Czy Policja może zatrzymać nieletniego?
W szczególnych przypadkach Policja lub Straż Graniczna może zatrzymać, a następnie umieścić w policyjnej izbie dziecka, nieletniego powyżej 13. roku życia. Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby było to możliwe?
Zatrzymanie nieletniego
Zgodnie z art. 32g § 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (dalej jako „upn”), jeżeli jest to konieczne ze względu na okoliczności sprawy, Policja może zatrzymać, a następnie umieścić w policyjnej izbie dziecka nieletniego, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełnił czyn karalny, a zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów tego czynu, albo gdy nie można ustalić tożsamości nieletniego.
Innymi słowy, z przepisu tego wynikają następujące przesłanki zatrzymania nieletniego w policyjnej izbie dziecka:
- uzasadnione przypuszczenie, że nieletni popełnił czyn karalny; oraz
- jedna z następujących okoliczności:
- uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego;
- uzasadniona obawa zatarcia śladów czynu;
- niemożność ustalenia tożsamości nieletniego.
Uprawnienia Policji do zatrzymania nieletniego przysługują także Straży Granicznej, w zakresie jej właściwości (art. 32g § 2 upn).
Przeczytaj również:
Środki wychowawcze stosowane wobec nieletnich
Pozostałe przypadki
Zdarzające się niekiedy przypadki umieszczania nieletniego w policyjnej izbie dziecka przez sąd rodzinny (wcześniej sędziego rodzinnego) były niedopuszczalną praktyką sprzeczną z prawem. Obecnie taką możliwość przewiduje art. 32h § 1 pkt 2 upn, który stanowi, że nieletniego można umieścić w policyjnej izbie dziecka na polecenie sądu rodzinnego, które wydano w formie postanowienia, na czas niezbędny do wykonania określonych czynności procesowych, nieprzekraczający 48 godzin.
Poza tym w policyjnej izbie dziecka można również umieścić nieletniego zatrzymanego w trakcie jego samowolnego pobytu poza schroniskiem dla nieletnich albo poza młodzieżowym ośrodkiem wychowawczym lub zakładem poprawczym na czas niezbędny do przekazania nieletniego do właściwego schroniska, ośrodka lub zakładu, nie dłużej jednak niż na 5 dni (art. 32g § 9 upn).
Czas zatrzymania
Zgodnie z art. 32g § 6 upn o zatrzymaniu nieletniego należy niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin od chwili zatrzymania, zawiadomić właściwy sąd rodzinny. Zgodnie z art. 32g § 8 upn, nieletni w razie ogłoszenia mu postanowienia o umieszczeniu w schronisku dla nieletnich lub tymczasowym umieszczeniu w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, rodzinie zastępczej zawodowej albo w zakładzie leczniczym, może przebywać w policyjnej izbie dziecka przez czas niezbędny do przekazania go do właściwej rodziny zastępczej zawodowej lub do właściwego zakładu leczniczego, ośrodka lub schroniska, nie dłużej jednak niż przez dalszych 5 dni.
W policyjnej izbie dziecka można również umieścić nieletniego zatrzymanego w trakcie jego samowolnego pobytu poza schroniskiem dla nieletnich albo poza młodzieżowym ośrodkiem wychowawczym lub zakładem poprawczym na czas niezbędny do przekazania nieletniego do właściwego schroniska, ośrodka lub zakładu, nie dłużej jednak niż na 5 dni (art. 32g § 9 upn).
Maksymalny okres pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka z przyczyn wymienionych w art. 32g § 8 i 9 wynosi 5 dni i terminu tego nie można przedłużyć.
Z zatrzymania nieletniego sporządza się protokół, zawierający w szczególności określenie miejsca, daty, godziny i przyczyny zatrzymania (art. 32g § 4 upn). Czas trwania zatrzymania należy obliczać od chwili faktycznego zatrzymania nieletniego, a nie od momentu doprowadzenia go do policyjnej izby dziecka.
Prawa nieletniego zatrzymanego
Pierwszą czynnością w związku z zatrzymaniem nieletniego powinno być poinformowanie nieletniego o:
- przyczynach zatrzymania;
- przysługujących mu prawach, w tym o prawie do skorzystania z pomocy adwokata, prawie do odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na poszczególne pytania i prawie złożenia zażalenia na czynności naruszające jego prawa; nieletniego należy niezwłocznie przesłuchać.
Nieletniemu, na jego żądanie, umożliwia się nawiązanie kontaktu z rodzicem albo opiekunem lub z adwokatem (art. 32g § 3 upn). W każdym przypadku zatrzymania nieletniego w policyjnej izbie dziecka należy niezwłocznie zawiadomić rodziców lub opiekuna nieletniego z podaniem przyczyny zatrzymania (art. 32g § 5 upn).
Zwolnienie zatrzymanego nieletniego
Zatrzymanego nieletniego należy natychmiast zwolnić i przekazać rodzicom albo opiekunowi, jeżeli:
- ustanie przyczyna zatrzymania;
- poleci to sąd rodzinny;
- nie zachowano terminu, o którym mowa w art. 32g § 6 upn;
- w ciągu 48 godzin od chwili zawiadomienia właściwego sądu rodzinnego o zatrzymaniu nieletniego nie ogłoszono nieletniemu postanowienia o umieszczeniu w schronisku dla nieletnich lub tymczasowym umieszczeniu w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, rodzinie zastępczej zawodowej albo w zakładzie leczniczym (art. 32g § 7 upn).
Z art. 32g § 6 i 7 upn wynika, że maksymalny pobyt nieletniego w policyjnej izbie dziecka nieletniego umieszczonego z przyczyn wymienionych w art. 32g § 1 upn nie może przekraczać 72 godzin. Termin ten nie podlega przedłużeniu.
