Zadatek czy zaliczka? Aspekty podatkowe
Zaliczka i zadatek – bardzo podobne instytucje, które jednak ogromnie różnią się od siebie. Poznanie tego faktu zazwyczaj następuje w momencie, kiedy jedna ze stron zamierza odstąpić od umowy.
Zadatek ma na celu zabezpieczyć wykonawcę umowy przed wycofaniem się klienta w trakcie współpracy. Zaliczka natomiast daje zastrzyk gotówki jeszcze przed rozpoczęciem wykonania zlecenia, za którą zleceniobiorca może nabyć np. niezbędne do realizacji umowy materiały. Zaliczkę i zadatek wlicza się na poczet całości wynagrodzenia. Od końcowej należności należy zatem odliczyć wartość już wniesionej wpłaty. Wysokość zadatku i zaliczki nie może stanowić 100% wartości przedmiotu umowy. Standardowo przyjmowaną wartością jest 10%. Wartość ta jest jednak oczywiście zależna od stron umowy.
Skoro pojęcia te mają ze sobą tyle wspólnego, to właściwie czym się różnią? Różnice pojawiają się, gdy do zawarcia umowy nie dojdzie.
Zaliczka nie zabezpieczy twojej umowy
Instytucja zaliczki nie jest regulowana w ustawie Kodeks cywilny (dalej jako: kc). Nie jest zatem formą zabezpieczenia. Strona, która zdecydowała się odstąpić od umowy, jak i strona przeciwna zobowiązane są zwrócić wszystko, co od siebie otrzymały. Od osoby, która jest przyczyną rozwiązania umowy, może być wymagane odszkodowanie wynikające z sytuacji niedojścia zobowiązania do skutku.
Przeczytaj również:
Czym jest zaliczka?
Zadatek – bezpieczniejsza forma
Jest to pewna kwota pieniężna lub rzecz, którą strona przekazuje drugiej przy zawieraniu umowy. Zadatek wynika z jej treści (jednoznacznie i precyzyjnie), jeżeli nie zostanie określony, mamy do czynienia z zaliczką. Zgodnie z kodeksem cywilnym „w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczania terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.”
Kiedy umowa dojdzie do skutku, zadatek zostanie zaliczony na poczet świadczenia osoby, która go dała w celu realizacji umowy. Kiedy zaliczenie nie jest możliwe, wtedy zadatek ulega zwrotowi. Jeżeli nastąpi rozwiązanie umowy (bez winy żadnej ze stron), zadatek winien być zwrócony.
Przeczytaj również:
Czym jest zadatek?
Zaliczka czy zadatek?
Jeżeli brak jest innych rozwiązań (zastrzeżeń) umownych, zadatek jest swojego rodzaju odszkodowaniem za niezawarcie umowy (nie więcej niż 20% pełnej kwoty zobowiązania). Zaliczka jest zaliczana na poczet świadczeń przyszłych wynikających z treści umowy i nie będzie zabezpieczać zobowiązania. Może jedynie stanowić pewną część ceny z niego wynikającej. Tak więc jeżeli zależy nam na zawarciu umowy, należy zdecydować się na zadatek. Kiedy jednak nie jesteśmy pewni, czy chcemy zawrzeć ww. umowę, korzystniejsza będzie dla nas zaliczka.
Aspekty podatkowe zadatku i zaliczki
Zarówno zaliczka, jak i zadatek są częstymi formami przedpłat, wykorzystywanymi przez przedsiębiorców w ramach obrotu gospodarczego. Jakie konsekwencje powoduje danie, otrzymanie czy też zatrzymanie jednej z ww. form przedpłaty, wyjaśnione zostanie w niniejszym artykule.
Zaliczka i zadatek a przychód podatkowy
Zgodnie z art. 12 ust. 3 pkt 1) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT) do przychodów nie zalicza się pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych. Tym samym zaliczka nie powoduje powstania przychodu. Analogicznie wygląda sytuacja w przypadku otrzymania zadatku przez sprzedawcę lub usługodawcę.
Przychód zarówno w sytuacji otrzymania zaliczki, jak i zadatku powstanie w momencie końcowego rozliczenia dostawy towaru lub wykonania usługi (moment wystawienia faktury końcowej).
Zaliczka i zadatek a koszty uzyskania przychodu
Uiszczona przez kupującego zaliczka lub zadatek nie stanowią u kupującego kosztu uzyskania przychodu aż do czasu końcowego rozliczenia dostawy towaru lub wykonania usługi.
Zwrócić należy również uwagę na regulację art. 23 ust. 1 pkt 54) ustawy o PIT. Zgodnie z tym przepisem nie uważa się za koszty uzyskania przychodu strat (kosztów) powstałych w wyniku utraty dokonanych przedpłat (zaliczek, zadatków) w związku z niewykonaniem umowy. Zatem w przypadku niewykonania umowy, kiedy jedna ze stron umowy będzie miała podstawy do zachowania zadatku, druga strona nie będzie mogła tego zadatku ująć w kosztach uzyskania przychodu.
Zaliczka i zadatek w podatku VAT
Zgodnie z art. 19a ust. 8 ustawy o podatku od towarów i usług (ustawa o VAT) jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty (z pewnymi wyjątkami przewidzianymi w ustawie o VAT – m.in. w przypadku wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów).
Otrzymanie zaliczki lub zadatku będzie powodowało konieczność odprowadzenia od tej kwoty podatku VAT, jak również konieczność wystawienia faktury dokumentującej otrzymanie zaliczki.
U kupującego wpłata zaliczki lub zadatku i otrzymanie faktury zaliczkowej powoduje możliwość odliczenia podatku VAT.
Zwrot zaliczki a zwrot zadatku
W przypadku niewykonania umowy zaliczka podlega co do zasady zwrotowi (umowa oczywiście może w tym zakresie przewidywać odmienne uregulowania). W takiej sytuacji dostawca wystawia korektę wcześniej wystawionej faktury na zaliczkę lub zadatek i zwraca kwotę nabywcy.
Natomiast zadatek, w przypadku niewykonania umowy, podlega zatrzymaniu przez sprzedawcę lub usługodawcę. Zadatek w takiej sytuacji nie stanowi już części ceny czy też części wynagrodzenia przyszłej dostawy towaru czy też wykonanej usługi. W takiej sytuacji zadatek nabiera charakteru quasi odszkodowawczego, a co za tym idzie, nie podlega on opodatkowaniu podatkiem VAT.