Wykonywanie tymczasowego aresztowania w zakładzie leczniczym

Na podstawie przepisów kodeksu postępowania karnego dopuszczalne jest wykonywanie tymczasowego aresztowania w postaci umieszczenia w odpowiednim zakładzie leczniczym, w tym w zakładzie psychiatrycznym, jeżeli stan zdrowia oskarżonego tego wymaga.

Umieszczenie w zakładzie leczniczym 

Zgodnie z art. 260 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 534, dalej również jako „k.p.k.”) jeżeli stan zdrowia oskarżonego tego wymaga, tymczasowe aresztowanie może być wykonywane tylko w postaci umieszczenia w odpowiednim zakładzie leczniczym, w tym w zakładzie psychiatrycznym. Dotyczy to sytuacji, kiedy stan zdrowia uniemożliwia osadzenie podejrzanego (oskarżonego) w areszcie śledczym. Szczególne względy, o których mowa w art. 259 § 1 k.p.k., stoją natomiast na przeszkodzie odstąpieniu od stosowania tymczasowego aresztowania, czyli zwłaszcza gdy pozbawienie oskarżonego wolności:

• spowodowałoby dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo;
• pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny.

Innymi słowy, stan zdrowia podejrzanego (oskarżonego), który uniemożliwia pobyt w warunkach aresztu śledczego, nie stanowi przeszkody w stosowaniu izolacyjnego środka zapobiegawczego. Wówczas należy jednak umieścić podejrzanego (oskarżonego) w odpowiednim zakładzie leczniczym. Gdy wiąże się to natomiast ze stanem zdrowia psychicznego, podejrzany (oskarżony) powinien trafić do zakładu psychiatrycznego. Artykuł 260 k.p.k., podobnie jak art. 259 § 1 k.p.k., stanowił przedmiot oceny Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku z 22 lipca 2008 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że wspomniane wcześniej przepisy są zgodne z Konstytucją RP (sygn. K 24/07).

Wykonywanie tymczasowego aresztowania w zakładzie leczniczym – uprawnienie, a nie obowiązek sądu

Wykonywanie tymczasowego aresztowania w zakładzie leczniczym uzasadnia w szczególności fakt, że oskarżony cierpi na choroby przewlekłe, zagrażające życiu, takie jak: niewydolność nerek i związana z tym konieczność dializ, gruźlica i inne choroby zakaźne, zaawansowana postać cukrzycy insulinozależnej, choroby nowotworowe, o ile nie jest konieczne leczenie oskarżonego w warunkach wolnościowych, a także jeśli oskarżony choruje na choroby psychiczne, nerwice, w tym ciężkie postacie depresji. Art. 260 § 1 k.p.k. określa, że sąd może orzec o wykonywaniu tymczasowego aresztowania w zakładzie leczniczym. Jest to zatem uprawnienie, a nie obowiązek sądu. Należy przyjąć, że w sytuacji, gdy tymczasowe aresztowanie spowodowałoby dla życia lub zdrowia oskarżonego poważne niebezpieczeństwo, sąd jest zobowiązany do określenia, że środek ten będzie wykonywany w odpowiednim zakładzie leczniczym. Chyba że na podstawie art. 259 § 1 pkt 1 k.p.k. w ogóle odstąpi od stosowania tymczasowego aresztowania.

Przeczytaj również: Kiedy sąd odstępuje od wykonania tymczasowego aresztowania?

Podejrzany/oskarżony chory psychicznie

W orzecznictwie wyrażono słuszny pogląd, że w przypadku stosowania tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego (oskarżonego), u którego biegli w wyniku badania połączonego z obserwacją stwierdzili chorobę psychiczną uniemożliwiającą mu udział w toczącym się postępowaniu, art. 260 k.p.k. jest wystarczającą podstawą do umieszczenia oskarżonego w szpitalu psychiatrycznym w celu podjęcia leczenia. W takim przypadku przepisów ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 685) nie stosuje się (postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 9 sierpnia 2007 r., sygn. II AKz 402/07).

Wykaz zakładów leczniczych przeznaczonych do wykonywania tymczasowego aresztowania

Na podstawie art. 260 § 2 k.p.k. minister sprawiedliwości wydał w dniu 16 czerwca 2015 r. rozporządzenie w sprawie wykazu zakładów leczniczych, w tym psychiatrycznych, przeznaczonych do wykonywania tymczasowego aresztowania oraz warunków zabezpieczenia tych zakładów (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 349). Z przepisów rozporządzenia wynika, że zakłady lecznicze, w tym psychiatryczne, przeznaczone do wykonywania tymczasowego aresztowania dysponują następującymi warunkami zabezpieczenia:

• zapewniają stały nadzór nad tymczasowo aresztowanymi przebywającymi w zakładzie;
• posiadają drzwi i okna wyposażone w urządzenia uniemożliwiające samowolne opuszczenie zakładu;
• są wyposażone w system telewizji wewnętrznej umożliwiający obserwację drzwi wejściowych, okien zewnętrznych, sal dziennego pobytu, izolatek oraz korytarzy i elektroniczny system sygnalizujący niekontrolowane otwarcie drzwi i okien;
• zatrudniają personel w liczbie co najmniej dwukrotnie większej niż liczba łóżek przeznaczonych dla tymczasowo aresztowanych (§ 3 rozporządzenia).