymania stosownego zgłoszenia, zwraca płatnikowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej oraz, w stosownych przypadkach, przywraca obciążony rachunek płatniczy do stanu, jaki istniałby, gdyby nie miała miejsca nieautoryzowana transakcja płatnicza (art. 46 ust. 1a uup).

Zakres odpowiedzialności płatnika

Płatnik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze do wysokości równowartości w walucie polskiej 50 euro, ustalonej przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez NBP obowiązującego w dniu wykonania transakcji, jeżeli nieautoryzowana transakcja jest skutkiem:

  1. posłużenia się utraconym przez płatnika albo skradzionym płatnikowi instrumentem płatniczym lub
  2. przywłaszczenia instrumentu płatniczego (art. 46 ust. 2 uup).

Zgodnie z art. 46 ust. 2b uup przepisu tego nie stosuje się jednak w przypadku gdy:

  1. płatnik nie miał możliwości stwierdzenia utraty, kradzieży lub przywłaszczenia instrumentu płatniczego przed wykonaniem transakcji płatniczej, z wyjątkiem przypadku gdy płatnik działał umyślnie lub
  2. utrata instrumentu płatniczego przed wykonaniem transakcji płatniczej została spowodowana działaniem lub zaniechaniem ze strony pracownika, agenta lub oddziału dostawcy płatnika lub podmiotu świadczącego na jego rzecz usługi.

Nieautoryzowane transakcje – odpowiedzialność w pełnej wysokości

Zgodnie z art. 46 ust. 3 uup, płatnik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze w pełnej wysokości, jeżeli doprowadził do nich umyślnie albo w wyniku umyślnego lub będącego skutkiem rażącego niedbalstwa naruszenia co najmniej jednego z obowiązków (o których mowa w art. 42 uup, czyli obowiązek korzystania z instrumentu płatniczego zgodnie z umową ramową oraz zgłaszanie niezwłocznie dostawcy lub podmiotowi wskazanemu przez dostawcę stwierdzenie utraty, kradzieży, przywłaszczenia albo nieuprawnionego użycia instrumentu płatniczego lub nieuprawnionego dostępu do tego instrumentu). Kiedy można mówić o winie płatnika? Mówimy o niej wówczas, gdy zaistniałe zdarzenie (czyli wystąpienie nieautoryzowanych transakcji) nastąpiło wskutek okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność. 

Co więcej, należy zwrócić uwagę, że to na dostawcy ciąży obowiązek udowodnienia, iż transakcja płatnicza została autoryzowana przez płatnika. Samo wykazanie faktu zarejestrowania jeszcze nie oznacza, że transakcja została autoryzowana przez płatnika (zob. art. 45 ust. 1 uup). Dostawca powinien udowodnić i wskazać dowody – inne niż prawidłowa, zarejestrowana autoryzacja –  że płatnik umyślnie doprowadził do nieautoryzowanej transakcji albo wskutek rażącego niedbalstwa naruszył co najmniej jeden z obowiązków określonych w art. 42 uup. 

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career