Jak uzyskać polskie obywatelstwo?

Zagadnienia dotyczące nabycia obywatelstwa polskiego i jego utraty reguluje ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 347). Jakie sposoby nabycia obywatelstwa przewiduje ustawa?

Obywatelstwo

Obywatelstwo to przynależność danej osoby do jakiegoś kraju, która przejawia się w pewnym powiązaniu prawnym jednostki i państwa. Związek ten realizuje się poprzez posiadanie przez obywateli konkretnych praw i obowiązków obywatelskich. Natomiast państwo w tym układzie zobowiązuje się do określonych świadczeń na rzecz obywateli. Obywatelstwo jest formalną przynależnością człowieka do państwa, która rodzi prawa i obowiązki zarówno po stronie obywatela, jak i państwa. Prawo do bycia obywatelem jest jednym z podstawowych praw każdego człowieka. Przykładowo, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) w art. 24 stanowi, że każde dziecko ma prawo do nabycia obywatelstwa.

Nabycie obywatelstwa polskiego

Obywatelstwo może zostać nabyte w sposób pierwotny lub wtórny. Nabycie obywatelstwa w sposób pierwotny oznacza nabycie go poprzez samo urodzenie się w Polsce. Z kolei nabycie obywatelstwa w sposób wtórny, to nabycie go w każdy inny sposób, niż poprzez urodzenie się. Zgodnie z polskim prawem jednostka może otrzymać polskie obywatelstwo w ten sposób poprzez:

• nadanie przez Prezydenta RP;
• uznanie za obywatela polskiego;
• przywrócenie obywatelstwa polskiego.

Nadanie obywatelstwa przez Prezydenta RP

Uzyskanie obywatelstwa drogą postanowienia Prezydenta RP dotyczy osób, które chcą uzyskać obywatelstwo polskie w drodze jego nadania. Warto podkreślić, że rozstrzygnięcia Prezydenta RP w sprawach obywatelstwa mają charakter uznaniowy – nie wymagają zatem uzasadnienia i nie podlegają zaskarżeniu. Wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego składa się osobiście lub korespondencyjnie z podpisem urzędowo poświadczonym za pośrednictwem właściwego miejscowo wojewody lub polskiego konsula. W przypadku osób przebywających w Polsce na podstawie wizy lub w ruchu bezwizowym złożenie wniosku możliwe jest jedynie za pośrednictwem właściwego dla miejsca stałego zamieszkania danej osoby polskiego konsula. Ponadto w chwili złożenia wniosku ważność karty pobytu, paszportu lub dokumentu podróży wnioskującego nie może być krótsza niż 6 miesięcy. Jeśli wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego dotyczy małoletniego dziecka, wówczas musi być podpisany przez oboje rodziców. Z kolei dziecko, które ukończyło 16 lat, musi wyrazić zgodę na nadanie mu obywatelstwa polskiego.

Wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego przez Prezydenta RP nie podlega opłacie skarbowej. Natomiast w przypadku osób działających przez pełnomocnika, którym nie jest małżonek, wstępny, zstępny lub rodzeństwo wnioskującego, wówczas konieczne jest uiszczenie opłaty w wysokości 17 zł za pełnomocnictwo. Konieczne jest także potwierdzenie stosunku pokrewieństwa załączonymi do wniosku dokumentami. Wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego jest przekazywany Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji albo bezpośrednio do Kancelarii Prezydenta RP z opinią Wojewody Mazowieckiego i kompletem dokumentów. Opinia jest przygotowywana wówczas, gdy do wniosku załączono wszystkie wymagane dokumenty. Jeżeli wniosek zawiera braki formalne lub nie dołączono do niego wszystkich dokumentów, urząd wzywa do usunięcia tych braków w terminie do 30 dni od dnia otrzymania wezwania. Po upływie tego terminu wniosek pozostawia się bez rozpoznania.

Uznanie za obywatela polskiego

Uznanie za obywatela polskiego to sposób nabycia obywatelstwa polskiego w drodze uznania przez Wojewodę Mazowieckiego. Konieczne jest do tego spełnienie warunków wskazanych w art. 30 ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 347). Stosownie do art. 30 ust. 1 ww. ustawy za obywatela polskiego uznaje się cudzoziemca:

• przebywającego nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 3 lat na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej lub prawa stałego pobytu, który posiada w Rzeczypospolitej Polskiej stabilne i regularne źródło dochodu oraz tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego;
• przebywającego nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 2 lat na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej lub prawa stałego pobytu, który pozostaje co najmniej od 3 lat w związku małżeńskim zawartym z obywatelem polskim lub nie posiada żadnego obywatelstwa;
• który przebywa nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 2 lat na podstawie zezwolenia na pobyt stały, które uzyskał w związku z posiadaniem statusu uchodźcy nadanego w Rzeczypospolitej Polskiej;
• małoletniego przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej lub prawa stałego pobytu, którego jedno z rodziców jest obywatelem polskim, a drugie z rodziców, nieposiadające obywatelstwa polskiego, wyraziło zgodę na to uznanie;
• małoletniego przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej lub prawa stałego pobytu, którego co najmniej jednemu z rodziców zostało przywrócone obywatelstwo polskie, a drugie z rodziców, nieposiadające obywatelstwa polskiego, wyraziło zgodę na to uznanie;
• przebywającego nieprzerwanie i legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 10 lat, który spełnia łącznie następujące warunki: a) posiada zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej lub prawo stałego pobytu, b) posiada w Rzeczypospolitej Polskiej stabilne i regularne źródło dochodu oraz tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego;
• przebywającego nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od roku na podstawie zezwolenia na pobyt stały, które uzyskał w związku z polskim pochodzeniem lub posiadaną Kartą Polaka.

Więcej informacji dotyczących wymaganych dokumentów można znaleźć tutaj.

W przypadku składania tego wniosku konieczne jest wniesienie opłaty skarbowej za wydanie decyzji o uznaniu za obywatela polskiego (219 zł). Podobnie jak w przypadku wniosku o nadanie obywatelstwa przez prezydenta RP, w przypadku działania przez pełnomocnika konieczne jest także uiszczenie opłaty za pełnomocnictwo. Opłata ta wynosi 17 zł.

Termin zakończenia postępowania zależy od tego, kiedy organ zgromadzi wszystkie niezbędne informacje i dokumenty. Przed wydaniem decyzji w sprawie urząd zwraca się do Komendanta Stołecznego lub Komendanta Wojewódzkiego Policji, Dyrektora Delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a także do innych instytucji i organów o udzielenie informacji, czy nabycie przez wnioskodawcę obywatelstwa polskiego nie stanowi zagrożenia dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Organy udzielają odpowiedzi w terminie do 30 dni, ale w niektórych przypadkach termin ten jest przedłużony do 3 miesięcy.

Natomiast w myśl przepisów kodeksu postępowania administracyjnego organy administracji publicznej załatwiają sprawy bez zbędnej zwłoki. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca. W wypadku sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. Od wydanej decyzji przysługuje też odwołanie (do ministra spraw wewnętrznych i administracji za pośrednictwem Wojewody Mazowieckiego w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji).

Przywrócenie obywatelstwa polskiego

Każdy, kto w przeszłości miał polskie obywatelstwo i utracił je przed 1 stycznia 1999 r., może złożyć wniosek o jego przywrócenie. Wniosek ten składa się do ministra spraw wewnętrznych i administracji (dla osób mieszkających w Polsce). Jeżeli natomiast wnioskodawca mieszka za granicą – przez konsulat. Konieczne jest także uiszczenie opłaty w wysokości 219 zł za wydanie decyzji. Osoby składające wnioski zza granicy muszą również doliczyć ewentualną opłatę konsularną. Na wydanie decyzji o przywrócenie obywatelstwa polskiego czeka się maksymalnie do 2 miesięcy. Po wydaniu decyzji przysługuje prawo złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, jeśli wnioskodawca nie jest zadowolony z rozstrzygnięcia. Ma na to 14 dni od momentu otrzymania decyzji. Wnioskodawca może też nie zgodzić się z kolejną decyzją MSWiA. Istnieje możliwość zaskarżenia decyzji do sądu administracyjnego. Musi to nastąpić w ciągu 30 dni od otrzymania decyzji ministra.