Wyrok TSUE dotyczący nakazów zapłaty wystawionych na podstawie weksli in blanco
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej 7 listopada 2019 r. rozpoznał pytania prejudycjalne złożone przez polskie sądy. Pytania te mają istotne znaczenie dla postępowania nakazowego w sprawach, w których wierzytelność zabezpieczona jest wekslem własnym (in blanco) wystawionym przez konsumenta.
Liczne wątpliwości sądów
Biorąc pod uwagę polskie regulacje prawne, weksel stanowi samodzielną podstawę, która umożliwia wydanie nakazu zapłaty. Taki stan rzeczy wyłącza m.in. konieczność analizy przez sąd umowy konsumenckiej. Będzie ona badana wyłącznie w razie skutecznego zaskarżenia przez konsumenta samego nakazu zapłaty. Zaskarżenie nakazu wymaga jednak aktywnego działania konsumenta i posiadania przez niego wiedzy prawniczej bądź uzyskania fachowej pomocy w tym zakresie.
Powyższy stan rzeczy wzbudził pewne wątpliwości, które przekształciły się w pytania prejudycjalne przedstawione TSUE przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe oraz Sąd Okręgowy w Opolu. Pierwsze pytanie dotyczyło problematyki legalności zastosowania weksla in blanco jako zabezpieczenia roszczeń konsumenckich w świetle regulacji UE. Wskazują one, że sąd zobowiązany jest do badania z urzędu, czy umowa nie zawiera klauzul abuzywnych oraz czy przedsiębiorca należycie dochował ciążących na nim obowiązków informacyjnych wobec konsumenta. Kolejna kwestia, przedstawioną do rozstrzygnięcia TSUE, dotyczyła możliwości odmówienia przez sąd wydania nakazu zapłaty i doprowadzenia w ten sposób do zbadania umowy konsumenckiej oraz okoliczności towarzyszących jej zawarciu.
Sposób zabezpieczenia wierzytelności konsumenckich poza zakresem prawa UE
Trybunał Sprawiedliwości UE, rozpoznając sprawę, podkreślił, że kwestia sposobu zabezpieczenia wierzytelności konsumenckich leży poza zakresem prawa UE. Mając to na uwadze, należy stwierdzić, iż brak jest przeszkód, aby, co do zasady, weksel in blanco mógł stanowić formę zabezpieczenia roszczeń wobec konsumenta. Należy jednak podkreślić, że jeśli okoliczności związane z samym roszczeniem wekslowym budzą wątpliwości składu orzekającego, sąd ma obowiązek odmówić wydania nakazu zapłaty. Musi również zażądać od przedsiębiorcy, by przedstawił on stosowne dokumenty wskazujące treść umowy głównej lub porozumienia wekslowego.
Zważywszy na powyższe, sąd polski ma obowiązek zażądania wspomnianych dokumentów od przedsiębiorcy. Odbywa się to bez konieczności występowania w tej kwestii z osobnym wnioskiem przez konsumenta. Taki stan rzeczy jest bardzo istotny. Z uwagi na to, że do tego czasu sąd nie mógł uzupełniać z urzędu materiału dowodowego w sprawie. Inicjatywa w tym zakresie leżała zaś po stronie konsumenta.
Co więcej, Trybunał pokreślił również, że sąd ma obowiązek kontroli z urzędu samej treści porozumienia wekslowego. Kontrola odbywa się pod kątem ewentualnych postanowień niedozwolonych mogących się w nim znajdować. W tym zakresie Trybunał wprowadził poważną zmianę w obowiązującym stanie prawnym. Przepisy prawa wekslowego przewidują bowiem, że badanie treści stosunku podstawowego może nastąpić jedynie na zarzut zobowiązanego do zapłaty weksla.
To nie pierwsze takie orzeczenie TSUE
Opisywany wyrok uzupełnia wcześniejsze orzeczenia Trybunału odpowiednio z 13 września 2018 r. (C-176/17) oraz z 18 listopada 2018 r. (C-632/17). TSUE stwierdził wtedy, że polskie przepisy regulujące tryb postępowania nakazowego nie pozwalają konsumentom na skuteczne kwestionowanie nakazów zapłaty. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 7 listopada 2019 r. (połączone sprawy C-419/18 i C-483/18) akcentuje inny aspekt tego zagadnienia. Mowa tutaj mianowicie o obowiązku sądu krajowego w przedmiocie badania stosunku podstawowego tj. umowy bądź porozumienia wekslowego zawartego z konsumentem.
Ostateczne skonkretyzowanie przez TSUE sposobu postępowania sądu krajowego w sprawie dotyczącej postępowania nakazowego wszczętego na podstawie weksla in blanco może w znaczący sposób poprawić sytuację oraz ułatwić efektywną ochronę praw konsumentów.
Źródło:
rpo.gov.pl
