Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika
Polski Kodeks rodzinny i opiekuńczy uwzględnia możliwość zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika. W jakich sytuacjach jest to możliwe?
Zawarcie małżeństwa – przepisy ogólne
Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej jako „kro”) małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Małżeństwo zostaje również zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa.
Gdy dojdzie do spełnienia powyższych przesłanek, małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia woli w obecności duchownego (art. 1 § 2 kro). Przepis ten stosuje się, jeżeli ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa regulująca stosunki między państwem a kościołem albo innym związkiem wyznaniowym przewiduje możliwość wywołania przez związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu tego kościoła albo innego związku wyznaniowego takich skutków, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Mężczyzna i kobieta, będący obywatelami polskimi przebywającymi za granicą, mogą zawrzeć małżeństwo również przed polskim konsulem lub przed osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula (art. 1 § 4 kro).
Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika
Artykuł 6 § 1 kro przewiduje, że z ważnych powodów sąd może zezwolić, żeby oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński lub oświadczenie przewidziane w art. 1 § 2 złożył pełnomocnik. W roli pełnomocnika nie może z całą pewnością wystąpić osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych (por. art. 100 ustawy Kodeks cywilny, dalej jako „kc”). Mocodawca nie może zrzec się odwołania pełnomocnictwa. Umocowanie wygasa natomiast wraz ze śmiercią pełnomocnika – przeciwne zastrzeżenie jest niedopuszczalne (art. 101 kc). Niedopuszczalne jest także ustanowienie przez pełnomocnika substytutów lub też kilku pełnomocników (art. 106 i 107 kc).
Przeczytaj również:
Obrońca, pełnomocnik i przedstawiciel ustawowy – czym się różnią?
Wymogi dotyczące pełnomocnictwa
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie zawierają obszernej regulacji dotyczącej pełnomocnictwa do zawarcia małżeństwa. Ustawodawca określił jedynie tryb uzyskania zgody na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika oraz formę pełnomocnictwa. Zgodnie z art. 6 § 2 kro pełnomocnictwa należy udzielić na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Powinno ono również wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte.
Do „ważnych powodów” w rozumieniu tego przepisu nie można zaliczyć przejściowych trudności spowodowanych np. krótkotrwałym wyjazdem jednego z kandydatów do małżeństwa za granicę. W myśl postanowienia Sądu Najwyższego z 3 stycznia 1969 r. (sygn. III CRN 349/68), jeżeli jeden z przyszłych małżonków zamieszkuje stale w innym kraju, i to bardzo odległym, tak że przyjazd do Polski w celu zawarcia małżeństwa byłby połączony ze znacznymi trudnościami i kosztami, to okoliczność ta sama przez się może być uznawana za ważny powód udzielenia zezwolenia przewidzianego w art. 6 § 1 kro.
Kiedy sąd może udzielić zgody na zawarcie małżeństwa pełnomocnika? Jedynie wówczas, gdy istnieje wysokie prawdopodobieństwo powstania, w krótkim czasie od zawarcia małżeństwa, więzi małżeńskich. Z pewnością okolicznością, która powinna co do zasady uzasadniać zgodę, jest pozostawanie w konkubinacie. Następnie będzie to powstanie przeszkody do osobistego zawarcia małżeństwa. Z całą pewnością przeszkody takiej nie stanowi pozostawanie osoby w szpitalu.
Oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński
Zgodnie z art. 85 ust. 5 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego na wniosek osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo kierownik urzędu stanu cywilnego przyjmuje oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński poza urzędem stanu cywilnego w okręgu rejestracji stanu cywilnego, w którym jest on właściwy, jeżeli wskazane we wniosku miejsce zawarcia małżeństwa zapewnia zachowanie uroczystej formy jego zawarcia oraz bezpieczeństwo osób obecnych przy składaniu oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński. Jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński ma złożyć pełnomocnik, osoba zamierzająca wstąpić w związek małżeński przedkłada również zezwolenie sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika oraz pełnomocnictwo (art. 76 ust. 3 tejże ustawy).
Postępowanie w sprawie o udzielenie zezwolenia na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika
Postępowanie o zezwolenie na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika odbywa się w trybie nieprocesowym. Zgodnie z art. 563 Kodeksu postępowania cywilnego do zgłoszenia wniosku o zezwolenie na złożenie przez pełnomocnika oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński uprawniona jest osoba, która zamierza udzielić pełnomocnictwa. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów z 8 czerwca 1970 r. (sygn. III CZP 27/70), zezwolenie, o którym mowa w tym przepisie, ma za przedmiot, zgodnie z treścią art. 6 § 1 kro, usankcjonowanie oświadczenia złożonego przez pełnomocnika. Do zadań sądu należy także wszechstronne wyjaśnienie przyczyn uniemożliwiających obu stronom osobiste stawienie się w jednym czasie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. W szczególności jeżeli jedno z przyszłych małżonków przebywa za granicą, sąd powinien ustalić, czy nie chodzi o zawarcie małżeństwa pozornego. Sąd będzie również dążył do ustalenia, czy małżeństwo może zostać zawarte. Należy bowiem ustalić, czy nie istnieją przeszkody do zawarcia małżeństwa.
