Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Faktury – kiedy grozi nam odpowiedzialność karnoskarbowa?

Spis treści
rozwiń spis treści

W praktyce jednym z najczęstszych deliktów karnych skarbowych jest niedopełnienie obowiązków w zakresie wystawiania faktur i rachunków za wykonane świadczenia. Jakie sankcje w tym zakresie przewiduje zatem kodeks karny skarbowy?

Obowiązek podatkowy – faktura i rachunek

Zgodnie z zasadą ogólną uregulowaną w art. 19a ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej jako „ustawa o VAT”), obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towarów lub wykonania usługi, czyli z chwilą zaistnienia rzeczywistego zdarzenia gospodarczego. Natomiast faktura jest dokumentem, który wystawiany jest po wykonaniu usługi lub wydaniu towaru w sytuacji, gdy dokonane czynności podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT. Ustawa o VAT stanowi, że podmioty będące podatnikami tego podatku są obowiązane wystawiać faktury stwierdzające dokonanie sprzedaży. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy nabywcą jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej. Wówczas obowiązek taki powstaje dopiero w razie wyraźnego żądania nabywcy. Faktura powinna uwzględniać cenę jednostkową bez podatku od towarów i usług, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku VAT, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy. Jeżeli tych elementów nie ma lub są wskazane w sposób niewłaściwy, należy rozważyć wadliwe wystawienie faktury.

Z kolei rachunek stanowi dowód dokonania sprzedaży lub wykonania usługi przez podatnika prowadzącego działalność gospodarczą bądź wykonującego wolny zawód. Dokumentuje powstanie obowiązku podatkowego.

Obowiązek wystawienia faktury

Zgodnie z art. 62 § 1 ustawy Kodeks karny skarbowy (dalej jako „kks”), kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych. Sam obowiązek wystawienia rachunku lub faktury przewiduje art. 87 ustawy Ordynacja podatkowa (dalej jako „op”), do czego nawiązuje użyty zwrot „wbrew obowiązkowi” (ale obowiązek ten jest ujęty także w innych ustawach podatkowych, np. w ustawie o VAT czy ustawie o podatku akcyzowym). Jeżeli jednak z odrębnych przepisów nie wynika obowiązek wystawienia faktury, wówczas podatnicy prowadzący działalność gospodarczą są obowiązani wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi. 

Niewystawienie faktury lub rachunku, wystawienie ich w sposób wadliwy oraz odmowa ich wydania to przestępstwo przeciwko obowiązkowi właściwego dokumentowania zdarzeń gospodarczych mających istotne znaczenie dla zobowiązań podatkowych. Jest to tzw. przestępstwo formalne, czyli do jego wystąpienia nie jest wymagany skutek w postaci narażenia na uszczuplenie podatku. 

Wystawianie lub posługiwanie się nierzetelną fakturą

Surowsza kara została przewidziana dla sprawcy czynu, o którym mowa w art. 62 § 2 kks. Przepis ten stanowi, że kto wystawia fakturę lub rachunek w sposób nierzetelny albo posługuje się takim dokumentem, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od roku, albo obu tym karom łącznie. Nierzetelne wystawienie faktury lub rachunku to przykładowo wystawienie tzw. pustej faktury (czyli faktury, która nie dokumentuje rzeczywistego zdarzenia gospodarczego lub transakcji). Natomiast posłużeniem się nierzetelną fakturą lub rachunkiem będzie każde wykorzystanie takiego dokumentu w obrocie prawnym dla celów podatkowych (np. odliczenie naliczonego podatku VAT). Co istotne, możliwe jest tu pociągnięcie podatnika do odpowiedzialności w dwóch różnych postępowaniach – podatkowym i karnym.

Przeczytaj również:
Czym są puste faktury VAT? Jakie są konsekwencje ich wystawienia?

Przechowywanie faktur

Karze grzywny do 180 stawek dziennych podlega także ten, kto wbrew obowiązkowi nie przechowuje wystawionej lub otrzymanej faktury lub rachunku, bądź dowodu zakupu towarów (art. 62 § 3 kks). Szczególnie dotyczy to podmiotów obowiązanych do prowadzenia ksiąg podatkowych i podmiotów niemających obowiązku ewidencjonowania dokonywanych czynności, na które ustawa nakłada obowiązek przechowywania faktur np. z powodu korzystania z ulg podatkowych.

Pominięcie kasy rejestrującej

Czynem zabronionym jest także dokonanie sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej albo brak wydania dokumentu z kasy, stwierdzającego dokonanie sprzedaży (paragon). Sprawca podlega wówczas karze grzywny do 180 stawek dziennych (art. 62 § 4 kks). Sprzedaż z pominięciem kasy rejestrującej możliwa jest jedynie w sytuacji, gdy była ona wykorzystywana w prowadzonej działalności gospodarczej, zaś sprawca dokonał sprzedaży i nie zarejestrował tego zdarzenia w kasie. Całkowite nieużywanie kasy rejestrującej, wbrew obowiązkowi, stanowi delikt z art. 60 § 1 kks. Niewydanie dokumentu z kasy rejestrującej ma miejsce wówczas, gdy dokument taki został wystawiony, ale sprawca odmówił jego wydania lub nie pozostawił do dyspozycji kontrahenta.

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career