Zapowiada się rewolucja w procesie karnym
Podczas środowej konferencji prasowej Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro przedstawił założenia reformy procedury karnej.
Zbigniew Ziobro podał kilka przykładów absurdalności procedury karnej. Jednym z nich było ogłaszanie wyroku przez Sąd Rejonowy w Ciechanowie przez 13 godzin i 55 minut przy pustej sali. Innym nonsensownym wymogiem jest odczytywanie wszystkich protokołów i dokumentów stanowiących dowody w sprawie. W Sądzie Okręgowym w Elblągu sędzia odczytywał 5 tysięcy stron akt przez ponad rok.
Główne założenia reform
1. Mniej przesłuchań
Minister zapowiedział rezygnację z przesłuchiwania wszystkich pokrzywdzonych w sprawach dotyczących setek czy tysięcy osób. Taka ilość poszkodowanych przestępstwem zdarza się na przykład w przypadkach oszustw internetowych czy piramid finansowych. Ich zeznania najczęściej są tożsame i każde kolejne nie wnosi do sprawy niczego nowego. To bez wątpienia przyczyni się do przyspieszenia postępowania przygotowawczego na policji czy w prokuraturze.
Zmiana dotycząca przesłuchań obejmie również samo postępowanie przed sądem. Sąd będzie mógł zrezygnować z przesłuchania świadków, jeśli wiadomym jest, że nie wniosą oni do sprawy nic nowego, np. jedynie potwierdzą okoliczności niebudzące wątpliwości. W takiej sytuacji przed sądem miałyby być jedynie odczytane zeznania złożone w postępowaniu przygotowawczym.
2. Mniej mówienia
Sędzia nie będzie musiał ogłaszać wyroków i postanowień przy pustej sali. Jeśli na ogłoszeniu wyroku nikt się nie stawi, wyrok zostanie uznany za ogłoszony.
Sędziowie nie będą również musieli podczas rozprawy wymieniać wszystkich protokołów i dokumentów stanowiących dowody w sprawie. W obecnej procedurze jest to ich obowiązkiem, co przy sprawach kilkudziesięciotomowych może trwać nawet kilka dni, tygodni czy miesięcy. Niepotrzebnie przedłuża to postępowanie. Nowy przepis zakłada, że z chwilą zamknięcia przewodu sądowego wszystkie protokoły i dokumenty będące dowodami uznaje się za ujawnione bez odczytywania.
3. Postępowanie odwoławcze do zmiany
W obecnej procedurze karnej sądy odwoławcze wielokrotnie prowadzą sprawy praktycznie od początku. Po znowelizowaniu postępowania odwoławczego ma zostać ograniczone powoływanie na etapie apelacji nowych świadków i dowodów. Wyjątkiem od tej reguły ma być sytuacja, gdy apelujący nie mógł wnieść o przeprowadzenie dowodu w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.
4. Uzasadnienia wyroków na formularzu
Wielokrotnie po ogłoszeniu wyroku strony postępowania nie wiedzą właściwie, czy wygrały, czy przegrały. Reforma zakłada sporządzanie uzasadnień na specjalnym formularzu, według ściśle określonych zasad. Dzięki temu wyroki i ich uzasadnienia mają stać się bardziej zrozumiałe i przejrzyste.
5. Koniec ze zwolnieniami lekarskimi
Reforma zakłada, że bez względu na powód nieobecności stron postępowania, na rozprawie będzie można przesłuchać świadków oraz przeprowadzić inne dowody zaplanowane na dany termin rozprawy. Obecnie nie jest to możliwe, co prowadzi do obstrukcji procesowej i przedłużania postępowania.
6. Doręczanie pism do skrytki pocztowej i ułatwienia dla niepełnosprawnych
Strony postępowania, poszkodowani, świadkowie i inne osoby uczestniczące w procesie będą mogły wskazać skrytkę pocztową do skutecznego doręczania pism sądowych. Obecnie nie ma takiej możliwości. Pisma w procesie karnym mogą być doręczane jedynie do rąk własnych, przekazane domownikowi lub pozostawione do odbioru w urzędzie pocztowym.
Osoby niepełnosprawne i obłożnie chore będą mogły wskazać osobę, która w ich imieniu odbierze pismo sądowe w urzędzie pocztowym.
7. Reforma subsydiarnego aktu oskarżenia
Subsydiarny akt oskarżenia może złożyć pokrzywdzony w sytuacji, gdy prokuratura dwukrotnie odmówi wszczęcia postępowania przygotowawczego albo dwukrotnie je umorzy, bo nie dopatrzy się przestępstwa. W takiej sytuacji to zadaniem sądu jest ustalenie, czy przestępstwo rzeczywiście zostało popełnione. Zmiana ma ograniczyć takie sytuacje do niezbędnego minimum. Gdy prokurator dwukrotnie odmówi wszczęcia postępowania albo je dwukrotnie umorzy, pokrzywdzonemu będzie przysługiwało zażalenie do prokuratora nadrzędnego. Dopiero gdy ten utrzyma w mocy zażalone postanowienie, poszkodowany będzie mógł wnieść subsydiarny akt oskarżenia do sądu.
8. Terminy na złożenie wniosków dowodowych ściśle przestrzegane
W obecnej procedurze spóźnione złożenie wniosku dowodowego nie pociąga za sobą żadnych konsekwencji. Po zmianie przepisów wniosek dowodowy złożony po terminie będzie co do zasady odrzucany. Ma to zapobiec sztucznemu przewlekaniu procesów.
