Exit Tax – czy przeniesienie firmy za granicę jest opodatkowane?

Exit Tax zwany również podatkiem od niezrealizowanych zysków lub podatkiem od wyjścia obowiązuje podatnika w związku z utratą przez Polskę prawa do opodatkowania dochodów z ewentualnego zbycia przenoszonego za granicę składnika jego majątku. Dzieje się tak przy okazji zmiany rezydencji podatkowej podatnika. Czym jest i jak działa Exit Tax, kogo obowiązuje i jaka jest jego wysokość?

Exit Tax – przepisy ustaw o PIT i CIT

Jest to szczególny podatek uregulowany w art. 30da-30df ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Ustawa o PIT) oraz w rozdziale 5a ustawy z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych (Ustawa o CIT).

Wprowadzenie tych jednostek redakcyjnych do systemu zapewniło implementację dyrektywy Rady (EU) 20161164 z 2016 roku.

Cel wprowadzenia podatku od wyjścia

Zgodnie ze wspomnianą dyrektywą, Exit Tax ma służyć przeciwdziałaniu ucieczki kapitału za granicę po wykorzystaniu ulg. Celem tego podatku nie jest więc generowanie zysków a zatrzymanie podmiotów, które generują zyski poprzez powstrzymanie ich od emigracji na inne obszary.

Exit Tax jest jednym z mechanizmów uszczelniających systemy podatkowe krajów Unii Europejskiej. Nie ograniczając wprost wolności przepływu osób, może zniechęcić przedsiębiorców do zmiany rezydencji podatkowej. Podatek od wyjścia może więc niwelować również szkodliwą konkurencję podatkową stosowaną przez tzw. raje podatkowe.

Exit Tax – przedmiot opodatkowania

Przedmiot opodatkowania wskazany jest w art. 30da ust. 2 ustawy o PIT. Zgodnie z jego treścią przedmiotem opodatkowania podatkiem od wyjścia jest przeniesienie składnika majątku poza terytorium RP, w wyniku którego RP traci prawo do opodatkowania dochodów ze zbycia tego składnika majątku, przy czym przenoszony składnik majątku pozostaje własnością tego samego podmiotu.

Za sytuację przeniesienia składnika majątku uznaje się następujące zdarzenia:

• Osoby fizyczne, których miejsce zamieszkania znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przenoszą do swojego zagranicznego zakładu składnik majątku dotychczas związany z działalnością gospodarczą prowadzoną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• Osoby fizyczne, których miejsce zamieszkania nie znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przenoszą do państwa swojej rezydencji podatkowej lub do innego niż Rzeczpospolita Polska państwa, w którym prowadzi działalność gospodarczą poprzez zagraniczny zakład, składnik majątku dotychczas związany z działalnością gospodarczą prowadzoną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez zagraniczny zakład;
• Osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania i przenoszą do innego państwa całość albo część działalności gospodarczej prowadzonej dotychczas poprzez położony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zagraniczny zakład.

Również zmiana miejsca zamieszkania podatnika może rodzić obowiązek podatkowy. Będzie tak w sytuacji, w której RP straci prawo do opodatkowania dochodów ze zbycia składnika majątku będącego własnością wyprowadzającego się za granicę podatnika.

Składniki majątkowe brane pod uwagę przy naliczaniu podatku od wyjścia

W ramach zmiany rezydencji podatkowej za składniki majątkowe uznaje się:

• ogół praw;
• obowiązki w spółce niebędącej osobą prawną;
• udziały w spółce, akcje i inne papiery wartościowe;
• pochodne instrumenty finansowe;
• tytuły uczestnictwa w funduszach kapitałowych oraz
• majątek osobisty (jeżeli podatnik ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez łącznie co najmniej pięć lat w dziesięcioletnim okresie poprzedzającym dzień zmiany rezydencji podatkowej).

Powyższy podatek dotyczy tylko sytuacji, gdy łączna wartość rynkowa przenoszonych składników przekroczy 4 000 000 zł. A w przypadku małżonków znaczenie ma łączna wartość rynkowa składników obydwu małżonków.

Kogo dotyczy Exit Tax?

Podatkiem objęte są osoby fizyczne, osoby prawne, jak i podmioty niebędące osobami prawnymi, lecz posiadające zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że podatek od wyjścia może obciążać każdy podmiot zdolny do posiadania własnego majątku.

Rezydencja podatkowa w polskim prawie

Rezydencja podatkowa, to inaczej siedziba podatnika, miejsce zamieszkania do celów podatkowych. Na jej podstawie dokonuje się ustalenia, kto i w jakim zakresie podlega obowiązkom podatkowym w danym kraju.

Rezydencję podatkową określa się w certyfikacie rezydencji – dokumencie wydawanym przez właściwy organ administracyjny.

W prawie polskim rezydentem podatkowym może być reprezentant każdej narodowości po spełnieniu minimum jednego z dwóch kryteriów:

• posiadanie tzw. centrum interesów osobistych lub gospodarczych jednostki lub
• przebywanie na terytorium RP dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Zmiana rezydencji podatkowej może nastąpić tylko poprzez łączne spełnienie obu przesłanek, czyli:

• przebywania poza Polską przez dłużej niż 183 dni oraz
• zmiana tzw. centrum interesów osobistych lub gospodarczych.

Exit Tax – wysokość podatku

Dla podatku od wyjścia polskie prawo przewiduje dwie stawki, stosowane w zależności od okoliczności:

• 19% – gdy ustalana jest wartość podatkowa składnika majątku;
• 3% – gdy nie ustala się wartości podatkowej składnika majątku.

Ustalanie i rozliczanie potencjalnego dochodu od niezrealizowanych zysków

Opodatkowaniu podlega sam dochód z niezrealizowanych zysków, który stanowi nadwyżkę wartości rynkowej składnika majątku (opartej na pewnych relacjach rynkowych przy uwzględnieniu indywidualnych szczegółów) ponad jego wartość podatkową.

Wartość podatkową należy utożsamiać z wartością niezaliczoną uprzednio do kosztów uzyskania przychodów w jakiejkolwiek formie, jaka zostałaby przyjęta przez podatnika za koszt uzyskania przychodów, gdyby składnik ten został przez niego odpłatnie zbyty.

Exit Tax – deklaracja

W zakresie podatku PIT są to:

• deklaracja o wysokości dochodu z niezrealizowanych zysków: PIT-NZ;
• deklaracja o wysokości dochodu z niezrealizowanych zysków osiągniętego przez przedsiębiorstwo w spadku: PIT-NZS;
• informacja o wysokości wartości rynkowej składnika majątku określonej w państwie członkowskim Unii Europejskiej do celów opodatkowania podatkiem równoważnym do podatku od dochodów z niezrealizowanych zysków: PIT/NZI.

Natomiast w zakresie podatku CIT są to:

• deklaracja o wysokości dochodu z niezrealizowanych zysków: CIT-NZ;
• informacja o wysokości wartości rynkowej składnika majątku określonej w państwie członkowskim Unii Europejskiej do celów opodatkowania podatkiem równoważnym do podatku od dochodów z niezrealizowanych zysków: CIT/NZI.

Podatek od dochodów z niezrealizowanych zysków – wyłącznienia

Opodatkowania Exit Tax nie stosuje się do składnika majątku przeniesionego poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na czas określony, nie dłuższy jednak niż 12 miesięcy, gdy:

• przeniesienie tego składnika majątku związane jest bezpośrednio z polityką zarządzania płynnością przedsiębiorstwa podatnika położonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i terytorium innego państwa;
• przeniesienie papierów wartościowych lub innych składników majątku następuje na podstawie umowy przewłaszczenia w celu zabezpieczenia wierzytelności;
• przeniesienie następuje w celu spełnienia ostrożnościowych wymogów kapitałowych określonych prawem Unii Europejskiej dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych.

Rozłożenie Exit Tax na raty

Podatnik może wystąpić do fiskusa o rozłożenie na raty zapłaty całości albo części Exit Tax. Rozłożenie podatku na raty możliwe jest na okres nie dłuższy niż 5 lat, jeżeli przeniesienie składników majątku albo przeniesienie rezydencji podatkowej następuje na terytorium państwa członkowskiego UE lub innego państwa należącego do EOG, które jest stroną zawartej z Polską lub UE umowy w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności podatkowych, równoważnej wzajemnej pomocy przewidzianej w dyrektywie Rady 2010/24/UE z dnia 16 marca 2010 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków, ceł i innych obciążeń.

W przypadku realnego ryzyka nieodzyskania exit tax fiskus może żądać ustanowienia zabezpieczenia i uiszczenia opłaty prolongacyjnej.

Rozszerzenie stosowania przepisów

W przypadku, gdy przenoszącym składnik majątku jest spółka niebędąca osobą prawną, przepisy art. 30da-30dg stosuje się do podatników posiadających prawa do udziału w zyskach takiej spółki. W takim przypadku przepisy art. 8 ust. 1 stosuje się odpowiednio. Oznacza to, że przepisy o Exit Tax dotyczą również podatników posiadających prawa do udziału w zyskach spółki niebędącej osobą prawną.

Co istotne przedsiębiorstwo lub zorganizowana część przedsiębiorstwa również stanowią składniki majątku, o których mowa powyżej.

Przepisy ust. 1 i 2, art. 30da-30dg stosuje się odpowiednio do:

• nieodpłatnego przekazania innemu podmiotowi położonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej składnika majątku;
• wniesienia składnika majątku do podmiotu innego niż spółka lub spółdzielnia, jeżeli w związku z tym przekazaniem albo wniesieniem wkładu Rzeczpospolita Polska traci prawo do opodatkowania dochodów ze zbycia tego składnika majątku.

Czy przeniesienie działalności za granicę jest opodatkowane?

Konsekwencje podatkowe przeniesienia działalności gospodarczej podatnika poza granice RP będą zależały od okoliczności w jakich się to odbywa. Sama formalna rejestracja działalności w innym kraju nie rodzi żadnych skutków podatkowych.

W sytuacji faktycznego przeniesienia siedziby firmy do innego kraju może powstać obowiązek zapłaty Exit Tax. Nie dotyczy to jednak każdego przypadku, dlatego dbając o własny interes podatnik powinien dokonać pod tym kątem analizy swojej sprawy. Ze względu na stopień skomplikowania omawianego problemu wskazana jest również konsultacja z prawnikiem.