Wszystko co musisz wiedzieć o umowie zlecenia

Większość z nas zapewne niejednokrotnie zetknęła się z umową zlecenia. Często znajduje ona zastosowanie w ważnych sferach życia codziennego, zarówno w sytuacjach regulowanych bezpośrednio przez przepisy prawa cywilnego, jak i w tych, które blisko powiązane są z prawem pracy. Czy jednak sam fakt, że często stykamy się z tą umową oznacza, że wiemy o niej wszystko, co może nam się przydać?

Istota umowy zlecenia

Umowa zlecenia uregulowana została w Księdze trzeciej Kodeksu Cywilnego. Dotyczące jej przepisy znalazły się w tytule XXI (art. 734-751), a definiujący ją paragraf 1 artykułu 734 brzmi: „Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie”.

Jak można zauważyć, przytoczony powyżej zapis jest dość ogólną regulacją- ustawodawca ograniczył się jedynie do wyznaczenia stron umowy oraz podstawowego zakresu wynikającego z niej zobowiązania. Nie oznacza to jednak, że decydując się na ten rodzaj kontraktu nie musimy o niczym pamiętać-  przyjrzymy się dalszym zapisom zawartym w Tytule XXI.

Wynagrodzenie

Do kwestii wynagrodzenia należnego wykonującemu zlecenie odnosi się artykuł 735. Z paragrafu 1 tego przepisu wynika, że wynagrodzenie należy się w każdym przypadku, w którym z umowy ani z okoliczności nie wynika, że wykonujący zdecydował się z niego zrezygnować. Paragraf 2 przywołanego artykułu odnosi się natomiast do wysokości należnej zapłaty. Zgodnie z jego treścią w braku obowiązującej taryfy lub odpowiedniego zapisu umowy należy się wynagrodzenie „odpowiadające wykonanej pracy”.

Art. 743, który reguluje kwestię terminu zapłaty wynagrodzenia stanowi, że o ile nic innego nie wynika z przepisów szczególnych lub umowy stron, należy się ono po wykonaniu zlecenia przez zleceniobiorcę.

Prawa i obowiązki przyjmującego zlecenie

Ustawodawca unormował pewien zakres praw i obowiązków zleceniobiorcy działającego w celu wywiązania się z umowy.

Pierwszym z dotyczących tej kwestii przepisów jest artykuł 737, w myśl którego przyjmujący zlecenie ma prawo bez zgody zleceniodawcy zdecydować o odstąpieniu od wyznaczonego przez niego sposobu wykonania zlecenia, jeżeli zgody tej w danym momencie nie da się uzyskać, a można przypuszczać, że zostałaby ona udzielona.

Kolejne przepisy- artykuły 740 i 741- odnoszą się do obowiązków zleceniobiorcy. Zgodnie z treścią pierwszego z nich przyjmujący zlecenie winien „udzielać dającemu zlecenie potrzebnych wiadomości o przebiegu sprawy, a po wykonaniu zlecenia lub po wcześniejszym rozwiązaniu umowy złożyć mu sprawozdanie”, a także „wydać wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym”. Drugi z przytoczonych przepisów zabrania natomiast zleceniobiorcy używania we własnym interesie rzeczy i pieniędzy należących do zleceniodawcy oraz stanowi, że od sum zatrzymanych przez niego ponad wynikającą ze zlecenia potrzebę zleceniodawcy należą się odsetki ustawowe.

Ustawodawca odniósł się również do sytuacji, w której kilka osób wspólnie podejmuje się wykonania zlecenia. W takim wypadku, jak wynika z art. 745, ich odpowiedzialność wobec drugiej strony jest solidarna.

Prawa i obowiązki dającego zlecenie

Kodeksowe regulacje dotyczące obowiązków zleceniodawcy ograniczone zostały do sfery finansowej. Art. 742 odnosi się do kwestii zwrotu wydatków, jakie strona przyjmująca poczyniła w trakcie wykonywania zlecenia. Zgodnie z treścią tego przepisu dający powinien zwrócić je wraz z ustawowymi odsetkami. Winien on także zwolnić zleceniobiorcę z wszelkich zobowiązań, które ten zaciągnął we własnym imieniu podczas wykonywania działań na jego rzecz.

Jeśli wykonanie zlecenia wymaga poniesienia wydatków, zleceniobiorca może zażądać udzielenia odpowiedniej zaliczki. W takiej sytuacji w myśl art. 743 strona dająca obowiązana jest takiej zaliczki udzielić.

Powierzenie zlecenia innej osobie

Zleceniobiorca powinien pamiętać, że wolno mu powierzyć wykonanie zlecenia innej osobie jedynie jeśli możliwość taka wynika z umowy lub ze zwyczaju, albo jeżeli zostanie do tego zmuszony przez okoliczności. W takiej sytuacji winien on niezwłocznie poinformować dającego zlecenie o przekazaniu oraz podać mu dane osoby, która przejęła zlecenie. Dzięki temu w znacznym stopniu ograniczy swoją odpowiedzialność- w razie wystąpienia problemów będzie odpowiadał przed zleceniodawcą jedynie za brak należytej staranności w wyborze zastępcy (art. 738 par. 1).

W wypadku, gdy przyjmujący zlecenie zdecyduje się powierzyć je innej osobie nie będąc do tego uprawnionym, a rzecz zleceniodawcy zostanie w czasie wykonywania zlecenia uszkodzona lub utracona, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny także za utratę lub uszkodzenie przypadkowe, chyba że jedno lub drugie nastąpiłoby również wtedy, gdyby sam zlecenie wykonywał. Mówi o tym artykuł 739.

Wypowiedzenie umowy zlecenia

Zgodnie z zapisami kodeksowymi obydwie strony mogą wypowiedzieć umowę zlecenia w każdym czasie. W takim wypadku dający zlecenie zobowiązany jest do zwrócenia przyjmującemu wydatków, które ten poczynił, uiszczenia zapłaty w części należnej za wykonane przez przyjmującego czynności, a w przypadku wypowiedzenia bez ważnej przyczyny także do naprawienia szkody (art. 746 par. 1).

Regulacje dotyczące przyjmującego zlecenie zostały ujęte w sposób mniej szczegółowy. Wynika z nich jedynie, że jeśli zlecenie było odpłatne, a przyjmujący zrezygnował z wykonania go bez ważnej przyczyny, zostanie obciążony kosztami naprawienia szkody, którą dający poniósł w wyniku jego decyzji (art. 746 par. 2).

Należy także pamiętać, że żadna ze stron nie może z góry zrezygnować z uprawnienia do wypowiedzenia umowy z ważnych przyczyn (art. 746 par. 3).

Wygaśnięcie umowy zlecenia

Kwestia wygaśnięcia umowy zlecenia z mocy prawa została przez ustawodawcę uregulowana w artykułach 747 i 748. Obydwa przepisy odnoszą się do sytuacji, w której ma miejsce śmierć lub utrata zdolności do czynności prawnych którejś ze stron. Warto zwrócić na nie szczególną uwagę, ponieważ regulacje dotyczące zleceniodawcy i zleceniobiorcy nie są takie same.

Dotyczący śmierci zleceniodawcy artykuł 747 stanowi, że „w braku odmiennej umowy zlecenie nie wygasa ani wskutek śmierci dającego zlecenie, ani wskutek utraty przez niego zdolności do czynności prawnych. Jeżeli jednak, zgodnie z umową, zlecenie wygasło, przyjmujący zlecenie powinien, gdyby z przerwania powierzonych mu czynności mogła wyniknąć szkoda, prowadzić te czynności nadal, dopóki spadkobierca albo przedstawiciel ustawowy dającego zlecenie nie będzie mógł zarządzić inaczej”.

Z dotyczącego śmierci zleceniobiorcy lub utraty przez niego pełnej zdolności do czynności prawnych art. 748 wynika natomiast, że w obu tych przypadkach umowa zlecenia wygasa (chyba, że inaczej wynika z postanowień stron).

Zlecenie, które wygasło uważa się za istniejące na korzyść przyjmującego do chwili, w której dowiedział się on o jego wygaśnięciu (art. 749).

Przedawnienie roszczeń

Kwestia przedawnienia roszczeń wynikających z umowy zlecenia została częściowo uregulowana w artykule 751. W myśl tego przepisu termin przedawnienia wynosi dwa lata i odnosi się do:

-roszczeń o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujących osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju; jak również roszczeń z tytułu zaliczek udzielonych tym osobom (par. 1)

-roszczeń z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowania lub nauki, jeżeli przysługują osobom trudniącym się zawodowo takimi czynnościami albo osobom utrzymującym zakłady na ten cel przeznaczone (par. 2).

Pozostałe roszczenia ulegają przedawnieniu na zasadach ogólnych, a więc w terminie zastrzeżonych w artykule 118 Kodeksu Cywilnego. Dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz tych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej termin ten wynosi trzy lata, w pozostałych przypadkach natomiast jest to lat dziesięć.