Umowa poręczenia – co warto o niej wiedzieć?

Umowa poręczenia uregulowana jest w art. 876-887 Kodeksu cywilnego. Poręczenie stanowi formę zabezpieczenia typu osobistego. Umowa poręczenia umacnia pozycję prawną wierzyciela. Może on szukać swojego zaspokojenia także z majątku poręczyciela, a nie tylko dłużnika głównego.

Podstawą prawną powstania zabezpieczenia osobistego jest umowa. Na jej podstawie poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie, na wypadek gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.

Poręczenie dla swojej skuteczności wymaga oświadczenia woli poręczyciela sporządzonego w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Natomiast oświadczenie woli drugiej strony nie wymaga dla swej ważności zachowania żadnej formy szczególnej. Może być zatem wyrażone w sposób dorozumiany na przykład przez przyjęcie dokumentu zawierającego oświadczenie woli poręczyciela. Zaleca się jednak, aby oświadczenia obu stron składane były w formie pisemnej.

Przedmiot umowy poręczenia

W umowie poręczenia należy dokładnie określić przedmiot umowy. Przedmiotem poręczenia może być każde zobowiązanie dłużnika bez względu na jego źródło (umowa, czyn niedozwolony, bezpodstawne wzbogacenie) – całe zobowiązanie, jego część, a nawet dług niewymagalny. Nie ma także przeciwwskazań, aby poręczyć za dług, który powstanie w przyszłości. W takim jednak wypadku poręczenie musi wskazywać wysokość kwoty, do której następuje poręczenie. Ponadto bezterminowe poręczenie za dług przyszły można odwołać przed powstaniem długu w każdym czasie.

Zobowiązanie poręczyciela jest zależne od istnienia, ważności i zakresu zobowiązania dłużnika głównego. Przykładowo: nieważność umowy głównej powoduje nieważność poręczenia. Poręczenie może bowiem dotyczyć tylko zobowiązań ważnych. Jedyny wyjątek stanowi sytuacja poręczenia za dług osoby, która nie mogła się zobowiązać z powodu braku zdolności do czynności prawnych (np. osoba całkowicie ubezwłasnowolniona). W takiej sytuacji to właśnie poręczyciel staje przed obowiązkiem spłaty wierzytelności jak dłużnik główny – jeżeli w chwili poręczenia o braku zdolności wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć.

Prawa i obowiązki poręczyciela

Podstawowym obowiązkiem poręczyciela jest wykonanie zobowiązania, na wypadek gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. W braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny. To oznacza, iż wierzyciel może żądać zaspokojenia całości długu od poręczyciela.

Poręczyciel może podnieść przeciwko wierzycielowi wszelkie zarzuty, które przysługują dłużnikowi. W szczególności poręczyciel może potrącić wierzytelność przysługującą dłużnikowi względem wierzyciela. Poręczyciel nie traci powyższych zarzutów, chociażby dłużnik zrzekł się ich albo uznał roszczenie wierzyciela. W razie śmierci dłużnika poręczyciel nie może powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy wynikające z przepisów prawa spadkowego.

Poręczyciel, przeciwko któremu wierzyciel dochodzi roszczenia, powinien zawiadomić niezwłocznie dłużnika, wzywając go do wzięcia udziału w sprawie. Jeżeli dłużnik nie weźmie udziału w sprawie, nie może on podnieść przeciwko poręczycielowi zarzutów, które mu przysługiwały przeciwko wierzycielowi, a których poręczyciel nie podniósł z tego powodu, że o nich nie wiedział.

Poręczyciel powinien niezwłocznie zawiadomić dłużnika o dokonanej przez siebie zapłacie długu, za który poręczył. Gdyby tego nie uczynił, a dłużnik zobowiązanie wykonał, nie może żądać od dłużnika zwrotu tego, co sam wierzycielowi zapłacił, chyba że dłużnik działał w złej wierze.

Jeżeli poręczenia udzielono za wiedzą dłużnika, dłużnik powinien niezwłocznie zawiadomić poręczyciela o wykonaniu zobowiązania. Gdyby tego nie uczynił, poręczyciel, który zaspokoił wierzyciela, może żądać od dłużnika zwrotu tego, co wierzycielowi zapłacił, chyba że działał w złej wierze.

Jeżeli termin płatności długu nie jest oznaczony albo jeżeli płatność długu zależy od wypowiedzenia, poręczyciel może po upływie sześciu miesięcy od daty poręczenia, a jeżeli poręczył za dług przyszły – od daty powstania długu żądać, aby wierzyciel wezwał dłużnika do zapłaty albo z najbliższym terminem dokonał wypowiedzenia. Jeżeli wierzyciel nie uczyni zadość powyższemu żądaniu, zobowiązanie poręczyciela wygasa.

Przeczytaj również: Odpowiedzialność poręczyciela

Termin poręczenia

Poręczenie uważa się za bezterminowe wówczas, gdy w umowie nie wskazano okresu, w ciągu którego poręczyciel będzie ponosił odpowiedzialność. By poręczenie było terminowe, poręczyciel w pisemnym oświadczeniu powinien zaznaczyć, że przyjmuje na siebie odpowiedzialność za spłatę pożyczki, gdyby pożyczkobiorca nie spłacił jej w ciągu okresu oznaczonego w umowie poręczenia. Zastrzeżenie terminu ma istotne znaczenie dla poręczenia. Należy je złożyć pod rygorem nieważności na piśmie. Nie jest konieczne podawanie konkretnej daty kalendarzowej. Można wyznaczyć termin poprzez wskazanie określonego zdarzenia, którego wystąpienie będzie ograniczać w czasie istnienie poręczenia.

Przeczytaj również: Kiedy wierzyciel może dochodzić świadczenia od poręczyciela?