Powtórka przed egzaminem – ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych

Termin egzaminu zbliża się nieubłaganie, a Ty nadal jesteś z nauką daleko w polu? Dziś w naszym cyklu ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.

Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych – podstawowe pojęcia

Spór zbiorowy pracowników z pracodawcą lub pracodawcami może dotyczyć:

• warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz
• praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych.

Prawa i interesy pracowników w sporze zbiorowym reprezentują związki zawodowe. Natomiast prawa i interesy pracodawców – właściwe organizacje pracodawców.

Nie jest dopuszczalne prowadzenie sporu zbiorowego w celu poparcia indywidualnych żądań pracowniczych, jeżeli ich rozstrzygnięcie jest możliwe w postępowaniu przed organem rozstrzygającym spory o roszczenia pracowników. Ponadto, jeżeli spór dotyczy treści układu zbiorowego pracy bądź innego porozumienia, którego stroną jest organizacja związkowa, wszczęcie i prowadzenie sporu o zmianę układu lub porozumienia może nastąpić nie wcześniej niż z dniem ich wypowiedzenia.

Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych – rokowania

Spór zbiorowy istnieje od dnia wystąpienia przez podmiot reprezentujący interesy pracownicze do pracodawcy z żądaniami w sprawach wskazanych w art.1, jeżeli pracodawca nie uwzględnił wszystkich żądań w terminie, który określono w wystąpieniu, nie krótszym niż 3 dni.

W zgłoszeniu sporu określa się przedmiot żądań objętych sporem. Podmiot zgłaszający spór może uprzedzić, że w razie nieuwzględnienia wysuniętych żądań zostanie ogłoszony strajk. Dzień zapowiedzianego strajku nie może natomiast przypadać przed upływem 14 dni od dnia zgłoszenia sporu.

Pracodawca podejmuje niezwłocznie rokowania w celu rozwiązania sporu w drodze porozumienia. Równocześnie zawiadamia o powstaniu sporu właściwego okręgowego inspektora pracy.

Rokowania kończą się podpisaniem przez strony porozumienia. Z kolei w razie nieosiągnięcia porozumienia – sporządzeniem protokołu rozbieżności ze wskazaniem stanowisk stron.

Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych – mediacja i arbitraż

Jeżeli natomiast strona, która wszczęła spór, podtrzymuje zgłoszone żądania, spór ten prowadzony jest przez strony z udziałem osoby dającej gwarancję bezstronności, zwanej mediatorem. Mediatora ustalają wspólnie strony sporu zbiorowego. Jeżeli strony sporu zbiorowego nie porozumieją się w ciągu 5 dni w sprawie wyboru mediatora, dalsze postępowanie prowadzi się z udziałem mediatora wskazanego, na wniosek jednej ze stron, przez ministra właściwego do spraw pracy z listy mediatorów.

W toku postępowania mediator może stwierdzić, że rozwiązanie sporu zbiorowego wymaga szczegółowych lub dodatkowych ustaleń związanych z przedmiotem sporu. W takim wypadku zawiadamia on o tym strony. Jeśli w związku z żądaniem objętym sporem jest konieczne ustalenie sytuacji ekonomiczno-finansowej zakładu pracy, mediator może zaproponować przeprowadzenie w tej sprawie ekspertyzy. Jeżeli natomiast strony nie postanowią inaczej, koszty ekspertyzy obciążają zakład pracy.

Postępowanie mediacyjne kończy się podpisaniem porozumienia. Co jednak, jeśli strony nie osiągnęły porozumienia? Wówczas sporządza się protokół rozbieżności ze wskazaniem stanowisk stron.

Nieosiągnięcie porozumienia rozwiązującego spór zbiorowy w postępowaniu mediacyjnym uprawnia do podjęcia akcji strajkowej.

Podmiot prowadzący spór zbiorowy w interesie pracowników może, nie korzystając z prawa do podjęcia akcji strajkowej, podjąć próbę rozwiązania sporu przez poddanie go rozstrzygnięciu kolegium arbitrażu społecznego. Spór zakładowy rozpoznaje kolegium arbitrażu społecznego przy sądzie okręgowym, w którym utworzono sąd pracy i ubezpieczeń społecznych. Natomiast spór wielozakładowy rozpoznaje Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym.

Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych – strajk

Strajk polega na zbiorowym powstrzymywaniu się pracowników od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu.

Jest on środkiem ostatecznym. Nie może być ogłoszony bez uprzedniego wyczerpania możliwości rozwiązania sporu. Strajk można jednak zorganizować bez zachowania tych zasad. Będzie to możliwe, jeżeli:

• bezprawne działanie pracodawcy uniemożliwiło przeprowadzenie rokowań lub mediacji,
• w wypadku, gdy pracodawca rozwiązał stosunek pracy z prowadzącym spór działaczem związkowym.

Udział w strajku jest dobrowolny.

Niedopuszczalne jest zaprzestanie pracy w wyniku akcji strajkowych na stanowiskach pracy, urządzeniach i instalacjach, na których zaniechanie pracy zagraża życiu i zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa.

Niedopuszczalne jest organizowanie strajku w:

• Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
• Agencji Wywiadu,
• Służbie Kontrwywiadu Wojskowego,
• Służbie Wywiadu Wojskowego,
• Centralnym Biurze Antykorupcyjnym,
• Służbie Ochrony Państwa,
• jednostkach Policji i Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej,
• Służby Więziennej,
• Straży Granicznej,
• Straży Marszałkowskiej,
• Krajowej Administracji Skarbowej, w których pełnią służbę funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej, oraz
• jednostkach organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej.

Ponadto prawo do strajku nie przysługuje pracownikom zatrudnionym w:

• organach władzy państwowej,
• administracji rządowej i samorządowej,
• sądach,
• prokuraturze.

Strajk zakładowy ogłasza organizacja związkowa po uzyskaniu zgody większości głosujących pracowników, jeżeli w głosowaniu wzięło udział co najmniej 50% pracowników zakładu pracy.

Strajk wielozakładowy ogłasza organ związku wskazany w statucie po uzyskaniu zgody większości głosujących pracowników w poszczególnych zakładach pracy, które mają być objęte strajkiem, jeżeli w głosowaniu w każdym z tych zakładów wzięło udział co najmniej 50% pracowników.

Ogłoszenie strajku powinno nastąpić co najmniej na 5 dni przed jego rozpoczęciem.

Udział pracownika w strajku zorganizowanym zgodnie z przepisami ustawy nie stanowi naruszenia obowiązków pracowniczych.

W okresie strajku zorganizowanego zgodnie z przepisami ustawy pracownik zachowuje prawo do:

• świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz
• uprawnień ze stosunku pracy.

Nie zachowuje jednak prawa do wynagrodzenia. Okres przerwy w wykonywaniu pracy wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy.

Przeczytaj również:
Czym jest strajk?

Egzamin z 2019 roku

Zgodnie z ustawą o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, w razie powstania sporu zbiorowego pracodawca podejmuje niezwłocznie rokowania w celu jego rozwiązania w drodze porozumienia, zawiadamiając równocześnie o powstaniu sporu:

A. właściwego okręgowego inspektora pracy,

B. dyrektora właściwego zakładu ubezpieczeń społecznych,

C. właściwy sąd pracy.

Odpowiedź: A (art. 8 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych)

Egzamin z 2018 roku

Zgodnie z ustawą o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, jeżeli spór dotyczy treści układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia, którego stroną jest organizacja związkowa, wszczęcie i prowadzenie sporu o zmianę układu lub porozumienia może nastąpić:

A. wyłącznie przed dniem ich wypowiedzenia,

B. zarówno przed dniem ich wypowiedzenia, jak i po tym dniu,

C. nie wcześniej niż z dniem ich wypowiedzenia.

Odpowiedź: C (art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych)