Urlop macierzyński

Zgodnie z definicją, którą zaprezentował francuski filozof i pozytywista Auguste Comte, rodzina jest określana jako podstawowa grupa społeczna, na której opiera się społeczeństwo. Rodzina zajmuje szczególnie ważne miejsce w naszym życiu, a odbicie tego podejścia znajdziemy w regulacjach prawnych, które mają za zadanie ją chronić. Jedną z nich jest urlop macierzyński.

Zgodnie z Konstytucją "(...) rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej" (art. 18). Przejaw tej ochrony znajdziemy między innymi w dziale ósmym Kodeksu pracy, gdzie ustawodawca umieścił regulacje dotyczące uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem.

Urlop macierzyński – co to takiego?

To obowiązkowy urlop przysługujący każdej pracownicy, która urodziła dziecko i jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Ma on na celu pomoc w odzyskaniu sił po porodzie i opiece nad małym dzieckiem. Jest urlopem pełnopłatnym.

Ile trwa?

Podstawowy urlop macierzyński trwa 20 tygodni. Po 14 tygodniach obowiązkowego urlopu macierzyńskiego matka może przekazać swoją część urlopu ojcu. Jest to maksymalnie 6 tygodni, którymi świeżo upieczeni rodzice mogą się podzielić. Jeśli ciąża jest mnoga, można wykorzystać proporcjonalnie więcej czasu na opiekę nad dzieckiem. W sumie urlop macierzyński może trwać od 20 do nawet 31 tygodni.

Zgodnie z art. 180. § 1 pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

• 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
• 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
•  35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
• 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Warto jednak pamiętać, aby wniosek o urlop złożyć co najmniej na 14 dni przed datą planowanego porodu.

Wydłużenie urlopu w związku z pracą w trakcie jego trwania

W przypadku łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do:

1. 64 tygodni – w przypadku, o którym mowa w art. 180 § 1 pkt 1;
2. 68 tygodni – w przypadkach, o których mowa w art. 180 § 1 pkt 2-5.

A czy z urlopu możemy zrezygnować?

Urlop macierzyński jest obowiązkowy, jednak możemy wrócić wcześniej do pracy po upływie 14 tygodni. W jakiej sytuacji? Tak jak wspomniane było wyżej, rodzice mogą się urlopem podzielić. Matka może wrócić do pracy jeśli pozostałą część urlopu wykorzysta tata dziecka. Powinien on być zatrudniony na podstawie umowy o pracę. 

Przeczytaj również:
Urlop ojcowski

Urlop macierzyński a zasiłek macierzyński

Pojęcia urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego często są mylone lub stosowane zamiennie. Błędnie. Znaczą one bowiem zupełnie co innego. Urlop macierzyński to przerwa w pracy. Natomiast zasiłek macierzyński – świadczenie pieniężne wypłacane kobiecie będącej na urlopie macierzyńskim.

Urlop macierzyński to uprawnienie pracowniczym, przysługujące w okresie zatrudnienia w związku z urodzeniem się dziecka.

Przede wszystkim dotyczy kobiet zatrudnionych na podstawie umowy o prace, które:

• urodziły dziecko,
• adoptowały lub przyjęły dziecko w wieku do 7 roku życia na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej),
• w szczególnych sytuacjach dziecko do 10 roku życia.

Będąc zatrudnioną na umowę o pracę na czas określony możesz wykorzystać pełen wymiar urlopu, o ile przypada on całkowicie w czasie trwania tej umowy.

Natomiast zasiłek macierzyński to świadczenie z tytułu ubezpieczenia społecznego. Przysługuje w czasie korzystania z urlopu macierzyńskiego każdej ubezpieczonej kobiecie, która urodziła dziecko w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.

Przysługuje także w sytuacji jeżeli umowa o pracę:

• ma ulec rozwiązaniu już w trakcie korzystania z urlopu macierzyńskiego. Matce i tak przysługuje zasiłek macierzyński w pełnym wymiarze,
• uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży. Wtedy z mocy prawa jest ona przedłużana do dnia porodu i kobiecie również przysługuje zasiłek macierzyński do końca urlopu, ale bez prawa do samego urlopu.

Podsumowując, zasiłek macierzyński jest świadczeniem, które przysługuje również tym osobom, które nie są w stosunku pracy - pod warunkiem, że są objęte ubezpieczeniem społecznym. Wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku i jest to średnia z 12 miesięcy.

Urlop macierzyński – wniosek

Przepisy nie określają, w jakim terminie należy złożyć wniosek o urlop macierzyński, gdyż przysługuje on z mocy prawa maksymalnie od dnia porodu. Taki termin jest jednak określony dla wniosku o urlop rodzicielski. Zgodnie z Kodeksem pracy, pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Pracodawca ma obowiązek uwzględnienia wniosku.

We wniosku o urlop macierzyński i rodzicielski oprócz danych pracownika oraz pracodawcy należy zawrzeć: 

• imię i nazwisko dziecka,
• jego datę urodzenia,
• okresy wykorzystania tych urlopów,
• oświadczenie, że drugi rodzic nie będzie korzystał z urlopu rodzicielskiego.

Do wniosku o urlop macierzyński musimy dołączyć następujące dokumenty:

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka/dzieci
• oświadczenie o braku zamiaru korzystania z urlopu rodzicielskiego albo z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego przez drugiego z rodziców dziecka przez okres wskazany we wniosku.